راهکارهای عملیاتی حل معضل ناترازی انرژی چیست؟

حسین میرافضلی در یادداشتی نوشت: ضرورت فوری جایگزینی کولر های رتبه A با کولرهای پر مصرف،استان خوزستان به تنهایی حدود ۱۲درصد برق کشور را مصرف می کند. ضرورت جایگزینی فیش گاز و برق با فیش انرژی و کاهش وابستگی گرمای خانه ها به گاز و افزایش نقش برق در گرمایش خانه ها، افزایش حمل و نقل عمومی از سی درصد به ۷۰ درصد همانند اکثر کشورهای جهان ایران در بحران ناترازی و  کسری تامین برق، گاز، بنزین و گازوئیل بسر می برد.

معمولا اولین راهکاری که به ذهن مدیران ارشد و تصمیم سازان و تصمیم گیران خطور می نماید این است که  همه این مسائل و معضلات صرفا با سرمایه گذاری و افزایش تولید قابل حل می باشند. در این تحلیل به وضوح اثبات می گردد که تنها راه چاره،  افزایش تولید نیست بلکه با روش های دیگری نیز می توان بخش عمده این مسائل و معضلات را حل نمود.

هر چند افزایش تولید گاز در میادین مشترک و افزایش تولید برق ضرورتی انکارناپذیر است. در این تحلیل بصورت مجرا مسئله کسری تامین هریک از موارد ذکر شده بررسی و راهکارهای عملیاتی پیشنهاد می گردند:

 برق:

ما در ساعت هایی از روز در تابستان با کسری برق مواجه می شویم اما در ماه های سرد سال صادر کننده برق هستیم. تابستان ها معمولا از ساعت ۱۱ صبح تا ۱۰ شب مصرف برق از تولید پیشی می گیرد و ما در این ساعات در پیک مصرف حدود ده هزار مگاوات کسری تولید برق داریم.

راهکارهای پیشنهادی عبارتند:

– تصویب مقررات لازم جهت جایگزینی هر چه سریعتر کولر های رتبه A با کولرهای پر مصرف( حدود ۳۰درصد برق تولیدی کشور تابستان ها در کولرهای غالبا پرمصرف و رتبه انرژی کم مصرف می شود با جایگزینی کولرهای پرمصرف با کولرهای کم مصرف، میزان مصرف برق تا ۵۰درصد کاهش می یابد) یک شرکت تحت مدیریت دولت می تواند متصدی این امر شود و با خرید اقساطی و استفاده از فاینانس و یوزانس این پروژه ملی را بصورت هوشمندو با بهره گیری از دانش و فناوری های روز اجرایی نماید.

– تصویب قوانین و مقررات لازم جهت ایجاد جذابیت جهت افزایش نصب پنل های خورشیدی درون شهرها و افزایش سرمایه گذاری در انرژی های تجدید پذیر

– اختصاص وام های ارزی و ریالی لازم جهت تبدیل نیروگاه های گازی به سیکل ترکیبی و تصویب مقررات لازم به منظور ایجاد جذابیت اقتصادی جهت تسریع در تحقق هر چه سریعتر این هدف بزرگ

با تبدیل نیروگاه های گازی به سیکل ترکیبی راندمان نیروگاه ها از حدود ۳۰درصد به ۵۵درصد ارتقاء می یابد

– استفاده از تمام توان رسانه ای و تبلیغی و فرهنگ سازی و غیره جهت فرهنگ سازی مصرف بهینه برق و عدم استفاده از وسایل برقی غیر ضرور در ساعت های پیک مصرف برق و همزمان افزایش قیمت برق در ساعت های پیک مصرف به منظور ایجاد محدودیت استفاده از وسایل برقی پر مصرف در ساعت های پیک مصرف

-تامین منابع ارزی و ریالی لازم و استفاده از فاینانس خارجی با تضمین بانک مرکزی جهت احداث حدود ده گیگاوات نیروگاه تلمبه ای ذخیره ای( هزینه احداث این نیروگاه ها به نسبت نیروگاه های هسته ای و حرارتی کمتر است. در این نیروگاه ها در زمان هایی که برق مازاد در شبکه وجود دارد(۱۱شب تا ۷صبح) آب از حوضچه آب پائین کوه به حوضچه آب بالای کوه پمپ می شود و در ساعتهای پیک مصرف به داد شبکه توزیع برق می رسند.نمونه بسیار ارزشمند این نوع نیروگاه ها نیروگاه تلمبه ای ذخیره ای سیاه بیشه می باشد)

