اروپا همچنان مشتری نفت روس‌هاست/رفتار دوگانه در تحریم مسکو

به گزارش اختصاصی انرژی پرس، باوجود تلاش دولت‌های اروپایی برای حذف تدریجی واردات انرژی از روسیه، نفت آن به صورت قاچاق به تعدادی از بازارهای اروپایی سرازیرمی‌شود. این روند به ویژه در پی جنگ روسیه و اوکراین، در تلاش کشورهای این قاره برای پایان دادن وابستگی خود به مسکو، با دستیابی بهاستقلال خود در بخش انرژی، در حال افزایش است. قاچاق نفت روسیه از طریق ناوگان سایه مانند پایانه دورتیول ترکیه،در راستای این تلاشاست. باید توجه داشت که ترکیه شرکت‌های خود را از معامله با نفت روسیه منع نکرده و به همین دلیل شرکتی که این پایانه را اداره می‌کند بادریافت این محموله‌ها قوانینی را نقض نمی‌کند.

جزییات قاچاق نفت روسیه

بر اساس گزارش تحقیقاتی فایننشال تایمز، پایانه دورتیول در سواحل جنوبی ترکیه نقطه شروع برای فروش انرژی روسیه و مکانی است کهنفت قاچاق روسیه به بازارهای اروپایی و حتی ارتش آمریکا ارسال می‌شود. پایانه دورتیول، واقع در استان هاتای، که در زلزله سال گذشته(۲۰۲۳) ویران شد، یک مرکز نسبتاً آرام برای انجام تجارت و عمدتا بر صادرات نفت خام عراق متمرکز بود که با کامیون‌ها به آن منتقلمی‌شدند. با این حال، پس از حمله روسیه به اوکراین در ۲۴ فوریه (۲۰۲۲)، وضعیت پایانه تغییر کرد.

براساس اعلام شرکت  Kpler، شرکتی که داده‌های ردیابی کشتی‌ها را ارائه می‌کند، در دوره بین مارس و ژوئن (۲۰۲۲)، ترمینال دورتیولتنها ۳ محموله نفت از مصر، اسرائیل و یونان دریافت کرد که از طریق دریا منتقل می‌شد. سپس، از ژوئیه ۲۰۲۲، که نخستین بسته ازمحدودیت‌های غرب بر تجارت روسیه به اجرا درآمد، محموله‌های نفتی از طریق دریا به دورتیول افزایش یافت که نشان دهنده ترسیم مجدد نقشجنگ روسیه در جریان‌ انرژی جهانی و ایجاد فرصت‌های طلایی برای کشورها و شرکت‌ها بود.

به گفته دو کارشناس انرژی که داده‌های Kpler را ارزی کردند، بیشتر نفتی که از طریق دریا به پایانه می‌رسد، سوخت پالایش شده از روسیهاست که بیشتر آن به اروپا صادر شده که نقض آشکار تحریم‌های اتحادیه اروپا بر انرژی روسیه است. اعضای سنای آمریکا ابراز نگرانیکردند که «نفت قاچاق روسیه» از دورتیول که در پالایشگاه یونان به سوخت تبدیل می‌شود، به کشتی‌های جنگی آمریکا ختم می‌شود.

سناتورهای آمریکایی مارکو روبیو و مگی حسن در نامه‌ای به وزارت دفاع آمریکا، پنتاگون، اعلام کرد: «بدون تردید نفت قاچاق روسیه مسیریپیچ و خم مانند را از روسیه به ناوگان آمریکا طی می‌کند تا از تحریم‌ها دور شود». خرید نفت قاچاق روسیه توسط ارتش آمریکا برای اولینبار در روزنامه واشنگتن پست اعلام شد.

در اتحادیه اروپا نیز واردات نفت پالایش شده روسیه از فوریه ۲۰۲۳ و نفت خام روسیه از دسامبر ۲۰۲۲ ممنوع شده است، اما الگوهایتجارت در داخل و خارج از پایانه نشان می‌دهد که مشتقات نفتی توانایی ورود به اتحادیه اروپا را دارند. البته « Global Terminal Services AS» مالک پایانه دورتیول و مستقر در استانبول در پاسخ گفته است که « به عنوان یک پایانه ذخیره سازی مستقل عمل و هرگونهدخالت این پایانه در تجارت نفت را رد می‌کند.»

ترکیه مشتری نفت روس‌ها

از زمانی که اتحادیه اروپا و گروه ۷ محدودیت‌هایی را بر تجارت نفت روسیه اعمال کردند، ترکیه به قطب اصلی نفت خام و مشتقات نفتیروسیه تبدیل شده است. بر اساس داده‌های منتشر شده، ترکیه اکنون به عنوان سومین واردکننده بزرگ نفت خام روسیه پس از هند و چیناست و همچنین بزرگترین بازار مشتقات نفتی روسیه محسوب می‌شود. ترکیه در برخی موارد موفق شده از واردات سوخت ارزان قیمت روسیهمانند گازوئیل برای تامین نیاز داخلی استفاده و در عین حال گازوئیل تولید شده در پالایشگاه‌های ترکیه را به خریداران در اروپا صادر کند. در موارد دیگر، مانند پایانه دورتیول، مشتقات نفتی روسیه ظاهراً بدون هیچ گونه تغییری به اروپا ارسال می‌شوند، که نقض آشکار تحریم‌هایاروپا برای ممنوعیت اینگونه واردات پس از جنگ اوکراین است.

