نقش تهران و ریاض در بلندپروازی برقی باکو

به گزارش اختصاصی انرژی پرس، به باور کارشناسان، فراوانی منابع انرژی تجدیدپذیر راه آذربایجان را برای تنوع بخشیدن به اقتصاد به دور از سوخت‌های فسیلی و کاهش انتشار آلاینده‌ها هموار می‌کند. اهمیت انتقال انرژی تنها به پایداری منابع و حفظ محیط زیست محدود نمی‌شود، بلکه امکان صادرات برق تولید شده از انرژی خورشیدی و بادی آذربایجان به اروپا نیز فراهم می‌شود. اگرچه این کشور صادرکننده عمده نفت و گاز بوده، اما به دنبال افزایش استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر است. بر اساس گزارش وزارت اقتصاد این کشور، کل پتانسیل انرژی‌های تجدیدپذیر آذربایجان (در زمین و دریا) ۲۹۲ گیگاوات برآورد شده است.

مشارکت عربستان در بلندپروازی باکو

دیدار اخیر الهام علی‌اف، رئیس جمهور آذربایجان و هیئتی از وزارت انرژی عربستان سعودی در باکو، نشان دهنده گامی دیگر در جهت تعمیق روابط تجاری است. در طول سی و دو سال گذشته از زمان برقراری روابط دیپلماتیک، دو کشور روابط دوجانبه سودمند را  تقویت کرده و همسویی نزدیک خود در مورد مسائل کلیدی سیاسی جهانی و منطقه‌ای را حفظ کرده‌اند.

عربستان سعودی درتوافقنامه موسوم به “قرارداد قرن” که در سال ۱۹۹۴ امضا شد، شریک مهمی در کنسرسیوم نفتی آذربایجان بود. همچنین، در سال‌های اخیر دو کشور در چارچوب ائتلاف اوپک پلاس برای تثبیت تولید نفت و کاهش نوسانات قیمت در بازار برای انرژی همکاری کرده‌اند. در همین راستا، باکو همواره از ابتکارات عربستان برای کاهش داوطلبانه تولید نفت حمایت کرده است، بطوریکه توافقات آوریل و ژوئن سال گذشته توسط کشورهای اوپک پلاس مبنی بر کاهش تولید نفت به ترتیب ۱.۶۶ میلیون بشکه در سال ۲۰۲۳ و ۱.۴ میلیون بشکه در روز در سال ۲۰۲۴ را تأیید کرد.

علاوه بر همکاری متقابل در تنظیم تولید نفت، آذربایجان و عربستان به طور مداوم در حال گسترش همکاری در زمینه تجاری و اقتصادی هستند و در این راستا موافقت‌نامه‌های بین دولتی متعددی را امضا کرده‌اند که به توسعه بیشتر اقتصادی کمک می‌کند. از جمله اینکه آذربایجان از سال ۲۰۱۶ روند اخذ روادید برای متقاضیان عربستان را تسهیل و تعداد پروازها نیز متقابلاً افزایش یافته و این کشور را به یکی از پیشتازان منطقه خلیج فارس از نظر تردد گردشگران به آذربایجان تبدیل کرده است.

همچنین، صندوق‌های سرمایه‌گذاری عربستان سعودی تعدادی از طرح‌های مربوط به نوسازی زیرساخت‌های جاده‌ای و آبی در آذربایجان را تامین مالی کرده‌اند. به طور کلی، شرکت‌های سعودی در سال‌های اخیر بیش از ۳۷۰ میلیون دلار در آذربایجان سرمایه‌گذاری و حدود ۲۶ شرکت این کشور با کشورمان مبادلات تجاری و مالی دارند.

آذربایجان در صادرات سوخت هواپیماهای هوایی و معرفی منسوجات، فرش و محصولات ابریشم خود به بازار عربستان پیشرفت کرده و تلاش‌ها برای تنوع بخشیدن به تجارت از سال ۲۰۱۹ نتایج مثبتی به همراه داشته است و در سال ۲۰۲۲ به ۲۲.۹۳۸ میلیون دلار و در سال ۲۰۲۳ از ۳۰.۸ میلیون دلار فراتر رفته است.

