پشت هر بطری آب معدنی، هر لباس پلاستیکی، هر رنگ و شوینده‌ای، ردپایی از صنعت پتروشیمی ایران دیده می‌شود؛ صنعتی که با چهار گروه اصلی، شریان حیاتی بسیاری از محصولات روزمره ما را شکل می‌دهد.

 در قلب خلیج فارس، سازه‌ای شناور با زنجیرهای عظیم به بستر دریا متصل است که بدون نیاز به اسکله، نفت و میعانات گازی ایران را به نفتکش‌های غول‌پیکر منتقل می‌کند. این فناوری بومی‌شده، ستون پنهان صادرات نفت ایران است.

 قرارداد صادرات سالانه ۱۰ میلیارد مترمکعب گاز ایران به ترکیه که بیش از دو دهه از عمر آن می‌گذرد، درمیانه سال 2026 به پایان می‌رسد؛ اما برخلاف گذشته، این بار نشانه‌ای از تمایل آنکارا برای تمدید آن دیده نمی‌شود. مسئله‌ای که کارشناسان آن را نه‌تنها تهدیدی برای درآمد گازی کشور، بلکه خطری برای جایگاه ژئوپلیتیکی ایران در منطقه می‌دانند.

شهریورماه برای صنعت متانول با رشد ظاهری همراه بود، اما در پشت این آمار کلی، چهره واقعی صنعت موضوع دیگری را روایت می‌کند؛ رکود پنهان در تولید، کاهش ظرفیت فعال و ضعف مدیریت، تصویر دقیقی از حال و روز متانولی‌هاست. در حالی که تنها یکی از سه پتروشیمی بزرگ این حوزه توانست مسیر صعودی تولید را حفظ کند، دو شرکت دیگر درگیر کمبود خوراک ضعف مدیریتی شدند.

کارکنان عملیاتی صنعت نفت در جنوب کشور هر هفته با تجمع‌ها و راهپیمایی‌های مسالمت‌آمیز، صدای خود را برای احقاق حقوق قانونی و رفع تبعیض‌های مزدی و کاری بلند می‌کنند اما هنوز پاسخ صریحی به این مطالبات داده نشده است.

شهریورماه برای گروه الفین و پلیمر، ماهی پرنوسان و دشوار بود. از میان ۱۱ شرکت فعال این گروه، تنها چهار پتروشیمی توانستند کارنامه‌ای مثبت ثبت کنند و باقی در مسیر نزولی قرار گرفتند. در حالی که برخی مدیران توانستند از چالش‌ها عبور کنند، تعدادی دیگر با افت تولید و عملکرد ضعیف، زنگ خطر را برای صنعت به صدا درآوردند.

 ایران سالانه میلیون‌ها تن متانول را با سود ناچیز به چین صادر می‌کند، در حالی که این کشور با تبدیل همان متانول به پروپیلن، «خاویار پتروشیمی»، ارزش افزوده‌ای چند صد برابری خلق کرده و به خودکفایی 96 درصدی در تولید پروپیلن دست یافته است. فرصتی که ایران می‌توانست با سرمایه‌گذاری در واحدهای MTP داخلی، زنجیره ارزش پتروشیمی خود را تکمیل کرده و از خام‌فروشی به خلق ثروت پایدار برسد.

در گزارش ICIS، ساینوپک چین با فروش ۷۸.۵ میلیارد دلار صدرنشین غول‌های پتروشیمی جهان شد و با ۶ شرکت چینی در میان ۳۰ رتبه اول این فهرست، برتری شرق بر غرب را نشان داد. با این حال، پشت این درخشش، سقوط ۷۷ درصدی سود خالص ۱۰۰ شرکت برتر نسبت به اوج ۲۰۲۱ پنهان است.

طرح ملی NGL خارک، یکی از قدیمی‌ترین پروژه‌های گازی کشور، بیست سال است میان وعده‌ها و مصوبات نیمه‌جان سرگردان مانده است؛ پروژه‌ای که قرار بود مشعل‌های جزیره خارک را خاموش کند اما خودش به شعله‌ای خاموش‌نشدنی از سوء‌مدیریت تبدیل شده است.

سعید ساویز، کارشناس باسابقه انرژی، مهاجرت نیروی انسانی از صنعت نفت ایران را «دردی بزرگ» توصیف می‌کند و می‌گوید: متاسفانه بسیاری از استادان دانشگاه، متخصصان تحصیل‌کرده و نیروهای نخبه کشور دیگر تمایلی به ماندن ندارند. در سال‌های اخیر، شاهد خروج گسترده نیروهای متخصص از صنعت نفت بوده‌ایم و این مسئله می‌تواند آینده این صنعت را با چالش جدی مواجه کند.

پلی‌پروپیلن به‌عنوان پرمصرف‌ترین پلیمر دنیا، با وجود ظرفیت‌های بالقوه در ایران، همچنان با چالش بزرگی روبه‌رو است؛ نیمی از پروانه‌های بهره‌برداری صادرشده در کشور عملا بدون استفاده مانده و تولیدکنندگان فقط توان پوشش بخشی از نیاز داخلی را دارند. در چنین شرایطی، صادرات این محصول به‌رغم تقاضای بالای کشورهای همسایه همچون ترکیه و عراق، به دلیل اولویت مصرف داخلی فعلا در حاشیه قرار گرفته است.

به گزارش «انرژی پرس»، شرکت پالایش نفت تهران، به‌عنوان یکی از با سابقه‌ترین مجموعه‌های پالایشی کشور و عضوی کلیدی از صنعت نفت ایران، از سال ۱۳۴۴ فعالیت خود را آغاز کرده و امروز به‌عنوان قطب اقتصادی پایتخت شناخته می‌شود. این شرکت با دو پالایشگاه جنوبی و شمالی، که به ترتیب در سال‌های ۱۳۴۷ و ۱۳۵۲