آیا رمزارز می‌تواند از بار تحریم‌های نفتی بکاهد؟

به گزارش اختصاصی انرژی پرس، «تحریم» دهه‌هاست که بدل به کیلدواژه‌ای مرسوم در مناسبات اقتصادی و همچنین مسائل حوزه‌ی روابط بین‌المللی شده است. بنا به تعریف، تحریم‌ها ابزاری کلیدی برای دولت‌ها برای حفاظت از منافع خود و اجرای هنجارهای مدنظرشان است. تحریم‌ها اغلب ماهیت مالی دارند، از جمله محدودیت سرمایه، مسدود کردن دارایی‌ها و محدودیت‌های تجاری، اما می‌توانند شامل ممنوعیت سفر و تحریم‌های تسلیحاتی نیز باشند. درگیری‌های ژئوپلیتیکی منجر به فهرست فزاینده‌ای از نهادها و افرادی شده است که شمول تحریم قرار گرفته‌اند. بررسی‌های تاریخی می‌گویند تحریم‏‌ها‏، بیش از هر چیزی، موجب آسیب‌دیدن و مرگ آدم‌های معمولی می‌‏شوند. بر اساس برآوردهای اخیر، یک‌سوم از جمعیت جهان تحت نوعی تحریم اقتصادی زندگی می‌کنند که بعضاً مهلک است. برای مثال، تحریم‌های سازمان ملل علیه عراق در دهه‌ ۱۹۹۰ جان صدها هزار نفر را گرفت.

از آنجایی که دولت‌ها‌ تحریم‌های مالی را از طریق موسسات مالی سنتی اعمال کنند، نهادها یا دولت‌هایی که تحت این بایکوت مالی قرار گرفته‌اند مدام راه‌های جدیدی را برای دور زدن این مقررات امتحان می‌کنند. ارزهای دیجیتال، به‌عنوان یکی از راه‌های نوین در دور زدن سازوکار کلاسیک مبادله، از هدف‌های معمول در زمینه دور زدن تحریم‌هاست. در دنیای بزرگ سیاست و امور مالی جهانی، نوع جدیدی از پول به نام ارزهای دیجیتال نه تنها اقتصادها، بلکه نحوه تعامل و استراتژی‌های سیاسی کشورها را نیز تغییر می‌دهد.

خبرگزاری رویترز اخیرا به نقل از سه منبع مطلع گزارش داد که به‌دنبال احتمال بازگشت تحریم‌های آمریکا علیه کاراکاس، شرکت ملی نفت ونزوئلا (پدوسا) در نظر دارد استفاده از ارز دیجیتال را در صادرات نفت خام و سوخت افزایش دهد. این در حالی است که وزارت خزانه‌داری ایالات‌متحده هفته گذشته به مشتریان و شریکان پدوسا تا ۳۱ ماه مه ۲۰۲۴ مهلت داد تا معاملات نفتی خود با ونزوئلا را به‌دلیل متعهدنبودن کاراکاس به تعهدهای انتخاباتی، متوقف کنند. پدوسا از سال گذشته میلادی در تجارت نفتی خود به‌تدریج به استفاده از ارز دیجیتال «تتر» که ارزش آن با دلار آمریکا مرتبط است، روی آورد و حال به گفته منابع آگاه، با بازگشت تحریم‌های نفتی به این روند شتاب می‌بخشد و از این طریق  از ریسک مسدودشدن درآمدهای فروش در حساب‌های بانک‌های خارجی به‌دلیل فشارهای واشنگتن می‌کاهد.

البته ونزوئلا تنها کشوری نیست که می‌کوشد به‌وسیله تکنولوژی‌های غیرمتمرکز و رمزنگاری‌شده در برابر ساوزکار تحریم‌ها بایستد. از زمان آغاز درگیری‌ها در اوکراین و حمله روسیه به این کشور، اتحادیه اروپا و آمریکا تحریم‌های متعددی را علیه کرملین و نهادهای مالی روس اعمال کرده‌اند و طی مدت اخیر بسیاری از تحلیل‌گران و کارشناسان هشدار داده‌اند که مسکو می‌تواند با کمک ارزهای دیجیتال به‌راحتی این محدودیت‌ها را کنار بگذارد. ان‌بی‌سی نیوز در سپتامبر سال جاری میلادی گزارش داد که «الیزابت روزنبرگ»، دستیار وزیر خزانه‌داری آمریکا در امور تامین مالی تروریسم و جرایم مالی، گفت که «ولادیمیر پوتین»، رئیس‌جمهوری روسیه می تواند از ارزهای رمزنگاری شده برای فرار از تحریم‌های ایالات متحده و سایر تحریم‌های اعمال شده علیه کرملین به دلیل تهاجم ‌به اوکراین استفاده کند. از آغاز تنش‌ها در اوکراین، نفت خام و گاز از مهم‌ترین محورهایی است که ‌‌اتحادیه اروپا در تحریم‌های خود علیه روسیه‌ بر آن متمرکز شده است. به گفته تحلیلگران، پس از تحریم نفتی اتحادیه اروپا، انتظار می‌رفت که بودجه روسیه مهمترین منبع درآمد خود را از دست بدهد. با این همه، روسیه در این زمینه توانست با کمک ارزهای دیجیتال از عواقب وخیم تحریم‌های اتحادیه اروپا بر اقتصاد خود تا حدودی جلوگیری کند. کارشناسان می گویند که ارزهای دیجیتال به کرملین این امکان را داده است که با وجود تحریم‌های غرب و سقف قیمتی فروش جهانی خود، در سایه بتواند همچنان به فروش نفت خود ادامه دهد. «الینا روباکووا»، اقتصاددان در دانشگاه اقتصاد کی‌یف، در گفت‌وگو با خبرگزاری فرانسه گفت: «این مسئله حتی قبل از جنگ نیز انجام می‌شد. ارزهای دیجیتال یکی از مهم‌ترین مسیرهای کرملین برای دور زدن تحریم‌های غرب در حوزه انرژی هستند.» سال گذشته نیز رئیس کمیته انرژی روسیه اعلام کرد این کشور احتمالاً از بیت کویت به‌عنوان یک شیوه پرداخت برای صادرات نفت و گاز خود استفاده می‌کند. وی در یک بیانیه تلویزیونی اعلام کرد این تصمیم در پاسخ به تحریم‌های اعمال‌شده علیه روسیه به‌خاطر جنگ در اوکراین گرفته شده‌ است.

