ترکمن ها جای ایران را در بازار صادرات گاز به عراق می گیرند؟

به گزارش انرژی پرس، وزارت برق عراق به‌تازگی اعلام کرده که در راستای توسعه طرح‌های جایگزین برای رفع کمبود گاز ایران، قرارداد تامین گاز از ترکمنستان را اجرایی خواهد کرد. بنا به گفته احمد موسی، سخنگوی وزارت برق عراق این قرارداد که قرار است ۵۰‌درصد نیاز ایستگاه‌های برق عراق را پوشش دهد، بعد از آنکه جریان گاز از سوی ایران به این کشور متوقف شد، قرار است اجرایی شود.

توقف صادرات گاز از ایران به عراق به بحران انرژی شدید در عراق تبدیل شده است. اگرچه برخی رسانه‌ها به نقل از مقامات ایرانی نوشته‌اند که دلیل این توقف انجام تعمیرات روی خطوط انتقال گاز بوده، اما گزارش‌ها نشان می‌دهد که ناترازی گاز دلیل اصلی قطع صادرات گاز ایران به عراق بوده است.

مذاکره صادرات گاز ترکمنستان به عراق به سال۲۰۲۳ برمی‌گردد. قرار بود گاز از مسیر ایران به عراق صادر شود. این مذاکرات که در نهایت منجر به یادداشت تفاهم شد، اجرای آن مسکوت ماند. امسال در بدترین شرایط ناترازی گاز که صنایع ایران را دچار چالش کرد و از همه مهم‌تر کمبود گاز به قطع برنامه‌ریزی شده برق شبکه خانگی منتهی شد، نه‌فقط ایران بلکه عراق هم دچار بحران شد. عراقی‌ها برای تامین سوخت نیروگاه‌های خود روزانه به صورت متوسط ۲۰‌میلیون مترمکعب گاز از ایران وارد می‌کنند که این برنامه از سال ۲۰۱۸ به این سو تا امسال ادامه داشته اما امسال این روند متوقف شده است. ناترازی گاز نه‌فقط صنایع ایران، بلکه عراق را هم تحت‌تاثیر قرار داده است و به همین دلیل هم عراقی‌ها به‌دنبال بازارهای دیگری برای تامین گاز خود هستند. در سال‌های گذشته ایران برای جبران بخشی از ناترازی گاز، طی قراردادی از ترکمنستان گاز وارد می‌کرد اما به‌دلیل مشکلات ناشی از تحریم‌ها و مسائل ناشی از نقل و انتقال پول، این قرارداد متوقف شد. در دولت سیزدهم بخشی از درآمد حاصل از صادرات گاز به عراق با بدهی گازی به ترکمنستان تهاتر شد، با این وجود ترکمن‌ها دیگر حاضر به فروش گاز به ایران نشدند و حالا هم برای گرفتن بازار صادراتی گاز ایران- عراق، خیز برداشته‌اند.

ترکمن‌ها به‌دنبال چه هستند؟

ترکمنستان دارای چهارمین ذخایر عظیم گازی در جهان به میزان ۵/‏۱۹ تریلیون مترمکعب است. این کشور در سال‌های گذشته با سرمایه‌گذاری بر منابع گاز خود، تولید گاز خود را به حدود ۸۳‌میلیارد مترمکعب رساند. تا یک دهه پیش مقصد اصلی گاز صادراتی ترکمن‌ها روسیه بود ولی از این زمان به بعد شرایط تغییر کرد. این تغییر شرایط درست پس از ساخت یک خط لوله عظیم انتقال گاز توسط چینی‌ها اتفاق افتاد که پکن به بزرگ‌ترین وارد‌کننده گاز طبیعی ترکمنستان تبدیل شد.

در سال‌های اخیر ترکمنستان مقادیری گاز نیز به کشورهایی همچون ایران و ازبکستان صادر کرده است که رقم درخور توجهی نیست. با این حال دولت ترکمنستان طی سال‌های اخیر تلاش چندانی برای جست‌وجوی بازارهای جدید جهت گاز طبیعی خود و جذب سرمایه‌گذاری خارجی موردنیاز برای تقویت بخش انرژی نداشته است.

در دوسال اخیر ترکمن‌ها تحرکات فراوانی برای افزایش صادرات گاز به کشورهای مختلف انجام داده‌اند. از جمله این اقدامات می‌توان به توافقنامه صادرات گاز به مجارستان، حمایت این کشور از «اجرای پروژه خط لوله ترانس خزر» و بسیاری از اقدامات دیگر اشاره کرد.

