اوپک (OPEC) کجاست؟  اعضای آن کدام کشورها هستند

به گزارش انرژی پرس، سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) یک سازمان دائمی و بین دولتی است که در کنفرانس بغداد در ۱۰ تا ۱۴ سپتامبر ۱۹۶۰ توسط ایران، عراق، کویت، عربستان سعودی و ونزوئلا ایجاد شد. پنج عضو موسس بعداً به این گروه اضافه شدند: قطر (۱۹۶۱) – که عضویت خود را در ژانویه ۲۰۱۹ خاتمه داد، اندونزی (۱۹۶۲) – که عضویت خود را در ژانویه ۲۰۰۹ به حالت تعلیق درآورد و در ژانویه ۲۰۱۶ مجدداً آن را فعال کرد، اما تصمیم به تعلیق مجدد آن در نوامبر ۲۰۱۶ گرفت؛ لیبی (۱۹۶۲); امارات متحده عربی (۱۹۶۷); الجزایر (۱۹۶۹); نیجریه (۱۹۷۱)؛ اکوادور (۱۹۷۳) – که عضویت خود را در دسامبر ۱۹۹۲ به حالت تعلیق درآورد و در اکتبر ۲۰۰۷ مجدداً آن را فعال کرد، اما تصمیم گرفت عضویت خود را از ۱ ژانویه ۲۰۲۰ پس بگیرد. آنگولا (۲۰۰۷); گابن (۱۹۷۵) – که عضویت خود را در ژانویه ۱۹۹۵ خاتمه داد اما در جولای ۲۰۱۶ مجدداً به آن پیوست، گینه استوایی (۲۰۱۷) و کنگو (۲۰۱۸).

مقر اوپک (OPEC) از زمان تاسیس تا پنج سال بعد در ژنو سوئیس بود اما در تاریخ ۱ سپتامبر ۱۹۶۵ به وین، اتریش منتقل شد.

اهداف اوپک

هدف اوپک هماهنگ کردن و یکسان‌سازی سیاست‌های نفتی بین کشورهای عضو به منظور تضمین قیمت‌های منصفانه و پایدار برای تولیدکنندگان نفت است. عرضه کارآمد، اقتصادی و منظم نفت به کشورهای مصرف کننده و بازگشت عادلانه سرمایه برای کسانی که در این صنعت سرمایه‌گذاری می‌کنند نیز از اهداف این گروه است.

دهه ۱۹۶۰

تشکیل اوپک توسط پنج کشور در حال توسعه تولیدکننده نفت در بغداد در سپتامبر ۱۹۶۰ در زمان گذار در چشم‌انداز اقتصادی و سیاسی بین‌المللی، با استعمارزدایی گسترده و تولد بسیاری از کشورهای مستقل جدید در جهان در حال توسعه رخ داد.

بازار بین‌المللی نفت تحت تسلط شرکت‌های چند ملیتی «هفت خواهر» بود و تا حد زیادی از بازار اتحاد جماهیر شوروی سابق (FSU) و دیگر اقتصادهای برنامه‌ریزی مرکزی (CPE) جدا بود. اوپک چشم انداز جمعی خود را توسعه داد، اهداف خود را تنظیم کرد و دبیرخانه خود را ابتدا در ژنو و سپس در سال ۱۹۶۵ در وین تأسیس کرد. در سال ۱۹۶۸ “بیانیه اعلامی سیاست نفت در کشورهای عضو” را تصویب کرد که بر حق مسلم همه کشورها برای اعمال حاکمیت دائمی بر منابع طبیعی خود به نفع توسعه ملی خود تأکید می‌کرد. تعداد اعضا تا سال ۱۹۶۹ به ۱۰ کشور افزایش یافت.

دهه ۱۹۷۰

اوپک در این دهه به شهرت بین المللی رسید، زیرا کشورهای عضو آن صنایع نفت داخلی خود را کنترل و شروع به ایفای نقش بیشتر در بازارهای جهانی نفت کردند. این دهه شاهد چندین رویداد تاثیرگذار بود که باعث شد نوسانات در بازار جهانی نفت به شدت افزایش یابد. اوپک مأموریت خود را با اولین اجلاس سران کشورها و دولت‌ها در الجزیره در سال ۱۹۷۵ گسترش داد که به وضعیت اسفبار کشورهای فقیرتر پرداخت و خواستار دوره جدیدی از همکاری در روابط بین‌الملل به نفع توسعه اقتصادی و ثبات جهانی شد. این امر منجر به تأسیس صندوق اوپک برای توسعه بین‌المللی در سال ۱۹۷۶ شد. کشورهای عضو طرح‌های توسعه اجتماعی-اقتصادی بلندپروازانه را آغاز کردند. تعداد اعضا تا سال ۱۹۷۵ به ۱۳ افزایش یافت.

