اروپا در تردید سبز؛ عقب‌نشینی از اهداف اقلیمی زیر فشار صنایع و سیاست

تعهد اتحادیه اروپا برای خرید انرژی از آمریکا (به‌طور عمده گاز طبیعی مایع‌شده و نفت) به ارزش ۷۵۰ میلیارد دلار طی سه سال آینده، در قالب توافق تجاری با آمریکا و همچنین اعمال تعرفه‌های پایه بر واردات آمریکا تا سقف ۱۵ درصد، پرسش‌های تازه‌ای درباره اولویت‌های کربن‌زدایی این اتحادیه ایجاد کرده است. آمارها نشان می‌دهد روند پیشرفت در برنامه‌های سبز اروپا ادامه دارد، اگرچه در بخش‌هایی مانند حمل‌ونقل، انتشار کربن همچنان بالا باقی مانده است.

توافق انرژی با آمریکا و هزینه‌های سرسام‌آور

خرید انبوه انرژی از آمریکا، به‌ویژه ال‌ان‌جی، با برنامه‌های کربن‌زدایی اتحادیه اروپا در تضاد قرار دارد. وابستگی فزاینده کشورهای عضو اتحادیه به ال‌ان‌جی، در پی تصمیم آنها برای حذف تدریجی گاز وارداتی از روسیه تا پایان ۲۰۲۷، سبب شد آنها مجبور به حمایت از توافق تجاری با آمریکا شوند.

این در حالی است که بیشتر فعالان بازار بر این باورند که تحقق هزینه سالانه ۲۵۰ میلیارد دلاری اروپا برای انرژی آمریکا عملی نیست. اروپا سال گذشته ۲۳ میلیارد دلار برای خرید سوخت‌های فسیلی از روسیه هزینه کرده است. اگر اروپا بخواهد این شکاف را تنها با ال‌ان‌جی آمریکا پر کند، مجموع هزینه انرژی آنها به ۱۲۵ میلیارد دلار می‌رسد. به عبارت دیگر برای پر کردن جای خالی سوخت روسیه، نیمی از کل هزینه پیش‌بینی شده خرید انرژی از آمریکا کافی به نظر می‌رسد.

با تمام این اوصاف، کمیسیون اروپا تأکید دارد که توافق انرژی با آمریکا هیچ تأثیری بر اهداف اقلیمی بلوک ندارد، زیرا فقط تا پایان ۲۰۲۸ معتبر است، اما یکی از شروط توافق این است که اروپا اطمینان دهد دستورالعمل‌های «دقت لازم در پایداری شرکت‌ها» (CSDDD) و «گزارش‌دهی پایداری شرکت‌ها» (CSRD) محدودیتی برای روابط تجاری میان اتحادیه اروپا و آمریکا ایجاد نکنند. با این حال بروکسل اعلام کرده است که اجرای این دو دستورعمل تا ۲۰۲۸ به تعویق می‌افتد.

پیشرفت وجود دارد اما کافی نیست

«سهم انرژی‌های تجدیدپذیر در ترکیب برق اروپا» و «رشد فروش خودروهای برقی» همراه با «فروش پمپ‌های حرارتی»، از نشانه‌های پیشرفت در برنامه‌های سبز هستند. سهم انرژی‌های تجدیدپذیر از برق اروپا در سال ۲۰۲۴ به رکورد ۴۷ درصد رسیده که نسبت به ۳۴ درصد در ۲۰۱۹ افزایش چشمگیری دارد. در مقابل، مصرف زغال‌سنگ و گاز در حال کاهش بوده، اما همچنان در دوره‌هایی از کمبود باد و خورشید، رشد مقطعی دارند. بیشتر ظرفیت‌های جدید تولید برق از منابع تجدیدپذیر هستند و اروپا بارها رکورد نصب نیروگاه‌های بادی و خورشیدی را شکسته است.

با این حال، اروپا نیاز دارد در بخش‌هایی مانند حمل‌ونقل، صنعت و گرمایش خانگی، پیشرفت بیشتری داشته باشد. بر اساس گزارش ماه مه، اتحادیه اروپا در مسیر رسیدن به هدف کاهش ۵۵ درصدی انتشار تا سال ۲۰۳۰ در مقایسه با سال ۱۹۹۰ قرار دارد.

اروپا عملاً تاریخی برای پایان فروش خودروهای دیزلی و بنزینی تا ۲۰۳۵ تعیین کرده و حدود ۱۶ درصد از کاهش فعلی انتشار دی‌اکسید کربن از این مسیر حاصل شده است. با این حال، رشد فروش خودروهای برقی هنوز کافی نیست و بخش حمل‌ونقل جاده‌ای در کاهش ردپای کربن خود عقب مانده است.

صنایع خودروسازی اروپا خواستار بازنگری در اهداف ۲۰۳۵

اتحادیه اروپا در همین رابطه تصمیم گرفته بررسی بازنگری در هدف ۲۰۳۵ خود برای دستیابی به خودروها و ون‌های بدون انتشار کربن را که پیش‌تر قرار بود در سال ۲۰۲۶ انجام شود، به پایان سال جاری میلادی منتقل کند. این تصمیم در پاسخ به درخواست خودروسازانی اتخاذ شد که می‌گویند گذار کامل به خودروهای برقی دیگر عملی نیست.

