تبدیل ایران به هاب منطقه قوت گرفت

به گزارش انرژی پرس؛ مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور با اشاره به دیدارهای جداگانه با رؤسای جمهوری ترکمنستان و روسیه، از توافق‌های تازه به‌منظور افزایش همکاری‌های گازی خبر داد و گفت: در دیدار با رهبر ملی و رئیس‌جمهوری ترکمنستان توافق‌هایی درباره همکاری‌ها و تبادلات گاز، برق و رونق بخشیدن به بازارچه‌های مرزی داشتیم که قرار شد در نشست کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی که قرار است در تهران برگزار شود، این توافق‌ها نهایی خواهند شد.

اهمیت همکاری گازی با ترکمنستان

سیاست انرژی ترکمنستان با هدف تقویت جایگاه صنعت اصلی کشور در بازار جهانی و اجرای پروژه‌های ساختاری جدید است. در این راستا، کارهای لازم برای معرفی فعال فناوری‌های پیشرفته در بخش گاز و گسترش ارتباطات موثر با شرکای خارجی در حال انجام است.

یکی از جهت گیری‌های اولویت دار سیاست خارجی ترکمنستان، توسعه همه جانبه روابط با کشورهای جهان به ویژه همسایگان نزدیک، مبتنی بر دوستی و اعتماد است. در  این میان، به همکاری‌های چند جانبه با جمهوری اسلامی ایران اهمیت ویژه‌ای داده شده است. روابط بین مردم ترکمن و ایران به هزاران سال قبل برمی گردد و بر اساس اصول احترام متقابل و حسن همجواری توسعه می یابد. ایران یکی از مهمترین شرکای تجاری و اقتصادی ترکمنهاست و بر اساس الزامات مدرن، بردارهای اصلی همکاری مبتنی بر مجموعه سوخت و انرژی و همچنین صادرات و ترانزیت منابع انرژی است.

ترکمنستان و جمهوری اسلامی ایران سال‌هاست که بر اساس اصول دوستی، حسن همجواری، مشارکت متقابل سودمند و برابر با موفقیت در بخش گاز تعامل دارند. صنعت گاز یکی از اجزای مهم مجموعه سوخت و انرژی است و در عین حال بخش اصلی تولید ناخالص داخلی ترکمنستان است. در حال حاضر، فن‌آوری‌های پیشرفته و با کارایی بالا به طور مؤثری در این حوزه وارد می‌شوند، از جمله در زمینه اکتشاف و توسعه ذخایر جدید، حمل و نقل، ذخیره‌سازی، پردازش محصولات نهایی، و رساندن منابع هیدروکربنی به مصرف‌کنندگان.

ترکمنستان از نظر ذخایر گاز طبیعی یکی از جایگاه های پیشرو در جهان را به خود اختصاص داده و از جمله کشورهای اصلی در منطقه آسیای مرکزی است که آن را به خارج از کشور تامین می‌کند. موقعیت جغرافیایی آن و ذخایر غنی از منابع هیدروکربنی، فرصت‌های بزرگی را برای افزایش حجم صادرات در جهات مختلف، گسترش روابط سودمند متقابل در بخش سوخت و انرژی با همه شرکای علاقه مند از جمله ایران را فراهم میکند.

تجربه مثبت کار مشترک ترکمنستان و جمهوری اسلامی ایران در بخش گاز، زمینه‌ای محکم برای افزایش امکانات همکاری‌های دوجانبه فراهم می‌کند.در این راستا و به منظور تقویت بیشتر مشارکت در این حوزه و صادرات حجم اضافی گاز طبیعی به جمهوری اسلامی ایران، کار احداث خط لوله گاز جدید به طول ۱۲۵ کیلومتر در خاک ترکمنستان و احداث ۳ ایستگاه کمپرسور گاز انجام خواهد شد. این اجازه می‌دهد تا حجم فعلی عرضه گاز به ایران در مسیر دولت آباد – سرخس – خانگیران و از طریق ایستگاه اندازه گیری گاز چالویک به ۴۰ میلیارد متر مکعب در سال افزایش یابد.

در نتیجه این دیدارها توافق مهمی حاصل شد و طرف‌های ترکمنستانی و ایرانی قرارداد خرید و فروش گاز طبیعی به میزان ۱۰ میلیارد متر مکعب در سال را امضا کردند. بر اساس این سند، گاز طبیعی ترکمنستان به صورت ترانزیت از خاک جمهوری اسلامی ایران در قالب طرح «سوآپ» به جمهوری عراق عرضه خواهد شد. این امر، یک پیشرفت قابل توجه در بخش انرژی خاورمیانه است. دولت عراق طرح واردات گاز ترکمنستان از طریق ایران را تصویب کرده که می‌تواند چشم انداز انرژی منطقه را به طور قابل توجهی تغییر دهد.

براساس این قرارداد، ترکمنستان به ایران گاز می‌رساند که به نوبه خود، حجمی معادل آن به عراق ارسال می‌کند. حجم عرضه سالانه پیش بینی شده تا ۱۰ میلیارد متر مکعب خواهد بود. اجرای این پروژه تاثیر جدی بر منطقه خواهد داشت. به گفته کارشناسان، این امر منجر به تقویت روابط اقتصادی منطقه ای بین کشورهای شرکت‌کننده خواهد شد. یک عامل مهم این است که این پروژه تثبیت عملکرد نیروگاه‌های عراق را تضمین می‌کند. علاوه بر این، این توافق یک سابقه مهم برای توافقات انرژی چندجانبه مشابه در آینده ایجاد می‌کند.

