دلایل کندی در اجرای پروژه فشارافزایی پارس جنوبی چیست؟

به گزارش انرژی پرس، پروژه فشار‌افزایی که در اسفندماه سال قبل در میان تبلیغات گسترده مقامات پیشین وزارت نفت از آن رونمایی شد، پس از دوسال پیاپی ناترازی گاز به تصمیم‌گیری رسید، این در حالی بود که پیش از آن- دست‌کم در اواسط دهه‌۹۰- کارشناسان نسبت به مهاجرت گاز به سمت قطر و کاهش فشار گاز در این میدان مشترک گازی هشدارهای لازم را داده بودند، با این وجود دولت‌های یازدهم و دوازدهم موضوع را جدی نگرفتند و در دولت سیزدهم هم تصمیم‌گیری با تاخیر انجام شد.

این پروژه آنقدر دیر به تصویب رسید که عملا پولی برای اجرا وجود ندارد. منابع مالی پروژه‌های عمرانی به شدت ناکافی است و سرمایه‌گذار خارجی هم حاضر به سرمایه‌گذاری در بخش ایرانی میدان گازی پارس ‌جنوبی نیست. این وسط تنها منابع مالی در دسترس، شرکت‌های خصولتی، نهادها و بانک‌ها هستند که می‌شود با مشارکت آنها برخی پروژه‌های را پیش برد؛ راهکاری که دولت سیزدهم آن را در دستور کار قرار داد. با این حال پروژه‌ای مثل فشارافزایی آنقدر سنگین و پرهزینه است که از هشت ماه پیش که این قرارداد به چهار شرکت پتروپارس، اویک، قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا و مپنا سپرده شده، هنوز اقدام عملی در این رابطه صورت نگرفته است.

سرنوشت قراردادی که مبلغ آن ۲۰‌میلیارد دلار اعلام شده‌‌، حالا به دولت چهاردهم سپرده شده است. هفته گذشته حمید بورد مدیرعامل شرکت ملی نفت اعلام کرد که نخستین قرارداد از چهار قرارداد عملیاتی جهت اجرای طرح ملی فشارافزایی پارس ‌جنوبی به زودی امضا می‌شود. ‌او امضای این قرارداد را به هفته جاری موکول کرد و گفت که بنا داریم در هفته آینده نخستین قرارداد اجرایی فشارافزایی در میدان گازی پارس‌ جنوبی را امضا کنیم و کار عملیاتی شروع شود.

آن‌طور که بورد تاکید کرده بود، «‌در مخازن به صورت طبیعی افت تولید ایجاد می‌شود و در پارس ‌جنوبی نیز فشار مخزن در حال کاهش است. کشور همسایه هم برداشت از مخزن را به طور مداوم انجام می‌دهد. برخلاف نفت برای اینکه بتوانیم ضریب بازیافت و دریافت گاز را افزایش دهیم، باید طرح‌هایی مثل فشارافزایی را اجرا کنیم. با توجه به ناترازی گاز که کشور را دچار مشکل می‌کند، باید هرچه سریع‌تر این طرح‌ها را عملیاتی کنیم تا سطح تولید از مخزن پارس‌ جنوبی کاهش نیابد.»

به نظر می‌رسد علی‌رغم وعده مدیرعامل شرکت ملی نفت، امضای این قرارداد در هفته جاری اتفاق نخواهد افتاد چه آنکه محسن پاک‌نژاد وزیر نفت از موکول شدن «اخبار خوب» در این رابطه به پیش از پایان امسال خبر داده است.

وزیر نفت البته گفته است که در دو ماه اخیر افزایش تولید نفت خام و گاز در دستور کار قرار گرفته و در این رابطه هم شرکت ملی نفت ایران موفق به افزایش بیش از ۲۸‌میلیون مترمکعبی ظرفیت تولید گاز خام از میدان‌های گازی کشور شده‌ است. با این حال به نظر می‌رسد دلیل تاخیر در اجرای این پروژه خشکسالی منابع مالی و عدم دسترسی به تکنولوژی‌های لازم است که شرکت‌های طرف قرارداد تاکنون نتوانسته‌اند به تعهد خود عمل کنند.

پرهزینه بزرگ

میدان مشترک گازی پارس‌ جنوبی که ایران برداشت آن را ۲۰‌سال دیرتر از قطر آغاز کرد، براساس گزارش‌های زمین‌شناسی حجم در حدود ۵۱تریلیون مترمکعب منابع داشته و ذخیره قابل برداشت آن ۳۶تریلیون مترمکعب برآورد شده بود. با احتساب زمان آغاز برداشت قطر‌، ۴۰‌سال است که از این میدان گاز برداشت می‌شود. مشخص نیست که چقدر از ذخایر آن باقی است اما بنا به گفته کارشناسان پارس‌ جنوبی نهایتا تا ۱۰‌سال آینده گاز دارد به همین دلیل باید با تمام توان از این میدان مشترک برداشت و حتی در صورت مازاد تولید آن صادر شود چراکه در میادین مشترک همواره سهم‌خواهی یکی از مسائل حائزاهمیت است.

در حال حاضر ایران نزدیک به ۶۵۰‌میلیون مترمکعب گاز از این میدان و در ۲۸ فاز برداشت می‌کند و قطر هم تقریبا همین میزان از این میدان گاز برداشت می‌کند، با این تفاوت که قطر به شدت در حال کار است و با عقد قراردادهایی که طی دو سال گذشته- به خصوص بعد از جنگ روسیه و اوکراین- بسته در حال تلاش برای افزایش برداشت بیشتر گاز از این میدان است. قطری‌ها با سرمایه‌گذاری که در صنعت گاز انجام داده‌اند، گاز برداشت شده از این میدان را تبدیل به ال‌ان‌جی کرده و راهی بازارهای جهانی می‌کنند. تولید ال‌ان‌جی در قطر طی دو سال گذشته آنچنان افزایش یافته که این کشور حالا به رقیب قدری برای آمریکا تبدیل شده است.