کره شمالی از دیگر کشورهایی است که از فناوری‌های ارز دیجیتال به سود خود و در جهت کنار زدن تحریم‌های اعمال‌شده علیه خود بهره می‌برد. شماری از کشورها و نهادهای بین‌المللی تحریم‌هایی را علیه کره شمالی اعمال کرده‌اند. در حال حاضر، بسیاری از تحریم‌ها مربوط به برنامه تسلیحات هسته‌ای کره شمالی است و پس از اولین آزمایش هسته‌ای آن در سال ۲۰۰۶ اعمال شدند. ممنوعیت ارسال حواله، محدودیت‌های تراکنش‌های مالی و واردات و صادرات از جمله تحریم‌های فلج‌کننده‌ای است که پیونگ‌یانگ با آن‌ها دست‌پنجه نرم می‌کند. با این همه، بنا به گزارش‌ها، این کشور نیز توانسته راه‌های متناسب برای دور زدن این محاصره پیدا کند. بنا به گزارش آسوشیتد پرس، یک گروه هکری وابسته به کره شمالی، ملقب به «لازاروس»، طی شش سال گذشته ۳ میلیارد دلار ارز دیجیتال به سرقت برده است. این گروه در سال ۲۰۲۲، یک میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار ارز دیجیتال را سرقت کرد که احتمالاً برای تأمین مالی پروژه‌های نظامی و هسته‌ای کره شمالی استفاده شده است.

بر اساس گزارش‌های سال‌های اخیر، ایران نیز از استخراج بیت کوین برای فرار از تحریم‌های فلج‌کننده ایالات متحده بر اقتصاد خود استفاده کرده است. فوربس نیز سال گذشته طی گزارشی اعلام کرد که ایران استفاده از ارزهای رمزنگاری‌شده را برای انجام معاملات تجاری فرامرزی آغاز کرده است، تا بتواند استفاده از دلار و گیر کردن دائم در زنجیره‌ی بی‌انتهای تحریم‌ها را کنار بگذارد و از این طریق همچنان به فروش نفت خود به مشتریان بالقوه، از جمله چین، ادامه دهد.  بنا به گزارش این ماه وبسایت بلاک‌چین نیوز، تنش‌های اخیر بین اسرائیل و ایران بار دیگر به اعمال تحریم‌های متعدد علیه ایران انجامیده است، اما به نظر می‌رسد که بخشی از این تحریم‌ها همچنان به وسیله بهره‌برداری تهران از ارزهای دیجیتال به جایی نرسیده از نوعی اقدام نمادین فراتر نمی‌رسند. بنا به این گزارش، هدف ایران با استفاده از ارزهای دیجیتال، دور زدن محاصره‌های اقتصادی است که دسترسی این کشور را به بازارهای جهانی به ویژه در بخش های حیاتی مانند نفت را محدود می‌کند. بنا به گزارش‌ها، در حوزه تحریم‌های نفتی، می‌توان بر اهمیت و کارکرد ارزهای دیجیتال تاکید کرد، چراکه این مدل ارزها قابلیت رهگیری چندانی نداشته و در نتیجه می‌تواند به تهران کمک کند تا از حجم تحریم‌های اعمال شده بر حوزه صادرات انرژی خود بکاهد.

این مانورهای استراتژیک با استفاده از ارزهای دیجیتال بر اهمیت آنها در نزاع‌ها و چالش‌های مدرن تأکید می‌کند، جایی که استراتژی‌های اقتصادی حرف اول را می‌زنند. سازگاری ارزهای رمزنگاری شده به کشورهای تحریم شده اجازه می‌دهد تا کانال‌های اقتصادی جدیدی پیدا کنند و اثربخشی تحریم‌های سنتی را به چالش بکشند.