پالایشگاه ستاره خلیج فارس، بزرگ‌ترین تولیدکننده بنزین ایران و عظیم‌ترین پالایشگاه میعانات گازی جهان، با تولید بیش از ۴۵ درصد از سبد سوخت کشور، نقشی بی‌بدیل در تأمین انرژی ایران ایفا می‌کند.
پالایشگاه آبادان، به‌عنوان اولین و بزرگ‌ترین پالایشگاه نفت خاورمیانه، با بیش از یک قرن سابقه، همچنان نقش کلیدی در تأمین فرآورده‌های نفتی ایران و منطقه ایفا می‌کند. این پالایشگاه که در دوران اوج خود به بزرگ‌ترین پالایشگاه جهان تبدیل شد، با ظرفیت پالایش ۵۲۰ هزار بشکه در روز، نمادی از خودکفایی و استقامت صنعت نفت ایران است.
در تنها ۳۶ روز وزارت، محمدجواد تندگویان، جوان‌ترین وزیر نفت تاریخ ایران، خود را در قلب جنگ ایران و عراق یافت و درست در همان مسیر، در کمین دشمن گرفتار شد. ۱۱ سال اسارت، شکنجه و دوری از وطن نتوانست نام و یاد او را از ذهن مردم و کارکنان صنعت نفت پاک کند.
آمار ۱.۵ میلیارد دلاری سرمایه‌گذاری سال ۱۴۰۳ نشان می‌دهد که این میزان در ۱۱ سال اخیر بی‌سابقه بوده است. اما ریشه بحران در تحریم یا کمبود ارز نیست؛ کارشناسان می‌گویند در تصمیمی است که سال‌ها پیش گرفته شد: واگذاری شتاب‌زده صنعت پتروشیمی به بخش خصوصی.
پشت هر بطری آب معدنی، هر لباس پلاستیکی، هر رنگ و شوینده‌ای، ردپایی از صنعت پتروشیمی ایران دیده می‌شود؛ صنعتی که با چهار گروه اصلی، شریان حیاتی بسیاری از محصولات روزمره ما را شکل می‌دهد.
در قلب خلیج فارس، سازه‌ای شناور با زنجیرهای عظیم به بستر دریا متصل است که بدون نیاز به اسکله، نفت و میعانات گازی ایران را به نفتکش‌های غول‌پیکر منتقل می‌کند. این فناوری بومی‌شده، ستون پنهان صادرات نفت ایران است.
قرارداد صادرات سالانه ۱۰ میلیارد مترمکعب گاز ایران به ترکیه که بیش از دو دهه از عمر آن می‌گذرد، درمیانه سال 2026 به پایان می‌رسد؛ اما برخلاف گذشته، این بار نشانه‌ای از تمایل آنکارا برای تمدید آن دیده نمی‌شود. مسئله‌ای که کارشناسان آن را نه‌تنها تهدیدی برای درآمد گازی کشور، بلکه خطری برای جایگاه ژئوپلیتیکی ایران در منطقه می‌دانند.
شهریورماه برای صنعت متانول با رشد ظاهری همراه بود، اما در پشت این آمار کلی، چهره واقعی صنعت موضوع دیگری را روایت می‌کند؛ رکود پنهان در تولید، کاهش ظرفیت فعال و ضعف مدیریت، تصویر دقیقی از حال و روز متانولی‌هاست. در حالی که تنها یکی از سه پتروشیمی بزرگ این حوزه توانست مسیر صعودی تولید را حفظ کند، دو شرکت دیگر درگیر کمبود خوراک ضعف مدیریتی شدند.
کارکنان عملیاتی صنعت نفت در جنوب کشور هر هفته با تجمع‌ها و راهپیمایی‌های مسالمت‌آمیز، صدای خود را برای احقاق حقوق قانونی و رفع تبعیض‌های مزدی و کاری بلند می‌کنند اما هنوز پاسخ صریحی به این مطالبات داده نشده است.
شهریورماه برای گروه الفین و پلیمر، ماهی پرنوسان و دشوار بود. از میان ۱۱ شرکت فعال این گروه، تنها چهار پتروشیمی توانستند کارنامه‌ای مثبت ثبت کنند و باقی در مسیر نزولی قرار گرفتند. در حالی که برخی مدیران توانستند از چالش‌ها عبور کنند، تعدادی دیگر با افت تولید و عملکرد ضعیف، زنگ خطر را برای صنعت به صدا درآوردند.
ایران سالانه میلیون‌ها تن متانول را با سود ناچیز به چین صادر می‌کند، در حالی که این کشور با تبدیل همان متانول به پروپیلن، «خاویار پتروشیمی»، ارزش افزوده‌ای چند صد برابری خلق کرده و به خودکفایی 96 درصدی در تولید پروپیلن دست یافته است. فرصتی که ایران می‌توانست با سرمایه‌گذاری در واحدهای MTP داخلی، زنجیره ارزش پتروشیمی خود را تکمیل کرده و از خام‌فروشی به خلق ثروت پایدار برسد.
در گزارش ICIS، ساینوپک چین با فروش ۷۸.۵ میلیارد دلار صدرنشین غول‌های پتروشیمی جهان شد و با ۶ شرکت چینی در میان ۳۰ رتبه اول این فهرست، برتری شرق بر غرب را نشان داد. با این حال، پشت این درخشش، سقوط ۷۷ درصدی سود خالص ۱۰۰ شرکت برتر نسبت به اوج ۲۰۲۱ پنهان است.
