رکود بازار جهانی اتیلن؛ تهدید یا فرصتی پنهان برای ایران؟

به گزارش انرژی پرس، زیلان نقشبندی، روزنامه‌نگار حوزه انرژی، در یادداشتی نوشت: بازار جهانی اتیلن و پلی‌اتیلن در آستانه رکودی کم‌سابقه قرار دارد. گزارش اخیر مؤسسه ICIS نشان می‌دهد که تا سال ۲۰۲۸، مازاد عرضه و کاهش تقاضا، سودآوری تولیدکنندگان را به چالش خواهد کشید. اما در دل این بحران، نشانه‌هایی از چرخش بازار در دهه ۲۰۳۰ نمایان است؛ فرصتی طلایی که می‌تواند برای ایران، با تکیه بر مزیت‌های رقابتی‌اش، نقطه عطفی باشد.

بر اساس تحلیل ICIS، ظرفیت تولید اتیلن تا سال ۲۰۲۷ به ۱۷.۵ میلیون تن و پلی‌اتیلن به ۱۳.۵ میلیون تن خواهد رسید، اما تقاضای جهانی از این رشد جا می‌ماند. نرخ بهره‌برداری واحدها از ۸۶ درصد در سال ۲۰۱۹ به ۸۱ درصد در سال ۲۰۲۴ رسیده و پیش‌بینی می‌شود تا ۲۰۲۸ به ۷۳ درصد سقوط کند. این روند، کاهش قیمت‌ها و حاشیه سود را به دنبال دارد. اما همه‌چیز محدود به رکود نیست. بر پایه تحلیل لارنس الکساندر، دهه‌ی ۲۰۳۰ می‌تواند دوران بازگشت بازار اتیلن باشد؛ زمانی که به‌تدریج، پروژه‌های توسعه‌ای متوقف‌شده از سر گرفته می‌شوند و عرضه از تقاضا عقب می‌ماند. در چنین وضعیتی، کشورهایی که در دوره‌ی رکود دست به بازسازی هوشمندانه بزنند، می‌توانند از موج بعدی رشد بازار اتیلن، بیشترین بهره را ببرند.

این رکود، اگرچه در نگاه اول تهدیدی برای ایران به‌عنوان صادرکننده کلیدی اتیلن و پلی‌اتیلن به نظر می‌رسد اما این دوره‌ی گذار می‌تواند به معنای یک فرصت استراتژیک باشد. ایران با خوراک گاز طبیعی ارزان، موقعیت جغرافیایی ممتاز و بازارهای دسترس‌پذیر در آسیا، ظرفیت آن را دارد که در سال‌های پیش‌رو به بازیگری تأثیرگذارتر در بازار اتیلن و پلی‌اتیلن تبدیل شود.

در ژاپن، غول‌هایی مثل میتسویی، ایدمیتسو و سومیتومو، پلی‌اتیلن و پلی‌پروپیلن خود را در شرکت پرایم پلیمر ادغام می‌کنند تا از مازاد عرضه فرار کنند. در کره جنوبی نیز، توافقی میان دولت و ۱۰ شرکت پتروشیمی شکل گرفته تا ظرفیت اتیلن را تا ۳.۷ میلیون تن کاهش دهند. اکسون موبیل و شل نیز درحال بررسی تعطیلی‌های احتمالی هستند. در این برهه زمانی، کاهش فشار رقابتی از سوی غول‌هایی مانند چین، آمریکا و کشورهای حاشیه خلیج‌فارس، که به دلیل رکود پروژه‌های جدید خود را به تعویق می‌اندازند، فضایی برای ایران ایجاد می‌کند تا فاصله رقابتی را کاهش دهد. با کاهش تولید اتیلن در کشورها، تقاضا برای خوراک آن نیز کاهش می‌یابد که مستقیماً بر قیمت گاز طبیعی، به‌عنوان خوراک اصلی این محصول، تأثیر می‌گذارد. کاهش قیمت گاز طبیعی هزینه‌های تولید اتیلن در ایران را کاهش داده و این امر به نفع تولیدکنندگان است.

رکود جهانی همچنین فرصتی برای بازنگری در ساختار تولید و صادرات ایران است. تمرکز بر توسعه محصولات پایین‌دست پلی‌اتیلن، بهبود بهره‌وری واحدها و کاهش وابستگی به صادرات مواد خام، می‌تواند ایران را برای جهش در دهه ۲۰۳۰ آماده کند. انعقاد قراردادهای بلندمدت صادراتی با بازارهای هدف نیز جایگاه ایران را در بازارهای جهانی مستحکم‌تر خواهد کرد. از سوی دیگر، باتوجه به تحریم‌هایی که علیه ایران صورت گرفته، این رکود و فاصله گرفتن کشورها از توسعه طرح‌های اتیلن، به ایران فرصت و مهلت برای تکمیل طرح‌های خود را می‌دهد. به بیانی دیگر، از آنجایی که طرح‌های جدید پتروشیمی ایران و تولید اتیلن با کندی پیش می‌رود، ایران با برنامه ریزی دقیق فرصت کافی برای بهره برداری از آنها تا دهه اینده و اوج گرفتن بازار اتیلن خواهد داشت.

رکود بازار اتیلن و پلی‌اتیلن، اگرچه برای تولیدکنندگان بزرگ مانند چین و آمریکا چالش‌برانگیز است، برای ایران فرصتی استراتژیک فراهم می‌کند. ایران با بهره‌گیری از مزیت‌های رقابتی، بازنگری در ساختار تولید و صادرات، و برنامه‌ریزی برای تکمیل طرح‌های پتروشیمی، می‌تواند جایگاه خود را در بازار منطقه‌ای و جهانی تثبیت کند. این دوره گذار، نه‌تنها تهدید نیست، بلکه می‌تواند نقطه عطفی برای تبدیل ایران به بازیگری کلیدی در بازار جهانی اتیلن باشد.