چشم‌اندازهای موجود برای برای تنوع انرژی پاک در خاورمیانه

به گزارش اختصاصی انرژی پرس، به نقل از اویل‌ریویو، خاورمیانه یک سوم عرضه نفت جهان را تولید می‌کند و ۷۵ درصد از تولید داخلی خود را صادر می‌کند. خطرات فزاینده آب‌و‌هوا و افزایش غیرقابل تحمل برق‌رسانی حمل و نقل به این معنی است که‌ انتظار می‌رود تقاضای جهانی نفت ظرف یک دهه به اوج خود برسد. خاورمیانه با چالش مهمی مواجه است: ایجاد یک اقتصاد انرژی جدید به معنای تسریع تلاش‌های نوپا برای تنوع بخشیدن به اهداف خالص و جاه‌طلبانه است.

سوخت‌های فسیلی بخش عمده‌ای از ثروت منطقه را تولید می‌کنند و درآمدهای هیدروکربنی بین ۳۰ تا ۶۰ درصد تولید ناخالص داخلی برخی از بزرگترین تولیدکنندگان منطقه را تشکیل می‌دهند. افزایش قیمت نفت و بهبود تقاضا منجر به تراز مالی مثبت در سال ۲۰۲۲ شد: اولین مازاد در بیش از یک دهه. اما به‌زودی بادهای مخالف نزدیک می‌شوند.

امنیت تامین انرژی در پس‌زمینه درگیری روسیه و اوکراین به شدت مورد توجه قرار گرفته است. کشورهای سراسر جهان به دنبال کاهش اتکای خود به واردات انرژی در بحبوحه عدم قطعیت ژئوپلیتیکی هستند و تلاش‌ها برای تامین انرژی داخلی را افزایش داده‌اند. انرژی‌های تجدیدپذیر به طور فزاینده‌ای در این زمینه راه‌حل بدیهی در نظر گرفته می‌شوند‌ که هم توسط اقتصاد و هم نگرانی‌های اقلیمی حمایت می‌شود.

تحلیل‌گران انتظار دارد که تقاضای جهانی نفت در سال ۲۰۲۴ در نتیجه افزایش پیوسته برق‌رسانی حمل و نقل که از سال ۲۰۲۳ معضلی جدی تلقی می‌شد به اوج خود برسد. خودروهای برقی در سال ۲۰۲۳، ۱۸ درصد از فروش را به خود اختصاص دادند اما پیش‌بینی می‌شود این رقم تا سال ۲۰۵۰ به ۶۵ درصد افزایش دست یابد. تصور دنیایی که در آن استقبال از خودروهای برقی افزایش می‌یابد، با داشتن برابری کل هزینه مالکیت در بسیاری از بازارها، دشوار نیست.

تنوع سرمایه‌گذاری‌ها در حوزه انرژی

کشورهای وابسته به درآمدهای نفتی از خطرات احتمالی تقاضا آگاه هستند و گام‌هایی را برای تنوع بخشیدن به سرمایه‌گذاری‌های خود برمی‌دارند، که با خزانه‌های پر شده ناشی از افزایش قیمت نفت امکان‌پذیر است. این موارد از گسترش تولید پتروشیمی تا بهره‌برداری از وعده رشد تقاضا در آفریقا و جنوب آسیا، تا تولید هیدروژن کم کربن برای صادرات به اروپا و آسیای شمال شرقی را شامل می‌شود. اما تعداد کمی از بازارها می توانند قیمت‌های پیشنهادی فعلی را بپذیرند که در حال حاضر سه الی چهار برابر قیمت‌های معمول حامل‌های انرژی سنتی است. این معضلی است که البته کارشناسان معتقدند که می‌تواند در ادامه بهبود پیدا کند، چراکه به گفته «اندرو پروس»، تحلیل‌گر حوزه انرژی، رقابت فراگیر می‌تواند به شکسته‌تر شدن قیمت‌ها ختم شود.

این را نیز باید در نظر گرفت که انتظار گسترش این شکل از حامل‌های انرژی تنها مربوط به هواداران محیط‌زیست نیست. بنا به داده‌ها و پیش‌بینی‌های شرکت مکنزی، انتظار می‌رود تجارت جهانی هیدروژن تا سال ۲۰۳۰ به ۴ تا ۱۰ میلیون تن در پاسکال و تا سال ۲۰۵۰ به ۴۲ تا ۱۱۹ میلیون تن در پاسکال برسد. بنا به این گزارش، محور هیدروژن با افزایش تقاضای برق همراه خواهد بود که با رشد ۳۶ درصدی جمعیت و رشد ۹۵ درصدی تولید ناخالص داخلی طی سه دهه آینده همراه خواهد بود. این را نیز باید در نظر گرفت که سرانه مصرف انرژی و آب خاورمیانه به دلیل استفاده شدید از نمک‌زدایی آب دریا و تهویه مطبوع از بالاترین میزان مصرف در جهان است. این تقاضای افزایشی برق تا حد زیادی می‌تواند توسط انرژی‌های تجدید‌پذیر برآورده شود، آن هم افزایش با ظرفیت بادی و خورشیدی ۳۰ گیگاواتی امروزه به بیش از ۶۰۰ گیگاوات و ۱۲۵۰ گیگاوات تا سال ۲۰۵۰.

منابع طبیعی فراوان منطقه‌ای

خاورمیانه با توجه به منابع طبیعی فراوان، اعم از فسیلی و تجدیدپذیر، ممکن است نقش کلیدی در کربن‌زدایی اقتصاد جهانی داشته باشد. سرمایه‌گذاری‌های فعلی و آتی در پروژه‌های جذب کربن و هیدروژن آبی می‌تواند پایه‌ای را برای مراکز منطقه‌ای «بهره‌برداری از کربن» ایجاد کند، هزینه‌ها را کاهش دهد و صنایع مجاور را قادر به مشارکت کند.

ابر‌حوضه‌های انرژی خاورمیانه ممکن است در آینده با قدرت بیشتری ظهور کنند زیرا پیوند سرمایه‌گذاری‌های انرژی‌های جدید می‌تواند بیش از مجموع اجزای آن باشد. خاورمیانه فرصتی برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی در بخش‌های صنعتی با ارزش بالا بر اساس انرژی‌های تجدیدپذیر کم‌هزینه و ظرفیت ذخیره‌سازی کربن در منطقه دارد، زیرا مشتریان به دنبال راه‌حل‌های کم کربن در مواجهه با پذیرش فزاینده مالیات‌های مرزی کربن هستند.

تولید هیدروژن در مقیاس بزرگ به منطقه اجازه می‌دهد تا جایگاه‌های جدیدی را در اقتصاد جهانی ایجاد کند و امکان توسعه در مناطق مجاور مانند تولید سوخت‌های مصنوعی، مواد شیمیایی کم‌کربن و هیدروژن بدون انتشار را در ذوب فولاد فراهم کند.

این در حالی است که بنا به آخرین گزارش‌ها، انتشار دی اکسید کربن در سال جاری میلادی ۴۱۰ میلیون تن یا ۱.۱ درصد افزایش یافت و در مقایسه با افزایش ۴۹۰ میلیون تنی در سال قبل به سطح رکورد ۳۷.۴ میلیارد تن رسید.