– استفاده از تمامی ابزار تشویقی و ابزار علمی و فنی جهت مدیریت مصرف برق

-استان های گرم حدود سی درصد برق تولیدی کشور را در تابستان مصرف می کنند پیشنهاد می شود -بخشنامه لازم جهت دورکاری حداقل ۷۰درصد کارکنان مناطق گرم استان های خوزستان، بوشهر، هرمزگان و سیستان و بلوچستان از ۱۵ تیر تا ۱۵ شهریور هر سال،  تصویب و ابلاغ شود  و مشوقات لازم جهت سفر ساکنین به مناطق معتدل تدوین گردد.( بهره وردی کارکنان در ایران حدود ۲۵درصد است و با دورکاری و افزایش بهره وری مشکلی در سازمانها و ادارات دولتی ایجاد نخواهد شد)

 گاز:

– جایگزینی فیش گاز و برق با فیش انرژی،  به این ترتیب مردم ترغیب می شوند بجای استفاده از بخاری های گازی از بخاری های برقی راندمان بالا برای گرم نمودن خانه ها استفاده نمایند. این اقدام منجر به کاهش آلودگی هوای تهران و شهرهای بزرگ به کمتر از نصف خواهد شد. در ماه های سرد سال بخاری های گازی عامل اصلی آلودگی هوای تهران و شهرهای بزرگ  می باشند. بخاری برقی چون هیچ آلودگی در خانه و شهر منتشر نمی کند و هیچ اکسیژنی از خانه مصرف نمی کند قابلیت بالایی برای صرفه جویی و استفاده بهینه در مصرف انرژی ایجاد می نمایند

– افزایش سهم برق در تامین گرمایش خانه ها به ۵۰ درصد طی ۴ سال و کاهش سهم گاز به همین نسبت

-جذب سرمایه گذاری داخلی و خارجی جهت افزایش تولید در میادین مشترک

-جذب سرمایه گذاری خارجی جهت  اجرای پروژه های فشار افزایی در میدان های گازی خصوصا پارس جنوبی

-تصویب مقررات تشویقی و تنبیهی به منظور تبدیل نیروگاه های قدیمی با راندمان  حدود سی درصد به نیروگاه های سیکل ترکیبی با راندمان ۵۵درصد بدین ترتیب با همان میزان مصرف گاز، می توان ۸۰درصد برق بیشتری تولید نمود.

-جایگزینی بخاری های قدیمی با بخاری های رتبه A در صورت اجرای این طرح در سطح ملی مصرف گاز حدود ۲۰میلیون بخاری به نصف کاهش خواهد یافت و مصرف گاز خانگی در زمستان از ۶۰۰ میلیون متر مکعب در شبانه روز به حدود ۳۵۰ تا ۴۰۰ میلیون متر مکعب در شبانه روز خواهد رسید.

 بنزین وگازوئیل:

در اکثر کشورهای جهان سهم حمل و نقل عمومی در جابجایی مردم ۶۰ تا ۸۰ درصد است اما در ایران سهم حمل و نقل عمومی در جابجایی مسافر حدود سی درصد است بدین سبب مصرف بنزین و گازوئیل به نسبت جمعیت بسیار بالاست. با افزایش سهم حمل و نقل عمومی به ۶۰ درصد میزان مصرف بنزین و گازوئیل به کمتر از نصف وضعیت کنونی خواهد رسید ترافیک های سنگین از بین خواهد رفت و تردد در خیابان ها روان خواهد شد. راهکارهای تحقق این هدف عبارتند از:

– حمایت از شرکتهای حمل و نقل درون شهری جهت خرید بیش از بیست هزار اتوبوس برقی و اتوبوس های نسل جدید برای تهران و سایر شهرها( تهران و شهرهای اطراف نیاز به حدود ده هزار اتوبوس جدید دارند)

