سایه تحریم‌های نفت روسیه سنگین شد

به گزارش انرژی پرس؛ وزارت خزانه آمریکا تحریم‌های گسترده‌ای را علیه شرکت‌های بزرگ نفتی روسیه، ناوگان مخفی (سایه) و چهره‌های کلیدی اعمال و نفتکش و شرکت گازپروم را تحریم کرد. این تحریم‌ها شامل ۱۸۳ نفتکش، چندین شرکت بیمه کننده آن‌ها، چندین مقام دولتی و مدیران عامل شرکت‌های مختلف پالایش نفت می‌شود.

بسته جدید تحریم‌ها علیه بخش نفت روسیه در راستای تعهد گروه ۷ برای کاهش منابع درآمد کرملین و تأمین مالی جنگ اوکراین است. تحریم‌های آمریکا شامل نفتکش‌ها، ناوگان سایه روسیه و همچنین تاجران نفت خام، ارائه دهندگان خدمات نفت و حتی مقامات برجسته در بخش انرژی روسیه به ویژه الکساندر دیوکوف، مدیرعامل شرکت گازپروم نفت، است

بر اساس داده‌های منتشر شده، صادرات دریایی نفت مسکو به کمترین میزان از اگوست ۲۰۲۳ تا کنون به ۲۰.۱۷ میلیون بشکه در هفته منتهی به ۵ ژانویه رسیده، در حالیکه این میزان در هفته گذشته حدود ۲۱.۵۱ میلیون بشکه بود. البته، در ۱۱ ماه نخست سال ۲۰۲۴، درآمد نفت و گاز روسیه به ۱۰.۳۴ تریلیون روبل (۱۰۳ میلیارد دلار) رسید. این امر نشان دهنده افزایش بیش از ۲۵.۷ درصدی در مدت مشابه سال قبل است. باید توجه داشت که تحریم‌های جدید آمریکا فقط شامل بخش نفت می‌شود.

تحریم‌های آمریکا روز گذشتنه، ۱۰ ژانویه ۲۰۲۵، علیه نفت روسیه اعلام شد. این محدودیت‌ها چند روز پیش از خروج جو بایدن از کاخ سفید، و همچنین یک روز پس از اعلام حمایت نظامی بیشتر از اوکراین به ارزش ۵۰۰ میلیون دلار اعمال شد. همانطور که اشاره شد فهرست تحریم‌های اعلام شده توسط خزانه‌داری آمریکا شامل گازپروم و سورگوت نفت گاز، دو تولیدکننده و صادرکننده مهم نفت در روسیه است.

پیش‌بینی می‌شود که اقدامات ایالات متحده علیه بخش نفت روسیه تهدیدهای تحریمی مرتبط با هر مراحل زنجیره تولید و توزیع نفت روسیه را افزایش دهد. جانت یلن، وزیر خزانه داری آمریکا گفت: «ایالات متحده در حال اتخاذ تدابیر شدید علیه منبع اصلی درآمد روسیه برای تأمین مالی جنگ مسکو در اوکراین است. با اقدامات امروز، ما خطرات مرتبط با تجارت نفت روسیه از جمله حمل و نقل و تسهیلات مالی حمایت از صادرات نفت خام روسیه را افزایش می‌دهیم.»

براساس اعلام وزارت خزانه داری آمریکا، تحریم‌ها همچنین ۱۸۳ کشتی، از جمله تعدادی نفتکش در ناوگان سایه‌ای که برای حمل کالاهای تحریم شده استفاده می‌شوند و همچنین دو شرکت بیمه دریایی مستقر در مسکو را هدف قرار داده است. علاوه بر این، وزارت خارجه آمریکا تحریم‌های جدیدی را علیه نزدیک به ۸۰ نهاد و شخص، از جمله افرادی که از پروژه پایانه ۲ LNG  قطب شمال متعلق به شرکت روسی نواتک حمایت می‌کنند، اعلام کرد.

همچنین، ایالات متحده در راستای تلاش‌های خود برای فلج کردن توانایی مسکو برای دسترسی به تخصص آمریکا در بخش تولید نفت خام، وزارت خزانه‌داری دستوراتی را به شرکت‌های محلی صادر کرد تا از ۲۷ فوریه آینده خدمات نفتی را به نهادهای روسیه ارائه ندهند. دولت بایدن امیدوار است با هدف قرار دادن صنعت انرژی که به باور آن‌ها بزرگترین منبع تامین مالی جنگ اوکراین است، درآمدهای صادراتی روسیه را محدود، روبل روسیه را بیشتر تضعیف و فشار بیشتری را بر اقتصاد آن وارد کند.

به باور کارشناسان عمدتا غربی، تحریم‌های آمریکا علیه نفت روسیه در صورت اجرای صحیح، درآمدهای مسکو را تضعیف می‌کند و هزینه‌های کرملین را میلیاردها دلار افزایش می‌دهد. هدف تحریم‌ها تغییر محاسبات ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه در خصوص هزینه‌های ادامه جنگ شدید در اوکراین است.

در این چارچوب، آمریکااحتمالا به مشتریان انرژی روسیه اجازه دهد تا در مورد قیمت‌های بهتر مذاکره کنند یا به دنبال جایگزین‌هایی از دیگر تولیدکنندگان مانند ایالات متحده، کانادا یا حتی کشورهای خاورمیانه باشند.