دهه ۱۹۸۰

تقاضا برای انرژی و نفت در اوایل دهه ۱۹۸۰ کاهش یافت که در سال ۱۹۸۶ به سقوط بازار در واکنش به مازاد نفت و تغییر مصرف‌کنندگان از هیدروکربن‌ها منجر شد.

سهم اوپک از بازار کوچکتر نفت و کل درآمد نفتی آن کاهش یافت که باعث بی ثباتی اقتصادی در بسیاری از کشورهای عضو شد. در بخش پایانی دهه، بازار نفت شاهد بهبودی بود و سهم اوپک از تولید تازه رو به رشد جهانی شروع به بهبود کرد. اوپک با ارائه تعدیل تولید گروهی تقسیم شده بین کشورهای عضو و یک سبد مرجع برای قیمت گذاری و همچنین پیشرفت قابل توجه با گفتگو و همکاری اوپک و غیراوپک که برای ثبات بازار ضروری است، حمایت شد. مسائل زیست محیطی در دستور کار بین المللی انرژی ظاهر شد.

دهه ۱۹۹۰

اقدام به موقع اوپک تأثیر بازار مسائل خاورمیانه را در سال‌های ۱۹۹۰-۱۹۹۱ کاهش داد، اما نوسانات بیش از حد بر این دهه حاکم شد. رکود اقتصادی آسیای جنوب شرقی و زمستان نیمکره شمالی در ۱۹۹۸-۱۹۹۹ شاهد بازگشت بازار نفت به شرایط اواسط سال ۱۹۸۰ بود. با این حال، بهبود قابل توجهی به دنبال داشت و بازار نفت که در حال تطبیق با جهان پس از شوروی بود، با تمرکز بر جهانی شدن، انقلاب ارتباطات و سایر روندهای فناوری پیشرفته، یکپارچه تر شد. پیشرفت‌ها در گفت‌وگوی تولیدکننده و مصرف‌کننده با ادامه پیشرفت‌ها در روابط اوپک و غیراوپک مطابقت داشت. در حالی که مذاکرات تغییرات آب و هوایی تحت حمایت سازمان ملل متحد شتاب گرفت، پس از اجلاس سران زمین در سال ۱۹۹۲، اوپک به دنبال عدالت، تعادل و واقع گرایی در برخورد با عرضه نفت بود. یک کشور اوپک را ترک کرد و دیگری عضویت خود را به حالت تعلیق درآورد.

دهه ۲۰۰۰

اوپک به تلاش‌های خود برای کمک به تقویت و ثبات بازار جهانی نفت در سال‌های ابتدایی دهه ادامه داد. اما ترکیبی از نیروهای بازار، سفته‌بازی و عوامل دیگر وضعیت را در سال ۲۰۰۴ تغییر داد و نوسان‌ها را در بازار نفت خام که به خوبی عرضه می‌شد، افزایش داد. نفت به طور فزاینده‌ای به عنوان یک طبقه دارایی مورد استفاده قرار گرفت. نوسانات بازار در اوایل سال ۲۰۰۸، قبل از فروپاشی بخش مالی جهانی که منجر به رکود اقتصادی شد، به طرز بی‌سابقه‌ای افزایش یافت. اوپک در حمایت از بخش نفت به عنوان بخشی از تلاش‌های جهانی برای مقابله با بحران اقتصادی برجسته شد. دومین و سومین اجلاس اوپک در کاراکاس و ریاض در سال ۲۰۰۰ و ۲۰۰۷ بازارهای انرژی باثبات، توسعه پایدار و محیط زیست را به عنوان سه موضوع راهنما ایجاد کرد و در سال ۲۰۰۵ یک استراتژی بلندمدت جامع را اتخاذ کرد. یک کشور به اوپک ملحق شد، کشور دیگری عضویت خود را مجددا فعال کرد و یک سوم آن را به حالت تعلیق درآورد.