این سوی میدان اما، ایران درگیر ناترازی گاز است. افت فشار گاز در چاه‌های گازی روز‌به‌روز بیشتر می‌شود، تا جایی که کارشناسان هشدار می‌دهند تا سال‌۱۴۰۵ اگر اقدامی صورت نگیرد، برداشت گاز از این میدان به شدت کاهش خواهد یافت. اجرای پروژه فشارافزایی در همین راستا تعریف شده است؛ پروژه‌ای که هم بسیار ضروری است و هم بسیار پرهزینه.

رحیم حسن‌نژاد معاون بازرگانی بخش نفت و گاز مپنا می‌گوید که ‌این پروژه بزرگ و گران‌قیمت است. بنابراین اگر در تامین مالی مشکلی وجود نداشته باشد، در خوش‌بینانه‌ترین حالت ممکن فشار افزایی پارس ‌جنوبی سه الی پنج سال زمان خواهد برد. ضمن اینکه در این پروژه با ساخت سکو‌های جدید مواجه هستیم و این خود می‌تواند فرآیند کار را کمی طولانی‌تر کند. اما چاره‌ای هم جز اجرا نیست. هرچه این پروژه دیرتر اجرا شود، هم ناترازی به کشور فشار وارد می‌کند و هم زیان از دست رفتن این منابع مشترک بالاست.

اگرچه در قراردادی که دولت سیزدهم بسته بود، از میزان سرمایه‌گذاری ۲۰‌میلیارد دلاری خبر داده شد، اما بنا به گفته حسن‌نژاد به طور قطع مطالعات و برآوردهای سرانگشتی در این خصوص صورت گرفته است. او می‌گوید: آنگونه که محاسبات اولیه نشان می‌دهد برای هر پلتفرم ۹۵۰ الی یک میلیارد دلار هزینه نیاز داریم. اگر ۲۰ تا سکوی فشارافزایی داشته باشیم این سکو حدود ۲۰‌میلیارد دلار هزینه خواهد داشت. یک برآورد اولیه نشان می‌دهد که فشارافزایی نیاز به دست‌کم ۲۵‌میلیارد دلار سرمایه‌گذاری دارد اما در گام اول قرار است در هشت هاب، چهار خشکی، چهار ‌دریا و اجرایی شود. طبق برنامه تاسیسات فشارافزایی در چهار ‌هاب، با ظرفیت کل ۳۴۰‌میلیون مترمکعب در روز تعریف شده است. ظاهرا هر‌ هاب تقریبا احتیاج به ۵/۲‌میلیارد دلار سرمایه‌گذاری دارد؛ عددی سنگین که تامین آن در شرایط کنونی بسیار سخت به نظر می‌رسد.

درآمد ۹۰۰ میلیاردی

هرچند گفته می‌شود که هدف از پروژه فشارافزایی، درآمد ۹۰۰‌میلیارد دلاری برای کشور است، اما اجالتا شاید رفع ناترازی گاز مهم‌ترین هدف باشد. گام بعدی می‌تواند حفظ منابع پایدار میدان باشد. آنطور که نصرالله زارعی کارشناس انرژی می‌گوید: «‌پیش‌بینی این است که از دو سال دیگه یک فاز پارس ‌جنوبی را از دست بدهیم از طرفی چنانچه اگر از امروز شروع به فشارافزایی کنیم با وجود اینکه تحریم هم نباشیم، چهار سال دیگر نتیجه آن را خواهیم دید.»

فقط نصرالله زارعی نیست که نسبت به اغفال در پارس‌ جنوبی هشدار می‌دهد. بارها کارشناسان نسبت به افت فشار مخزن پارس ‌جنوبی هشدار دادند.

حتی مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی با عنوان «مسائل راهبردی بخش انرژی در سند هفتم توسعه- ذخیره‌سازی گاز» با اشاره به وضع نامطلوب تراز گاز کشور پیش‌بینی کرد در صورت ادامه روند کنونی، حداکثر اختلاف مصرف گاز در فصل گرم و سرد در سال‌های ۱۴۱۰ و ۱۴۲۰ به ‌ترتیب به ۴۵۳ و ۵۷۹میلیون مترمکعب در روز می‌رسد که تامین گاز در فصل سرد سال را با چالش جدی روبه‌رو می‌کند.

براساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، سال۱۴۲۰ احتمالا مقدار کل عرضه گاز طبیعی به ۷/۸۹۸میلیون مترمکعب در روز برسد، این در حالی است که مصرف همه بخش‌ها برابر با ۸/۱۴۱۰میلیون مترمکعب در روز خواهد بود، در نتیجه روزانه ۵۱۲‌میلیون مترمکعب کمبود گاز خواهیم داشت، بنابراین لازم است هرچه سریع‌تر برای مقابله با این کاهش فشار، اقدام‌های لازم انجام شود.

با احتساب قیمت ۱۰‌سنت برای هر مترمکعب گاز و ۵۰‌دلار برای هر بشکه میعانات گازی، روزانه ۵میلیون دلار ارزش تولیدات از هر فاز میدان گازی پارس ‌جنوبی است و ارزش روزانه محصولات ۲۶ فاز پارس‌ جنوبی که هم‌اکنون در مدار تولید است، به ۱۳۰‌میلیون دلار می‌رسد، بنابراین حفظ و نگهداشت تولید در پارس ‌جنوبی برای کشور افزون بر تامین امنیت انرژی، در درآمدزایی نیز اثرگذار است.

منبع: جهان صنعت