البته، علیرغم تحریم‌های اعمال شده قبلی توسط غرب علیه مسکو، اقتصاد روسیه در سال گذشته تا حدی مقاومت نشان داده است. اما هنوز مشخص نیست که تحریم‌های اخیر تا چه اندازه بزرگترین خریداران نفت روسیه را منصرف خواهد کرد. از جمله کشورهایی مانند چین، هند، ترکیه و برزیل که در حال خرید مقادیر بی‌سابقه هستند. برای نمونه، آمار رسمی روسیه نشان داد که صادرات نفت این کشور به چین در سال ۲۰۲۳ به ۱۰۷ میلیون تن رسیده است. بنابراین، مسکو را به بزرگترین تامین کننده نفت خام برای این کشور آسیایی تبدیل می‌کند.

وابستگی تاریخی روسیه به نفت و گاز

وابستگی اقتصادی روسیه به نفت و گاز به دوران اتحاد جماهیر شوروی بازمی‌گردد که ذخایر عظیم انرژی منبع اصلی درآمدهای ارزی بود و به این کشور در تامین مالی توسعه آن کمک می‌کرد. پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، روسیه همچنان به شدت بر صادرات نفت و گاز به ویژه به اروپا متکی بود و این کشور را به یکی از بزرگترین تولیدکنندگان انرژی در جهان تبدیل کرد.

در سال ۲۰۱۴، درآمدهای نفت و گاز روسیه به اوج خود رسید که نشان دهنده ۵۲ درصد بودجه فدرال و اتکای این کشور به منابع طبیعی برای حفظ ثبات اقتصادی و تأمین مالی هزینه‌های دولت است. اما، الحاق کریمه در سال ۲۰۱۴ و متعاقب آن اعمال تحریم‌های غرب به مجموعه‌ای از تعدیل‌ها در استراتژی اقتصادی روسیه انجامید.

در طول دهه بعد، روسیه به دنبال تنوع بخشیدن به منابع درآمد و کاهش وابستگی خود به صادرات انرژی بود، اگرچه این روند کند و هنوز در حال تکامل بود. تا سال ۲۰۲۳، سهم درآمدهای نفت و گاز روسیه در بودجه فدرال به ۲۸.۳ درصد کاهش یافت که نشان دهنده کاهش شدید نسبت به سال‌های گذشته است. اگرچه این تغییر را می‌توان تا حدی به عوامل خارجی مانند قیمت‌های بی‌ثبات جهانی نفت و تحریم‌های غرب نسبت داد، اما اصلاحات اقتصادی داخلی با هدف کاهش قرار گرفتن روسیه در معرض شوک‌های بازار انرژی جهانی نقش داشته است.

آغاز تحریم‌ها از سال ۲۰۱۴

تحریم‌های غرب، به ویژه پس از الحاق کریمه به روسیه در سال ۲۰۱۴ و حمله به اوکراین در سال ۲۰۲۲، تأثیر عمیقی بر اقتصاد روسیه داشته است. تحریم‌ها بخش‌های کلیدی از جمله انرژی، مالی و دفاع را هدف قرار داده و توانایی روسیه برای دسترسی به بازارها و فناوری‌های بین‌المللی را محدود می‌کند. این امر منجر به کاهش سرمایه‌گذاری خارجی در بخش انرژی روسیه شده و مانع از توسعه میادین جدید نفت و گاز، به ویژه در قطب شمال شده است، جایی که فناوری و تخصص خارجی برای عملیات ضروری است.

علاوه بر این، تحریم‌ها روسیه را وادار کرده است که به منابع مالی داخلی و شرکت‌های دولتی مانند روس نفت و گازپروم برای حفظ تولید انرژی روی بیاورد. اگرچه روسیه بازارهای جدیدی را در آسیا توسعه داده است، اما از دست دادن بازارهای اروپایی تأثیر قابل توجهی بر صادرات کلی انرژی این کشور داشته است.

خطر از دست دادن بازارهای آسیایی

براساس برخی داده‌ها، خریداران آسیایی به دنبال نفت خاورمیانه و آفریقا برای بارگیری درماه فوریه هستند. در حال حاضر، نفت خام روسیه گزینه اصلی برای خریداران نفت خام در چین و هند بود. به نظر می‌رسد تحریم‌های روز گذشته دولت آمریکا به تغییر مسیر خرید آسیایی کمک و توجهات را به خود معطوف کرده است.

خریدارن نگران هستند که تهدیدات ایالات متحده برای خریداران نفت از مسکو به اقدامات واقعی تبدیل شود. زیرا این تحریم‌ها علاوه بر تجار و مقامات مرتبط با بازار، شامل شرکت‌های گازپروم نفت و سورگوت نفتگاز نیز شد. با این امر قیمت نفت خام را در یک روند صعودی قرار داد و به ۸۰ دلار در هر بشکه نزدیک شده است. قیمت هر بشکه نفت برنت دریای شمال امروز با ۲ دلار و ۸۴ سنت معادل ۳.۶۹ درصد افزایش به ۷۹ دلار و ۷۶ سنت رسید.

با توجه به چالش‌های پیش روی نفت روسیه، مهمترین خریداران آسیایی به جستجوی بازارهای جایگزین متوسل شده‌اند. طبق برآورد بلومبرگ، در هند دو پالایشگاه دولتی خرید ۶ میلیون بشکه نفت خام عمان و نفت خام موربان امارات را برای بارگیری در ماه فوریه تضمین کرده‌اند.

شرکت دولتی چین یونیپک، پالایشگاه‌ها و سایر خریداران نرخ خرید نفت از نفت خام آنگولا و امارات را افزایش دادند. به گزارش بلومبرگ به نقل از داده‌های کپلر، در دسامبر ۲۰۲۴ منابع روسیه «یک چهارم» واردات چین و «یک سوم» از خرید هند را تشکیل می‌دادند.