چین عقب نشست؛ بلاتکلیفی ۳۰ میلیون بشکه نفت ایران در دریای مالزی

به گزارش انرژی پرس و به نقل از اویل پرایس، بازگشت رئیس‌جمهور ترامپ به کاخ سفید با شدت گرفتن تحریم‌های آمریکا علیه بازرگانان، واسطه‌ها و زیرساخت‌های نفتی ایران همراه بود و مجموعه‌ای از اقدامات قانونی جدید برای محدود کردن درآمدهای نفتی تهران به اجرا درآمد. این فشارها در میانه بحران ایران و اسرائیل تشدید شد و کاخ سفید تحریم‌های خود را ابتدا علیه پالایشگاه‌های کوچک‌تر چینی (معروف به “تی‌پات‌ها” در استان شاندونگ) و سپس علیه اپراتورهای بنادر و شرکت‌های میان‌دستی چین که متهم به تجارت نفت ایران بودند، گسترش داد. با تحریم بیش از ۴۰۰ نفتکش، حدود ۵۰ فرد مرتبط با ایران و ۲۰ شرکت، می‌توان گفت که فشارهای ترامپ بر ایران به سطحی بی‌سابقه رسیده است. اما این پایان ماجرا نیست.

تحریم‌های بی‌سابقه آمریکا

تحریم‌های مستقیم آمریکا علیه پالایشگاه‌های چینی احتمالاً جریان نفت ایران به چین را مختل کرده است. بر اساس داده‌های کپلر، ذخیره نفت خام ایران در مخازن شناور از ۹ میلیون بشکه در اواسط ژانویه به ۳۳.۴ میلیون بشکه در اوایل آگوست افزایش یافته که بالاترین سطح از سال ۲۰۲۰ است. اکثر این نفتکش‌های سرگردان در آب‌های سرزمینی سنگاپور و مالزی، مراکز اصلی فعالیت‌های انتقال کشتی‌به‌کشتی (STS) ایران در سال‌های اخیر، لنگر انداخته‌اند. اگرچه ایران می‌تواند نفت را مستقیماً به چین ارسال کند، اما بازرگانان نفتی این کشور ترجیح می‌دهند نفتکش‌های بارگیری‌شده را برای مدتی در نزدیکی بنادر لینگی و تانجونگ پلپاس نگه دارند.

انباشت نفت ایران در تنگه مالاکا با کاهش قابل‌توجه واردات نفت ایران به چین در ماه جولای هم‌زمان شده است. این کاهش، در تضاد با روند اولیه سال ۲۰۲۵ است که در آن، در ماه‌های ژانویه تا مارس، واردات چین از نفت ایران به طور متوسط به ۱.۵ میلیون بشکه در روز رسید و در مارس به رکورد ۲ میلیون بشکه در روز دست یافت.

فشارهای ژئوپلیتیکی فزاینده و تغییرات در پویایی بازار، به نظر می‌رسد که چین را به بازنگری آرام در استراتژی تأمین نفت خود سوق داده است. پس از شروع قوی در سال ۲۰۲۵، واردات نفت ایران به چین ابتدا در ژوئن به حدود ۱.۵ میلیون بشکه در روز و سپس در جولای به ۱.۱ میلیون بشکه در روز کاهش یافت. این کاهش، با وجود دسترسی آسان به حجم بی‌سابقه ذخیره شناور ایران در نزدیکی مالزی، نشان می‌دهد که خریداران چینی به دلیل نگرانی از اجرای تحریم‌های آمریکا محتاط‌تر شده‌اند. وزارت خزانه‌داری آمریکا در بهار ۲۰۲۵ سه پالایشگاه در استان شاندونگ چین را به دلیل پردازش نفت خام ایران تحریم کرد و با افزودن آن‌ها به فهرست OFAC، عملاً آن‌ها را از شبکه‌های مالی جهانی قطع کرد. در پی این تحریم‌ها، پالایشگاه‌های بزرگ‌تر چینی در معاملات مرتبط با تهران محتاط‌تر شده‌اند.

پالایشگاه‌های چینی تحت تحریم آمریکا 

ذخیره شناور بی‌سابقه: ۳۳.۴ میلیون بشکه نفت ایران در تنگه مالاکا

تصمیم ایران برای لنگر انداختن حجم عظیمی از نفت در آسیای جنوب شرقی نیز نشان‌دهنده محاسبات لجستیکی و امنیتی تهران است، زیرا جنگ ۱۲ روزه با اسرائیل خطرات نگه‌داری نفت در نزدیکی سواحل ایران را افزایش داده است. قرار دادن ذخیره شناور در آسیای جنوب شرقی مزیت استراتژیکی برای تهران فراهم می‌کند. به‌ویژه، این کار مسیر لجستیکی را در صورت تجدید علاقه خریداران چینی کوتاه می‌کند؛ یک نفتکش از سنگاپور می‌تواند در حدود ۷ تا ۸ روز به چینگدائو برسد، در حالی که سفر از بندر صادراتی جزیره خارگ ایران حدود ۲۰ روز طول می‌کشد.