براساس اعلام وبسایت کالیبر از وزارت اقتصاد آذربایجان، روند مثبت تجارت آذربایجان و عربستان در دوره اخیر تقویت شده و در سال ۲۰۲۳، حجم مبادلات تجاری بین آذربایجان و عربستان سعودی بیش از بیش از افزایش یافت. در این میان، صادرات آذربایجان بیش از ۵۰ درصد افزایش یافته است. این روند مثبت در سه ماهه اول سال ۲۰۲۴ نیز تقویت شد و حجم مبادلات تجاری بین دو کشور بیش از ۱۳ درصد رشد را نشان می‌دهد.

با این حال، علیرغم موفقیت‌های حاصل در عرصه تجارت، اساس روابط تجاری آذربایجان و عربستان بر تحقق پروژه‌های سرمایه‌گذاری مشترک بنا شده است. الهام علی اف رئیس جمهور آذربایجان برای گفتگو در مورد این تلاش ها روز گذشته در باکو با هیئتی به سرپرستی شاهزاده عبدالعزیز بن سلمان آل سعود وزیر انرژی پادشاهی عربستان سعودی پذیرایی کرد.

همزمان، در مذاکرات بین وزرای انرژی هر دو کشور به بررسی چشم‌انداز همکاری و سرمایه‌گذاری، به‌ویژه بین شرکت‌های سعودی و شرکت دولتی نفت آذربایجان (SOCAR) پرداخته شد که حول محور همکاری و چشم‌انداز سرمایه‌گذاری در پالایش نفت، تامین محصولات پتروشیمی، سوخت‌های کم کربن و فناوری‌ها بود.

همکاری مشترک دو کشور از طریق شرکت مهم عربستانی ACWA Power در زمینه توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر در آذربایجان می‌تواند در این امر تاثیرگذار باشد. به ویژه، ACWA Power سنگ بنای نیروگاه بادی ۲۴۰ مگاواتی خیزی آبشرون (WPP) را در ژانویه ۲۰۲۲ گذاشت. این شرکت با سرمایه گذاری ۲۴۵ میلیون دلاری در این پروژه، ۴۰ توربین با ظرفیت هر کدام ۶ مگاوات را نصب خواهد کرد. پیش بینی می‌شود این نیروگاه در سال ۲۰۲۵ راه اندازی و ژنراتورهای این نیروگاه بادی سالانه حدود یک میلیارد کیلووات ساعت برق تولید و تا ۲۲۰ میلیون متر مکعب گاز صرفه جویی می‌کنند.

با این حال، این تنها پروژه آذربایجان-سعودی در بخش انرژی‌های تجدیدپذیر نیست. طی سال گذشته، ACWA Power و وزارتخانه‌های انرژی و اقتصاد آذربایجان چندین توافق نامه و یادداشت برای پروژه‌های تخصصی امضا کرده‌اند. این تلاش مشترک مستلزم توسعه مشترک پروژه‌های انرژی تجدیدپذیر است که شامل تولید از باد و خورشید، تولید هیدروژن سبز، نمک‌زدایی از آب دریا، و همچنین تولید و صادرات کودهای «سبز»، در درجه اول اوره، تحت پروژه کود کم کربن/سبز است.

مصدر امارات در باکو

آذربایجان در نظر دارد تا سال ۲۰۲۷ میلادی ۳ گیگاوات انرژی بادی و ۱ گیگاوات انرژی خورشیدی تولید کند و ۸۰ درصد برق تولیدی را به کشورهای همسایه مانند ایران و گرجستان و به ویژه اروپا صادر کند. در همین راستا، شرکت مصدر اماراتی اعلام کرد که نیروگاه خورشیدی قره داغ در آذربایجان با ظرفیت ۲۳۰ مگاوات به زودی با هزینه‌ای حدود ۲۰۰ میلیون دلار به بهره برداری می‌رسد که سالانه ۱۱۰ میلیون مترمکعب گاز طبیعی صرفه جویی می‌شود، انتشار سالانه کربن بیش از ۲۰۰ هزار تن کاهش می‌یابد و برق ۱۱۰ هزار خانه را تامین می‌کند.