البته، موفقیت این پروژه به ثبات سیاسی در منطقه و توانایی طرفین در هماهنگی مؤثر اقدامات خود بستگی دارد. اما اکثر کارشناسان موافقند که این توافق مرحله جدیدی در توسعه بخش انرژی خاورمیانه است و راه را برای یکپارچگی منطقه‌ای نزدیک‌تر هموار می‌کند.

پیامدهای همکاری گازی با روسیه

اخیرا توسعه قابل توجهی در همکاری‌های انرژی بین روسیه و ایران صورت گرفته که مهمترین آن، برنامه ایران برای خرید حجم قابل توجهی گاز طبیعی از گازپروم – روزانه ۳۰۰ میلیون متر مکعب – است. این توافق که سالانه ۱۰ تا ۱۲ میلیارد دلار ارزش دارد، دوران جدیدی را در روابط انرژی دو کشور رقم می‌زند و می‌تواند پیامدهای گسترده‌ای برای بازار جهانی گاز داشته باشد.

اجرای این توافق مستلزم سرمایه‌گذاری قابل توجهی در زیرساخت‌ها است. بطوریکه، ساخت خطوط لوله گاز جدید یا نوسازی خطوط فعلی ضروری خواهد بود. این امر ممکن است چندین سال طول بکشد و نیاز به سرمایه گذاری مالی قابل توجهی داشته باشد.

اما اجرای این توافق می‌تواند توازن قوا را در سراسر غرب آسیا تغییر دهد. تقویت روابط انرژی بین دو کشور می‌تواند باعث ایجاد نگرانی در میان دیگر بازیگران منطقه مانند عربستان سعودی و ترکیه شود. بنابراین، توافق بین مسکو و تهران در مورد عرضه گاز نشان دهنده تغییر قابل توجهی در سیاست جهانی انرژی و تغییر واقعیت ژئوپلیتیکی و تمایل هر دو کشور برای تقویت مواضع خود در برابر تحریم‌های غرب است.

تاثیر این توافق بر بازار جهانی انرژی می‌تواند قابل توجه باشد. این می‌تواند منجر به توزیع مجدد جریان گاز شود، بر قیمت گذاری تاثیر بگذارد و رقابت بین تامین کنندگان را افزایش دهد. در بلندمدت، این توافق می‌تواند کاتالیزوری برای همکاری‌های اقتصادی و سیاسی گسترده‌تر بین فدراسیون روسیه و جمهوری اسلامی ایران و همچنین سایر کشورهایی که به دنبال اتحادهای اقتصادی جایگزین هستند، شود. همه این عوامل توافق گازی روسیه و ایران را به یکی از رویدادهای کلیدی در بخش انرژی جهانی تبدیل می‌کند که نیازمند توجه و تحلیل دقیق در سال های آینده است.

به گفته جواد اوجی، وزیر سابق نفت ایران، قرار است یک لوله در زیر دریای خزر ساخته شود که نیاز به هماهنگی با ترکمنستان، آذربایجان و قزاقستان دارد.  با این حال، چندین گزینه بالقوه برای تامین سوخت گاز وجود دارد: ۱- از طریق آذربایجان و ارمنستان: این مسیر می‌تواند از زیرساخت‌های موجود خط لوله گاز شمال به جنوب و اتصال روسیه را از طریق آذربایجان و ارمنستان به ایران استفاده کند. ۲- از طریق ترکمنستان و قزاقستان: این مسیر شامل استفاده از خطوط لوله گاز آسیای مرکزی و مستلزم توافقات با کشورهای ترانزیتی است. ۳- طرح‌های سوآپ: روسیه می تواند گاز مناطق شمالی ایران را تامین کند و ایران نیز به نوبه خود حجم معادل گاز خود را از میادین جنوبی خود صادر خواهد کرد. هنوز هیچ اظهارنظر رسمی در مورد مسیر انتخاب شده وجود ندارد، اما کارشناسان بر این باورند که به احتمال زیاد، حداقل در مرحله اولیه، استفاده از طرح‌های سوآپ است.

به نظر می رسد که ایران با تقویت همکاری‌های گازی خود با ترکمنستان و روسیه به دنبال نتیجه برد-برد است. چون این کشورها می‌توانند از موقعیت ایران برای صادرات به کشورهای دیگر مانند عراق، هند و پاکستان استفاده کننده و ایران را به عنوان هاب گازی تبدیل کنند. ایران نیز میتواند  برنامه غرب برای حذف آن را از مسیرهای انرژی را خنثی و درآمدهای ارزی خود از طریق را افزایش و نیز، نیازهای گازی خود از طریق سوآپ را برآورده کند.

در مجموع، این همکاری می‌تواند دسترسی به گاز ارزان برای رشد اقتصادی و توسعه صنعتی را تحریک کند و امکان صادرات مجدد گاز می تواند جایگاه ایران را به عنوان یک هاب انرژی منطقه‌ای تقویت کند.