ترکمنستان در سال۲۰۲۲، در مجموع ۲۵/‏۱۰‌میلیارد دلار گاز صادر کرده است که درآمدی حدود ۲۵۰ تا ۲۹۰ دلار برای هر ‌هزار مترمکعب داشته است. حالا هم قرارداد با عراق با قیمت فروش ۲۹۰دلار برای هر ‌هزار مترمکعب، ارزش صادرات گاز ترکمنستان به عراق تقریبا ۳‌میلیارد دلار در سال خواهد بود.
راهی جز افزایش تولید نیست

صباح زنگنه درباره قرارداد گازی ترکمنستان و عراق به ایلنا گفته است: برنامه صادرات گاز ترکمنستان به عراق از مسیر ایران خواهد بود و این پروژه مثبت و به نفع هر سه کشور است، در این مسیر ترکمنستان می‌تواند گاز خود را به فروش برساند، عراق نیاز گاز نیروگاهی و کمبود دریافت گاز از ایران را جبران و از بحران اجتماعی که به‌دلیل کاهش دریافت گاز از ایران اتفاق می‌افتد نجات پیدا می‌کند، ایران هم می‌تواند حق ترانزیت دریافت و کسب درآمد کند.

وی افزود: وقتی از کریدور حرف می‌زنیم یعنی اینکه عبور انرژی برق، گاز یا نفت از یک کشوری به آن کشور اعتبار می‌د‌هد، به عبارت دیگر به این معناست که دو کشوری که در شمال و غرب کشور قرار دارند به ما اعتماد دارند که حاضر شدند انرژی مورد نیاز خود را از ایران عبور دهند، این به معنای ایفای نقش در کریدور شمال – جنوب است و به لحاظ لجستیک و فنی برای هر سه کشور مهم و مثبت خواهد بود.

این کارشناس بین‌الملل حوزه انرژی درباره اینکه آیا گاز ایران از بازار عراق کنار گذاشته خواهد شد، گفت: اکنون آنچه برای ما نگران‌کننده است اینکه افت تولید داریم، ما باید نگران این باشیم که قدرت در استخراج و تولید گاز چه به صورت ال‌پی‌جی، ال‌ان‌جی و خط لوله را گسترش دهیم و این نیازمند سرمایه‌گذاری عظیم در میادین نفتی و گازی است، باید از تکنولوژی جدید استفاده کنیم، فازهای پارس جنوبی نیاز به تکنولوژی و سرمایه هنگفت به میزان حداقل ۱۰۰ تا ۱۵۰‌میلیارد دلار دارد اگر این امکان فراهم شود، می‌توانیم به همه کشورهای اطراف از ترکیه تا عراق و پاکستان صادرات داشته باشیم و نیاز گازی همسایگان را تامین کنیم.

زنگنه تاکید کرد: نگران این نباشیم که ترکمنستان بخشی از بازار ما را می‌گیرد، ما به ترکمنستان و عراق کمک می‌کنیم که نیازهایشان را تامین کنند، ما هم از این مسیر درآمد خواهیم داشت. هر زمان که سرمایه تامین شود و تکنولوژی جدید به کار بگیریم قدرت ما در تامین گاز هم برای نیاز داخل کشور، هم همسایگان بیشتر خواهد شد، ما باید بتوانیم گاز را به ال‌ان‌جی تبدیل کنیم و به کشورهایی مثل ژاپن و سایر کشورهای دور انتقال دهیم.

این کارشناس بین‌الملل انرژی با بیان اینکه باید ایران تبدیل به ‌هاب تبادلات انرژی شود، خاطرنشان کرد: ما باید روی نقل و انتقال همه انواع انرژی از جمله گاز از مسیر خط لوله و ال‌ان‌جی یا برق کار کنیم، امنیت ما در این است که قدرت‌مان را در زمینه استخراج و فرآوری فرآورده گاز و نفت افزایش دهیم.

وی بیان کرد: نیاز انرژی عراق روزبه‌روز در حال افزایش است. اکنون عراق از ابتدای قرارداد گازی که با ایران داشته حدود ۳۰‌درصد افزایش جمعیت داشته است، افزایش جمعیت یعنی افزایش نیاز به انرژی و تولید برق و تبدیل گاز به دیگر محصولات است، امروز نیاز عراق به گاز به اندازه گذشته نیست و هر سال درحال افزایش است، ما نیز باید سعی کنیم تولیدات خودمان را در سطح بازار آینده کشورهای همسایه برسانیم از جمله اینکه کشور عراق در آینده ۳۰‌درصد نیاز بیشتری به گاز دارد و ما اگر به دنبال درآمدزایی هستیم باید این موضوعات را پیش‌بینی کنیم.

زنگنه یادآور شد: ما اکنون با وجودی که تمام فازهای پارس جنوبی را راه‌اندازی کرده‌ایم با کمبود گاز مواجه‌ایم تا جایی که مجبور می‌شویم صنایع بزرگ را تعطیل کنیم و این نگران‌کننده است، اکنون آنچه باید در اولویت قرار گیرد اینکه تکنولوژی جدید به کار ببریم و بهینه‌سازی مصرف انرژی داشته باشیم تا جوابگوی نیاز فزاینده جامعه به انرژی و گاز باشیم.

منبع: جهان صنعت