مریم رشید المزروعی مدیر تیم توسعه و سرمایه گذاری شرکت مصدر در آذربایجان در اینباره می‌گوید که این شرکت پروژه‌های زیادی را با همکاری وزارت نیرو این کشور اجرا می‌کند. همچنین، این شرکت اماراتی با هدف حمایت از استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و ارائه راهکارهای یکپارچه برای بهره مندی از انرژی باد فراساحلی، تولید هیدروژن سبز و کاهش استفاده از کربن، تفاهم نامه‌ای با وزارت انرژی آذربایجان امضا کرد. شایان ذکر است که شرکت اماراتی مصدر در ژوئن ۲۰۲۲ از امضای قراردادهایی با وزارت نیرو در آذربایجان برای توسعه پروژه‌های تجدیدپذیر به ظرفیت کل ۴ هزار مگاوات خبر داد.

صادرات برق زیردریا

آذربایجان پس از دستیابی به درآمدهای هنگفت از صادرات گاز به اروپا پس از جنگ روسیه و اوکراین در سال ۲۰۲۲، اکنون قصد دارد گام بزرگتری در صادرات برق پاک بردارد. در این راستا، آذربایجان از یک کشور واردکننده برق به یک صادرکننده تبدیل شده و بر اساس گزارش‌های رسمی، در ۱۰ سال گذشته حجم برق صادراتی حدود ۴.۵ برابر شده است. الهام علی‌اف، در ۲۱ ژوئیه ۲۰۲۳ گفت: «تا پایان سال جاری (۲۰۲۳)، اولین نیروگاه تولید برق خورشیدی به بهره برداری می‌رسد. تفاهم نامه‌ها و قراردادهایی برای تولید ۱۰ گیگاوات منعقد کرده‌ایم و اگر نیمی از این تفاهم نامه‌ها اجرا شود، «برق منطقه وسیعی از اروپا را شامل می‌شود که این وضعیت برای دو طرف مفید خواهد بود».

در این راستا و در ۱۷ دسامبر سال ۲۰۲۲، جمهوری آذربایجان، گرجستان، رومانی و مجارستان قرارداد همکاری راهبردی را برای ایجاد کریدور برق از منطقه قفقاز به اروپا منعقد کردند. این توافق شامل ساخت یک خط برق زیر آب در دریای سیاه به ظرفیت ۱۰۰۰ مگاوات و طول ۱۱۹۵ کیلومتر بود.

همکاری با ایران

برای دستیابی به این هدف، افزایش تولید برق عمدتاً مبتنی بر استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر، از جمله تأسیسات در حال ساخت در اراضی آزاد شده مورد هدف است. همزمان، یک کریدور ترانزیتی جدید (با پست‌ها و خطوط برق قدرتمند) در مناطق اقتصادی قره‌باغ و زنگزور شرقی برای صادرات برق در جهت جنوب غربی ایجاد می‌شود.

همچنین، پروژه مشترک با ایران برای ایجاد دو نیروگاه برق آبی در تاسیسات برق آبی خداآفرین و قیز قالاسی با ظرفیت مجموع ۲۸۰ مگاوات در رودخانه مرزی ارس و همچنین احداث چندین نیروگاه بادی، خورشیدی و برق آبی در این راستاست.

نیروگاه خورشیدی BP Jabrail با ظرفیت ۲۴۰ مگاوات در مناطق آزاد شده برنامه ریزی شده  و مصدر از امارات در حال بررسی چشم اندازهای بومی سازی نیروگاه‌های خورشیدی و بادی با ظرفیت کل حدود ۲۰۰ مگاوات است. چهار نیروگاه برق آبی کوچک در منطقه قره باغ به طور کامل بازسازی شده‌اند و پنج نیروگاه برق آبی کوچک دیگر با ظرفیت کل ۱۰۰.۲۷ مگاوات در رودخانه‌ها و مخازن قفقاز در حال نوسازی هستند. برق تولیدی در تاسیسات مذکور علاوه بر تامین منطقه، به کشورهای همسایه – بخشی به ایران و عمدتا به ترکیه – صادر خواهد شد. باید توجه داشت آذربایجان به همراه ایران و روسیه به دنبال ادغام شبکه برق خود هستند که به این امر کمک خواهد کرد.

همانطور که ملاحظه می‌شود، باکو برای دستیابی به اهداف مورد نظر در صادرات برق سبز به اروپا از همه توان خود و مشارکت با عربستان، ایران و امارات بهره می‌گیرد تا ظرفیت بالای خود در تولید برق از منابع تجدیدپذیر را بالفعل کند. این امر می‌تواند در اهداف سیاسی باکو مانند مسائل قفقاز تاثیرگذار بوده و موضع اروپا را به سمت خود سوق دهد.