چرخش برلین از انرژی روس‌ها به نفت و گاز قزاق‌ها

به گزارش انرژی پرس؛ اختلال در عرضه انرژی روسیه پس از آغاز جنگ اوکراین دردسر بزرگی برای اقتصاد کشورهای اتحادیه اروپا است، زیرا آن‌ها سال‌ها برای تامین منابع خود و تامین تقاضا به درجات مختلف به آن متکی بوده‌اند. به ویژه، آلمان با یک معضل بزرگ روبرو شد زیرا تامین گاز از مسکو راه نجاتی برای بخش برق و گرمایش آن محسوب می‌شود. از همین روی، برلین به دنبال تنوع بخشیدن به منابع خود و یافتن راه‌هایی است که از طریق آن امنیت انرژی و در دسترس بودن منابع را تضمین کند.

به نظر می‌رسد که بزرگترین اقتصاد اروپا در تلاش است تا پتانسیل کشورهای آسیای مرکزی را برای جایگزینی منابع انرژی روسیه بررسی کند و با سفر رسمی یک مقام عالی رتبه طی چند روز آینده به برخی از کشورهای منطقه از این امر حمایت می‌کند.

اهداف سفر شولتز به آسیای مرکزی

سفر اخیر اولاف شولتز صدراعظم آلمان به ازبکستان و قزاقستان یک حرکت دیپلماتیک قابل توجه است که ناشی از تغییرات جهانی در ژئوپلیتیک و افزایش علاقه غرب به آسیای مرکزی است. با گسترش نفوذ روسیه و چین در این منطقه، آلمان اکنون به دنبال تعادل است و از کانال‌های اقتصادی و دیپلماتیک برای تقویت حضور خود در این کشورهای کلیدی آسیای مرکزی استفاده می‌کند.

شولتز سفر سه روزه خود را در ۱۵ سپتامبر با سفر به سمرقند آغاز و در آنجا با شوکت میرضیایف رئیس جمهور ازبکستان دیدار کرد. این گفتگوها به امضای هشت موافقتنامه مهم منجر شد که حوزه‌هایی مانند مهاجرت، همکاری اقتصادی، توسعه پایدار و مشارکت‌های فناوری را در بر می‌گیرد. بدون تردید، آلمان بر ادغام عمیق‌تر با ازبکستان تمرکز دارد و آن را متحدی مهم در آسیای مرکزی می‌داند.

یکی از توافقنامه‌های مهم بر مهاجرت و تحرک تمرکز دارد و مهاجرت کارگران ماهر به آلمان را تسهیل می‌کند که پاسخی مستقیم به کمبود نیروی کار در آلمان است. اما این معامله موارد بیشتری دارد. در جبهه ژئوپلیتیک، آلمان با ارائه راه‌حل‌هایی برای این مشکلات زیست‌محیطی، از «قدرت نرم» استفاده می‌کند و هدف آن این است که خود را به عنوان یک رهبر در تغییرات اقلیمی و تلاش‌های پایداری قرار دهد.

سپس، شولز از قزاقستان بازدید کرد که قرار است با رهبران هر پنج کشور آسیای مرکزی در یک نشست منطقه‌ای دیدار کند. این بخشی از تلاش‌های گسترده‌تر آلمان برای تقویت نفوذ خود در آسیای مرکزی در بحبوحه درگیری‌های جاری در اوکراین و تحریم‌ها علیه روسیه است. قزاقستان با ذخایر عظیم نفت و گاز خود نقش مهمی در گفتگوهای انرژی اروپا ایفا می‌کند و آلمان به دنبال تقویت حضور خود در بخش انرژی این کشور است.

امنیت انرژی محور اصلی این گفتگوها خواهد بود، زیرا قزاقستان به عنوان تامین کننده حیاتی نفت و گاز اروپا به ویژه با تحریم‌های فعلی روسیه ظاهر می‌شود. این امر بر اهمیت آسیای مرکزی برای بازار جهانی انرژی و تلاش‌های آلمان برای کاهش وابستگی به منابع روسیه تاکید می‌کند.