دهه ۲۰۱۰

اقتصاد جهانی نشان‌دهنده اصلی‌ترین خطر برای بازار نفت در اوایل دهه بود، زیرا عدم قطعیت‌های اقتصاد کلان جهانی و افزایش خطرات پیرامون سیستم مالی بین‌المللی بر اقتصادها فشار می‌آورد. تشدید ناآرامی‌های اجتماعی در بسیاری از نقاط جهان بر عرضه و تقاضا در نیمه اول دهه تأثیر گذاشت، اگرچه بازار نسبتاً متعادل باقی ماند. بازار نفت بین سال‌های ۲۰۱۱ تا اواسط سال ۲۰۱۴ با ثبات بود، قبل از اینکه ترکیبی از حدس و گمان و عرضه بیش از حد باعث انقباض آن شود. سپس الگوهای تجاری با رشد تقاضای جهانی نفت، به ویژه در منطقه آسیا، به تغییر ادامه دادند. تمرکز جهان بر مسائل زیست محیطی چندجانبه شروع به تشدید کرد و نتیجه آن توافق پاریس در سال ۲۰۱۵ شد که همه کشورهای عضو اوپک آن را امضا و ۱۰ کشور آن را تصویب کردند. اوپک به حضور در نشست‌های کنوانسیون چارچوب سازمان ملل متحد در مورد تغییر آب و هوا (UNFCCC) در نشست‌های طرف‌ها (COP) برای گفتگو و تبادل نظر ادامه داد.

شرایط بازار منجر به ظهور بیانیه همکاری بی‌سابقه در دسامبر ۲۰۱۶ شد که اعضای اوپک و ۱۰ کشور غیر تولیدکننده نفت گرد هم آمدند تا به تعادل مجدد بازار، کاهش سطح موجودی و حمایت از ثبات بازار نفت کمک کنند. در سال ۲۰۱۹، منشور همکاری – یک پلتفرم بلندمدت که به همکاری و تبادل نظر و اطلاعات اختصاص داده شده است – ایجاد شد.

اوپک پنجمین، ششمین و هفتمین سمینار بین‌المللی خود را به ترتیب در سال‌های ۲۰۱۲، ۲۰۱۵ و ۲۰۱۸ برگزار کرد که تعداد بی‌سابقه‌ای از نمایندگان کشورهای تولیدکننده و مصرف‌کننده، شرکت‌های نفتی ملی و بین‌المللی به همراه روزنامه‌نگاران و تحلیلگران صنعت را گرد هم آورد.

اوپک به دنبال ثبات در بازار ادامه داد و به دنبال تقویت بیشتر گفت‌وگو و همکاری با تولیدکنندگان، مصرف کنندگان، سازمان‌های بین‌المللی، موسسات و سایر ذینفعان صنعت بود و خاطرنشان کرد که نیاز به گفت‌وگو در مورد انرژی هرگز بیشتر از این نبوده است. این دهه شاهد درک و قدردانی بیشتری از نقشی بود که اوپک در کمک به ثبات بازار جهانی نفت، به نفع تولیدکنندگان و مصرف کنندگان، ایفا کرده است.

۲۰۲۰

دهه جدید شاهد آغازی بی‌سابقه با شیوع همه‌گیری کووید-۱۹ بود که تقریباً همه جنبه‌های زندگی روزمره را فراگرفت. این بیماری همه‌گیر تأثیر مخربی بر اقتصاد جهانی و بخش انرژی داشت و کشورها را تحت فشار قرار داد تا اقدامات لازم و قاطع را برای کاهش سرعت گسترش ویروس و مقابله با اثرات آن اتخاذ کنند.

بازار نفت شاهد سقوط آزاد تقاضا، پر شدن سریع انبارهای جهانی و نوسانات در مقیاس بزرگ بود. این امر اوپک و شرکای آن در بیانیه همکاری را بر آن داشت تا تلاش‌های مشترک خود را برای بازگرداندن ثبات بسیار مورد نیاز تشدید کنند که منجر به بزرگترین و طولانی‌ترین تعدیل تولید داوطلبانه در تاریخ بازار نفت شد. اهمیت این تلاش‌ها توسط بسیاری از کشورها و سازمان‌ها از جمله وزرای انرژی G20، آرژانتین، برزیل، کانادا، کلمبیا، نروژ، سازمان تولیدکنندگان نفت آفریقا، آژانس بین‌المللی انرژی، مجمع بین‌المللی انرژی و بسیاری از تولیدکنندگان مستقل به رسمیت شناخته شد.