اهمیت پایانه دورتیول

پایانه بزرگ دورتیول در سال ۱۹۸۴ ساخته شد و در یک نوار ساحلی تحت کنترل شرکت‌های انرژی و فلزات از جمله بزرگترین کارخانه آهن وفولاد ترکیه، واقع شده است. این موقعیت همچنین با تعدادی از لوله‌ها و پمپ‌ها تلاقی می‌کند و توانایی پالایش سوخت و حتی واردات نفت بهترکیه را ندارد. در مقابل، پایانه به عنوان یک مرکز حمل و نقل عمل می‌کند و نفتی را که از طریق کامیون یا دریا به آن می‌رسد قبل از ارسالبه خریداران در کشورهای دیگر را ذخیره می‌کند.

قبل از آغاز جنگ روسیه و اوکراین، پایانه دورتیول مسئول اصلی صادرات نفت خام عراق از طریق مسیر زمینی بود. سال گذشته (۲۰۲۳) وطی دوره بین ژانویه تا نوامبر (۲۰۲۳)، محصولات با مبدا عراق بیش از نیمی از محصولات نفتی ارسال شده پایانه را تشکیل می‌دادند که بالغبر ۳.۲ میلیون تن (۲۲.۷۲ میلیون بشکه) بود.  بر اساس داده‌های Kpler، بقیه محصولات، بالغ بر ۱۰.۵ میلیون بشکه (حدود ۱.۵ میلیون تن) و از طریق دریا، شامل ۹.۲ میلیون بشکه (حدود ۹۰ درصد) از روسیه، وارد پایانه شده است.

اهداف آنکارا

در حال حاضر، ترکیه در یک دوراهی سیاسی قرار دارد. در طول دوره پس از جنگ جهانی دوم، ترکیه به دنبال ادغام در ساختارهای یوروآتلانتیک بوده است. اما، در دهه‌های گذشته روابط بسیار قوی با روسیه و ایران نیز ایجاد کرده است.جنگ روسیه علیه اوکراین، مانور سیاستخارجی ترکیه را به طور قابل توجهی پیچیده کرده و افکار عمومی را دچار اختلاف کرده است. این تنش در طول مبارزات انتخاباتی ریاستجمهوری ترکیه مشهود بود، زیرا رجب طیب اردوغان تنها با ۵۲ درصد آرا حتی پس از دور دوم پیروز شد.

 وضعیت کنونی ترکیه نیازمند احتیاط در توسعه سیاست خارجی و استراتژی اقتصادی خارجی خود در قبال روسیه است. با این حال، مهماست که توجه داشته باشیم که ترکیه قصد دارد تعامل خود با روسیه را افزایش دهد و در عین حال از هرگونه «تحریم ثانویه» بالقوه کشورهایغربی اجتناب کند. نایل اولپاک، رئیس هیئت روابط اقتصادی خارجی (DEİK) در مصاحبه با روزنامه ترکیه ای Aydınlık، تلاش‌های آمریکابرای فشار بر ترکیه را بیهوده دانست. وی خاطرنشان کرد که جامعه تجاری ترکیه به خوبی از استانداردهای دوگانه اتحادیه اروپا و سایرکشورهای غربی در تجارت با کشورهای تحریم شده از جمله ایران آگاه است. بنابراین ترکیه به صادرات محصولات خود برای پاسخگویی بهتقاضای شرکای روسیه و گسترش همکاری تجاری و سرمایه گذاری خود با روسیه ادامه خواهد داد.

باید توجه داشت که همکاری چندجانبه انرژی ترکیه به طور جدی هدف خود را برای تبدیل شدن به هاب نفت و گاز دنبال می‌کند. این کشورمیزبان خطوط لوله گاز روسیه، آذربایجان و ایران و همچنین خطوط لوله نفت از عراق و آذربایجان با  دریافت هیدروکربن‌های بصوتر تانکر ازکشورهای آسیای مرکزی است. بیشتر این خطوط لوله از نزدیک یا مستقیماً از طریق مناطق درگیری‌های مسلحانه عبور می‌کند. برای نمونه،خط لوله نفت از عراق، که از طریق سرزمین‌های کردستان عراق می‌آید و خطوط لوله از آذربایجان در نزدیکی قره باغ کوهستانی است. تضمینامنیت خط لوله نه تنها از سوی ترکیه بلکه از سوی دیگر بازیگران خارجی نیز نیازمند اقدام هماهنگ است. ایران و روسیه با اقدامات خود درجلوگیری از تشدید درگیری در سوریه موفق بوده‌اند.

در مجموع، ترکیه با همکاری با تمام کشورها از جمله روسیه و ایران تحریم شده به دنبال کسب حداکثر منافع است که در موضوع انتقال نفتروسیه به اروپا مشهود است.