با این حال، انباشت عظیم ذخیره شناور ایران، مالزی را در موقعیت ژئوپلیتیکی حساسی قرار داده است. دولت آمریکا اعلام کرده که اگر مالزی در جلوگیری از تجارت غیرقانونی نفت بی‌تفاوت به نظر برسد، ممکن است هدف بعدی ابزار تنبیهی مورد علاقه ترامپ، یعنی تعرفه‌ها، قرار گیرد. در حالی که مقامات مالزی اقداماتی مانند بازداشت چندین نفتکش درگیر در عملیات STS غیرقانونی در سال‌های ۲۰۲۳ و ۲۰۲۴ انجام داده‌اند، اختیارات آن‌ها به محدوده آب‌های سرزمینی‌شان محدود است. علاوه بر این، مالزی که در تلاش برای تقویت روابط تجاری با پکن است، باید در تعادل بین دو قدرت بزرگ بسیار محتاط عمل کند.

با کاهش خرید نفت ایران، چین به نظر می‌رسد در حال گسترش پایگاه تأمین نفت خود برای کاهش ریسک اقدامات تنبیهی آمریکا است. در جولای، واردات ترکیب ESPO روسیه به بیش از ۹۰۰,۰۰۰ بشکه در روز افزایش یافت که نسبت به مارس ۳۰ درصد رشد داشته و بالاترین سطح در چهار ماه گذشته است، بر اساس داده‌های حمل‌ونقل کپلر، این تغییر نشان‌دهنده تلاش استراتژیک برای به حداقل رساندن وابستگی به مسیرهای تأمین حساس سیاسی و در عین حال حفظ امنیت انرژی است.

در حالی که پالایشگاه‌های چینی نگرانی‌های خود را درباره واردات نفت ایران ابراز می‌کنند، به زودی با لحظه‌ای سرنوشت‌ساز مواجه خواهند شد که مقاومت در برابر خرید نفت ایران با تخفیف بالا دشوار خواهد بود. قیمت درجه اصلی صادراتی ایران، نفت سبک ایران، در پی انباشت مداوم نفتکش‌های شناور در اطراف سنگاپور و مالزی کاهش یافته و این بشکه‌های ایرانی را برای خریداران غیرقابل چشم‌پوشی کرده است. تخفیف نفت سبک ایران برای شش ماه متوالی افزایش یافته است. پیش از تحریم پالایشگاه لوکینگ در مارس، نفت سبک ایران تنها ۰.۸۰ دلار در هر بشکه کمتر از قیمت ICE Brent معامله می‌شد. تا پایان جولای، این تخفیف به ۳.۵۰ تا ۴.۰۰ دلار در هر بشکه افزایش یافت.

با چنین تخفیف‌های قابل‌توجهی، نفت خام ایران ممکن است به زودی برای پالایشگاه‌های چینی، به‌ویژه بازیگران کوچک‌تر و حساس به قیمت، بیش از حد سودآور شود. تنش بین انگیزه‌های اقتصادی و ریسک‌های نظارتی احتمالاً با ادامه فشارهای تحریمی و انباشت ذخایر نفت ایران در دریا تشدید خواهد شد.

انگیزه اضافی برای از سرگیری خرید نفت خام ایران ممکن است از افزایش عدم اطمینان درباره آینده تجارت نفت روسیه ناشی شود. دولت ترامپ تعرفه‌ای ۲۵ درصدی بر پالایشگاه‌های هندی واردکننده نفت خام روسیه اعمال کرده که از ۲۷ آگوست اجرایی می‌شود و نشان‌دهنده تغییر احتمالی به سمت جریمه‌های گسترده‌تر تجارت ثانویه است. در حالی که واشنگتن و پکن در حال مذاکره برای آتش‌بسی گسترده‌تر هستند که قرار است در ۱۲ آگوست منقضی شود، رئیس‌جمهور ترامپ پیشرفت در مذاکرات را اعلام کرده اما احتمال گسترش تحریم‌های ثانویه علیه چین را رد نکرده است.

در حالی که پکن تأکید دارد که سیاست انرژی‌اش بر اساس منافع ملی هدایت می‌شود، چشم‌انداز در حال تحول تحریم‌ها ممکن است مقامات چینی را وادار کند تا خطرات نسبی معامله با تهران را بازنگری کنند. در این زمینه، نفت ایران – که مدت‌ها مورد انتقاد بوده اما اکنون با تخفیف‌های سنگین عرضه می‌شود – ممکن است به گزینه‌ای قابل‌قبول‌تر تبدیل شود.