هدف پیشین اتحادیه کاهش ۱۰۰ درصدی انتشار دی‌اکسید کربن برای خودروها و ون‌های جدید تا سال ۲۰۳۵ بود که عملاً به معنای پایان تولید خودروهای با موتور احتراق داخلی تلقی می‌شود اما با این اوصاف به نظر می‌رسد دستیابی به این هدف ممکن نیست.

اورزولا فون‌درلاین، رئیس کمیسیون اروپا، به‌تازگی با مدیران ارشد خودروسازی دیدار کرد تا درباره آینده صنعت خودرو در اروپا گفت‌وگو کند. خودروسازان اروپایی در حال حاضر با چالش‌های جدی مواجه هستند؛ از تعرفه‌های آمریکا و تقاضای ضعیف در اروپا گرفته تا رقابت فزاینده با خودروهای برقی چینی.

تمرکز بر ون‌ها و خودروهای کوچک برقی

بازنگری جدید اتحادیه اروپا از قرار معلوم نگاه ویژه‌ای به «ون‌ها» خواهد داشت. به گفته استفان سژورنی، معاون اجرایی کمیسیون اروپا، سهم ون‌های برقی تنها ۸.۵ درصد از مجموع ون‌های جدید فروخته‌شده در اتحادیه اروپا است، در حالی که سهم خودروهای برقی تقریباً دو برابر این میزان است. جزئیات دقیق این بازنگری هنوز مشخص نیست، اما احتمالاً شامل استفاده از سوخت‌های خنثی از نظر کربن، مانند سوخت‌های زیستی است تا موتورهای احتراق داخلی نیز همچنان مورد استفاده قرار گیرند.

فریدریش مرتس، صدراعظم آلمان در نمایشگاه خودروی مونیخ (IAA Mobility) گفت: «بخش خودرو نباید به یک راه‌حل واحد محدود شود.» شرکت فولکس واگن، بزرگ‌ترین خودروساز اروپا نیز اعلام کرده است که همچنان به هدف خودروهای بدون انتشار پایبند است، اما برای تحقق آن نیاز به زمان و انعطاف بیشتری دارد و از اصلاحات پیشنهادی حمایت می‌کند. این شرکت تأکید دارد که تدابیر دوره گذار انرژی، راه‌حل‌های ویژه برای تولیدِ محدود و استفاده از سوخت‌های بدون دی‌اکسید کربن، بخشی از بازنگری اتحادیه اروپا خواهد بود.

پیشنهادهای جدید ممکن است همزمان با قانون‌گذاری برای کاهش آلایندگی ناوگان شرکتی ارائه شوند؛ ناوگانی که حدود ۶۰ درصد از خودروهای جدید ثبت‌شده در اتحادیه ۲۷ عضوی را تشکیل می‌دهد. کمیسیون اروپا همچنین در نظر دارد دسته‌بندی قانونی جدیدی برای خودروهای کوچک برقی ایجاد کند تا این خودروها مشمول مالیات کمتر شوند و امتیاز بیشتری برای رسیدن به اهداف کاهش انتشار کربن کسب کنند.

به گفته استفان سژورنی، اروپا قصد دارد تولید باتری‌ها و قطعات خودرو تا حد امکان در داخل انجام شود و برای شرکت‌های خارجی، به‌ویژه از چین، شرایط و محدودیت‌هایی تعیین کند تا سرمایه‌گذاری‌ها منجر به تولید واقعی در اروپا شود، نه فقط مونتاژ قطعات وارداتی.

احتمال تعویق مالیات کربن در حمل‌ونقل هوایی و دریایی

افزون بر بازنگری در دستیابی به اهداف خودروها در زمینه کاهش انتشار کربن، کشورهای اروپایی در حال بررسی تعویق ۱۰ ساله اجرای مالیات کربن برای بخش هوایی و دریایی نیز هستند.

برخی کشورها مانند آلمان هشدار داده‌اند که گذار انرژی پرهزینه خواهد بود. کمیسیون اروپا قصد دارد مجازات‌ها برای شرکت‌های کوچک‌تر را کاهش دهد و برخی معافیت‌ها از سازوکار تنظیم مرزی کربن (CBAM) را لحاظ کند.

همچنین مصالحه و تأخیر در برخی حوزه‌ها، ازجمله پروژه‌های هیدروژن، به ریسک تضعیف اهداف سبز اتحادیه اروپا منجر شده است. توسعه بخش هیدروژن سبز در اروپا همچنان با چالش روبه‌رو است و لغو چند پروژه و تأخیر در ایجاد شبکه‌های حمل‌ونقل هیدروژن مسیر گذار را کُند کرده است.

با این اوصاف، پیش‌بینی تقاضای گاز اروپا متغیر و چالش‌برانگیز است، اما بهره‌وری بیشتر و رشد انرژی‌های تجدیدپذیر می‌تواند مصرف را تا ۲۰۲۸ کاهش دهد.

بر اساس هدف برنامه بازگشت قدرت اروپا «RePowerEU» که در مه ۲۰۲۲ معرفی شد، اتحادیه اروپا قصد دارد سهم منابع تجدیدپذیر در تولید برق را تا ۶۹ درصد تا سال ۲۰۳۰ برساند. این برنامه پیش‌بینی می‌کند تقاضای گاز تا پایان توافق با آمریکا در ۲۰۲۸ حدود ۲۹۸ میلیارد مترمکعب باشد، اما با رشد انرژی‌های تجدیدپذیر این مقدار می‌تواند بسیار کمتر، حدود ۲۳۸ میلیارد مترمکعب شود.

منبع: شانا