تور شولز از ازبکستان و قزاقستان بر علایق گسترده آلمان در آسیای مرکزی، از مهاجرت و انرژی گرفته تا پایداری و اقدامات اقلیمی تاکید می‌کند. با داغ شدن رقابت جهانی برای منابع و نفوذ، آلمان بازی خود را در منطقه‌ای که مدت‌ها تحت سلطه بازیگران ژئوپلیتیک بزرگتری مانند روسیه و چین بود، افزایش می‌دهد. آلمان با ایجاد توازن در روابط خود با این کشورهای کلیدی، به وضوح نشان می‌دهد که آسیای مرکزی بیش از یک منطقه ترانزیت منابع است و در واقع، این یک منطقه استراتژیک مهم است که می‌تواند نقش مهمی در شکل دادن به تحولات اقتصادی و سیاسی جهانی ایفا کند.

همکاری‌های نفتی قبلی

آلمان در سال گذشته تقریباً ۸.۵ میلیون تن نفت قزاقستان وارد کرده است که سهمی معادل ۱۱.۷ درصد از کل واردات نفت خام برلین دارد. این سهم بیشتر از دوره قبل از جنگ اوکراین است که شاهد عرضه گسترده انرژی روسیه به اروپا بود، زیرا صادرات نفت قزاقستان به برلین در این مرحله حدود ۶.۵ میلیون تن برآورد شد.

پس از کاهش عرضه انرژی روسیه توسط آلمان، قزاقستان پس از نروژ و آمریکا سومین تامین کننده نفت این کشور اروپایی شد. سال گذشته همچنین شاهد آغاز پمپاژ نفت قزاقستان به برلین از طریق خط لوله دروژبا بود که اولین مورد از نوع خود بین دو کشور بود و منابع این خط لوله منبع نفت خام مورد نیاز برای بهره برداری از پالایشگاه آلمانی Schwedt بود. امید است که سفر آتی شولز بر اساس همکاری‌های قبلی، برای تقویت مبادلات در زمینه انرژی و جبران شکاف ایجاد شده ناشی ازعدم عرضه انرژی روسیه از این کشور اروپایی باشد.

خط لوله دروژبا یکی از بزرگترین شریان‌های حمل و نقل نفت در جهان است که قادر به انتقال دو میلیون بشکه در روز است. شرکت نفت روسیه «روسنفت» خط لوله دروژبا را در داخل روسیه اداره می‌کند و سپس عملیات آن به سایر شرکت‌ها در کشورهای معبر منتقل می‌شود. از آنجایی که قزاقستان یک کشور محصور در خشکی است، برای انتقال ۱.۵ میلیون بشکه در روز نفت خام، معادل ۱.۵ درصد از عرضه جهانی، به شبکه گسترده خطوط لوله روسیه متکی است. شرکت قزاقستانی KEBCO برای صادرات نفت به پالایشگاه Schwedt که سوخت آلمان را تامین می‌کند، در بخش شمالی خط Druzhba که آلمان را از طریق لهستان و بلاروس به هم متصل می‌کند، استفاده می‌شود.

آلمان یکی از بزرگترین واردکنندگان نفت روسیه قبل از شروع جنگ بین مسکو و کی یف در فوریه (۲۰۲۲) بود، سپس به ائتلافی به رهبری اتحادیه اروپا و ایالات متحده ملحق شد تا بخش انرژی روسیه را تحریم کند. قزاقستان قرارداد عرضه نفت به پالایشگاه شوید را تا پایان سال جاری (۲۰۲۴) تمدید کرد و Kaztransoil که خطوط لوله نفت در قزاقستان (Kaztransoil)را اداره می‌کند، تأیید کرده که هیچ محدودیتی برای محدود کردن انتقال نفت قزاقستان به پایگاه Adamowo در بخش لهستانی خط لوله دروژبا وجود ندارد. وزارت انرژی قزاقستان همچنین اعلام کرد که با طرف روسی برای صادرات ۱.۲ میلیون تن نفت قزاقستان از طریق تاسیسات ترانس نفت و دروژبا به پالایشگاه «شوید» به توافق رسیده است.

