پروژه جنجالی ورود پتروشیمی‌ها به توسعه میادین گازی همچنان در بن‌بست +فیلم

به گزارش «انرژی پرس»، پتروشیمی‌ها چهار ماه از سال گاز ندارند؛ و به‌زودی به ۶ ماه در سال نیز خواهد رسید. آنها برای فرار از این بن‌بست، چشم به بالادست و سرمایه‌گذاری در میادین گازی دوخته‌اند و مثل همیشه، برای رسیدن به خواسته‌شان جنجال‌های بسیاری به‌پا کرده‌اند.

اردیبهشت سال گذشته، وزارت نفت سرانجام تن به امضای تفاهم‌نامه‌هایی به ارزش ۶.۴ میلیارد دلاری با هلدینگ‌های پتروشیمی برای توسعه ۱۶ میدان گازی و برداشت ۲۰۰ میلیون مترمکعب گاز داد.

اما حالا، یک سال گذشته و تقریبا پیشرفتی حاصل نشده است. نه قراردادی نهایی شده و نه گازی استخراج.

استدلال موافقان چیست؟

حامیان این طرح معتقدند وقتی پتروشیمی‌ها ماه‌ها در سال با قطعی گاز مواجه‌اند، چرا نباید خودشان برای تامین خوراک وارد عمل شوند؟ به‌ویژه اینکه بسیاری از این شرکت‌ها سرمایه لازم را دارند و توسعه میادین کوچک می‌تواند هم نیاز آن‌ها را تامین کند و هم تولید ملی را افزایش دهد.

علی شهرویی، کارشناس انرژی در گفت‌وگو با انرژی‌پرس با تاکید بر اینکه این ورود یک انتخاب نیست، بلکه یک الزام است، اظهار می‌کند: در سال‌های آینده، ممکن است پتروشیمی‌ها تنها با ۵۰ درصد ظرفیت خود کار کنند. این یعنی نابودی سرمایه‌گذاری‌های کلان. وقتی گاز تضمین‌شده ندارند، چاره‌ای جز رفتن به بالادست ندارند.

مقاومت وزارت نفت؛ گره کجاست؟

او ادامه می‌دهد: پتروشیمی‌ها می‌خواهند در ازای سرمایه‌گذاری در توسعه میادین، تضمین بگیرند که حداقل بخشی از گاز تولیدی به آن‌ها تحویل داده شود و در زمستان هم گازشان قطع نشود. اما به‌گفته مدیران چند شرکت پتروشیمی، وزارت نفت در پیش‌نویس قراردادها حتی حاضر نشده این تضمین را بدهد.

به باور شهرویی، این مدل قراردادی، انگیزه سرمایه‌گذاری را از بین می‌برد و باعث تردید شرکت‌ها شده است. درحالی‌که اگر فقط تضمین تحویل درصدی از گاز میادین به خود سرمایه‌گذاران داده شود، بخش خصوصی می‌تواند بدون نیاز به حمایت دولتی، پروژه‌ها را پیش ببرد.

ورود به بالادست بدون تخصص؟ بله، ولی با شرایط

از طرف مقابل نیز منتقدان هشدار می‌دهند که پتروشیمی‌ها تجربه‌ای در توسعه میادین ندارند و ممکن است با واگذاری پروژه‌ها به پیمانکاران متخصص، هزینه تمام‌شده به‌شدت افزایش یابد. اما کارشناسانی مثل شهرویی تاکید دارند که این مشکل قابل‌حل است و در این باره عنوان می‌کند: پتروشیمی‌ها می‌توانند در قالب کنسرسیوم با شرکت‌های حفاری و اکتشافی همکاری کنند. مثلا هلدینگ نفت و گاز پارسیان با پتروپارس مشارکت کرده است. مدل‌های اجرایی در دنیا هم همین است.

فرهنگ سازمانی؛ خطر نادیده‌گرفته‌شده

اما از سوی دیگر، سعید ساویز، کارشناس دیگر حوزه انرژی، زاویه دید متفاوتی دارد. او تاکید می‌کند که مشکل اصلی، تنها سرمایه یا تخصص فنی نیست، بلکه فرهنگ سازمانی است.

ساویز در این خصوص عنوان می‌کند: هر صنعتی ادبیات و فرهنگ خودش را دارد. تجربه نشان داده در ایران، وقتی نهادهای دیگر وارد صنایع جدید می‌شوند، به‌جای جذب افراد متخصص، می‌خواهند کنترل را حفظ کنند. این یعنی سرمایه زایل می‌شود.

او به تجربه‌های شکست‌خورده از خصوصی‌سازی اشاره می‌کند؛ جایی که نهادهای عمومی مثل بنیاد مستضعفان مدیریت شرکت‌هایی مثل حفاری شمال را در دست گرفتند، اما به‌دلیل ناآشنایی با فرهنگ عملیاتی صنعت، شرکت‌ها را به ورشکستگی کشاندند.

ساویز می‌گوید اگر پتروشیمی‌ها واقعاا بخواهند در بالادست موفق شوند، باید تیم کاملا تخصصی با دانش فنی بالا تشکیل دهند و صرفا با تکیه بر پول و قدرت اقتصادی وارد نشوند.

نتیجه‌گیری؛ راهی هست اگر بخواهند

او ادامه می‌دهد: تجربه کشورهایی مثل چین نشان می‌دهد که ورود نهادهای بزرگ به صنایع مختلف تنها زمانی موفق است که ساختار، مدیریت و نیروی انسانی آن نهاد با الزامات صنعت هدف همخوانی داشته باشد. پتروشیمی‌ها اگر واقعا بخواهند در بالادست موفق شوند، باید پا را از صرف سرمایه‌گذاری فراتر بگذارند، تیم‌های تخصصی تشکیل دهند و با شرکت‌های فنی وارد مشارکت واقعی شوند. اما مهم‌تر از همه، دولت باید انحصار کنترل گاز را کنار بگذارد و به سرمایه‌گذار خصوصی تضمین بدهد. در غیر این‌صورت، این پروژه‌ها نه تنها کمکی به اقتصاد کشور نمی‌کنند، بلکه به باتلاقی دیگر از سرمایه‌گذاری‌های بی‌ثمر تبدیل خواهند شد.

اینکه وزارت نفت همچنان در برابر واگذاری توسعه میادین به پتروشیمی‌ها مقاومت می‌کند، پرسشی است که بی‌پاسخ مانده؛ آیا نگاه سیاسی و انحصاری بر منافع ملی چربیده؟ یا واقعا مشکلات فنی و اقتصادی در این طرح وجود دارد؟