تولید نفت قزاقستان

تولید نفت و میعانات گازی قزاقستان در سه ماهه اول سال ۲۰۲۴ با ۱.۷ درصد افزایش سالانه به ۶ هزار و ۶۴ تن رسید. تولید گاز طبیعی و گاز همراه نیز با ۴.۶ درصد افزایش به ۲.۵ میلیون متر مکعب رسید. تولید نفت از میدان «تنگیر» با ۲.۱ درصد افزایش به ۱.۵ میلیون تن و تولید گاز مرتبط با افزایش ۳.۴ درصدی به ۸۳۹ میلیون متر مکعب رسید. همچنین، تولید نفت و میعانات گازی میدان «کاراچاگانک» با ۳.۵ درصد افزایش به ۲۹۱ هزار تن و تولید گاز با ۱۳ درصد افزایش به ۶۳۸ میلیون مترمکعب رسید.

از سوی دیگر، تولید نفت میدان «کاشاگان» که بزرگترین میدان نفتی دریایی قزاقستان است، در سه ماهه نخست سال ۲۰۲۴ با ۱.۷ درصد کاهش به ۶۵ هزار بشکه در روز و تولید گاز به ۵۰۱ میلیون متر مکعب رسید. حجم نفت حمل شده از طریق خطوط لوله اصلی قزاقستان با ۷.۹ درصد افزایش به ۱۸۸۱ تن رسید که بخشی از آن به دلیل صادرات بیشتر به اروپا و افزایش عملیات حمل و نقل و صادرات از طریق بندر آکتائو است.

گاز و هیدروژن

طرح‌های همکاری انرژی بین دو کشور تنها به نفت محدود نمی‌شود، زیرا این امر علاوه بر همکاری در تامین نیروی کار و پشتیبانی فنی و لجستیکی، به بخش‌های شیمیایی و انرژی‌های تجدیدپذیر نیز کشیده شده است. این امر احتمالا شامل بخش‌های دیگر نیز باشد، به‌ویژه که قزاقستان دارای ذخایر بیش از دو تریلیون متر مکعب گاز طبیعی است که می‌تواند بخشی از منابع انرژی روسیه را پس از توقف عرضه از طریق خطوط لوله بین مسکو و اروپا و تشدید تحریم‌ها علیه گاز مسکو جبران کند.

یک مقام آلمانی توضیح داد که کشورش طی دو دهه آینده به شدت به گاز نیاز خواهد داشت و مناقصه‌هایی برای ایستگاه‌های برق گازسوز صادر می‌شود که می‌توانند در آینده به هیدروژن تبدیل شوند. در این میان، پتانسیل قزاقستان توجه آلمان را به خود جلب کرد، زیرا مناطق وسیع و منابع خورشید و باد آن پایه محکمی برای پروژه‌های انرژی هستند. گروه SVIVEND آلمان در حال سرمایه‌گذاری در استان منگیستا در پروژه‌ای است که براساس برخی ادعاها، بزرگترین پروژه هیدروژن سبز در جهان با ظرفیت آن ۴۰ گیگاوات بوده و سرمایه‌گذاری این پروژه تا ۵۰ میلیارد دلار برآورد شده است. همچنین، شرکت آلمانی Bergbau در حال سرمایه‌گذاری ۵۰۰ میلیون دلاری برای پروژه عظیمی در شرق قزاقستان برای ساخت کارخانه تولید و فرآوری لیتیوم است.

با وجود پتانسیل و آمادگی برای همکاری، جنبه دیگری از تصویر وجود دارد که قزاقستان و سایر کشورهای آسیای مرکزی را تهدید می‌کند که جایگزینی برای تامین انرژی روسیه ارائه دهند. کارشناسان درباره موانع بسیار پیچیده پیش روی گسترش انرژی‌های تجدیدپذیر در قزاقستان هشدار داده‌اند. باید توجه داشت که به دلیل تداوم جنگ اوکراین، احتمالا روسیه به قزاقستان و ضرورت ادامه این روابط با مسکو با توجه به همکاری مشترک انرژی که سال‌ها وجود داشته فشار بیاورد.