حمایت از شرکت مترو تهران و مترو سایر کلان شهرها جهت خرید حدود ۳۰۰۰ واگن مترو  مورد نیاز تهران و شهرهای بزرگ و توسعه هرچه سریعتر خطوط مترو به مناطق حاشیه ای با تجمع جمعیت پیرامون شهر تهران و کلانشهرها با هدف افزایش سهم حمل و نقل عمومی در جابجایی مسافر درون شهری از سی درصد به ۷۰درصد

-حمایت از سرمایه گذاران جهت تامین ۳۰۰۰ واگن مورد نیاز شرکت‌های ریلی مسافری

– احداث ۳۰۰۰کیلومتر خط آهن برقی پرسرعت

– افزایش بهره وری شبکه ریلی از حدود ۲۵درصد کنونی به دو تا سه برابر

-افزایش میانگین سرعت قطارهای مسافری به ۱۲۰ کیلومتر بر ساعت و قطارهای باری به ۴۰کیلو متر بر ساعت

– تامین ناوگان هوایی مورد نیاز کشور و افزایش جابجایی مسافر هوایی از سی میلیون مسافر در سال به صد میلیون در سال طی چهار سال آینده، ناوگان هوایی ترکیه سالانه ۲۰۰ میلیون مسافر جابجا می نماید. در صورت که جابجایی مسافر هوایی از سی میلیون به صد میلیون مسافر برسد سالانه حدود یک میلیارد لیتر در مصرف بنزین صرفه جویی خواهد شد. و از کشته شدن هزاران نفر در جاده ها جلوگیری می شود همچنین ازگرفتار شدن ده ها هزار نفر به انواع مصدومیت های دائمی چون قطع نخاع، قطع عضو و غیره در جاده ها جلوگیری خواهد شد.

– برقی کردن ناوگان تاکسی رانی در شهرهای بزرگ

-یکی از مشکلاتی که از جذابیت اتوبوس های درون شهری می کاهد زمان طولانی رسیدن به مقصد به واسطه تعداد زیاد ایستگاه ها است. لازم است که در کنار برنامه تامین ده هزار اتوبوس مورد نیاز تهران دو نوع اتوبوس در مناطق فاقد BRT تردد نمایند یکی اتوبوس های معمولی که در همه ایستگاه ها توقف می کنند و دیگری اتوبوس های سریع السیر که در ایستگاه های اندک تردد می کنند و میانگین زمان رسیدند به مقصد با انها به نصف می رسد.

-توجه ویژه به توسعه شبکه مترو در مناطق دور از مرکز شهر از جمله اتصال سریع منطقه ۲۲ و شمال شرق تهران به شبکه مترو، در سایر شهرهای بزرگ دارای خطوط مترو نیز می بایست این استراتژی اجرایی گردد. همچنین می بایست بهرطریق ممکن واگن های مورد نیاز مترو تامین تا سرفاصله حرکت قطارها در ایستگاه های پر مسافر به سه دقیقه و در سایر مناطق به حداکثر ۵ دقیقه برسد.

-لازم است پارکینگ خودرو در نزدیکی ایستگاه های مترو در مناطق دور از مرکز شهر ایجاد شود تا مسافران بتوانند راحت تر از مترو استفاده نمایند. همچنین می بایست خطوط تاکسی و اتوبوس جهت رساندن مسافرین مناطق دور از مرکز شهر به ایستگاه های مترو راه اندازی گردد. از طریق روش های ذکر شده یا سایر روش ها جذابیت استفاده از مترو افزایش و دردسر و موانع دسترسی آسان به ایستگاه های مترو کاهش یابند.

-مصرف سوخت موتور سیکلت کمتر از نصف خودروهای شخصی است و فضایی که موتور سیکلت از جاده اشغال می کند یک سوم خودرو است لذا لازم است خطوط ویژه موتور سیکلت در مناطق مختلف تهران ایجاد گردد.

سیدحسین میرافضلی

مشاور عالی وزیر اسبق صنایع و معادن، موسس و رئیس اسبق دبیرخانه شورای عالی صنایع دریایی کشور، عضو هیات مدیره و قائم مقام هلدینگ حمل و نقل شستا، کارشناس ارشد حوزه انرژی،مدیرعامل اسبق شرکتهای پتروشیمی خراسان و جم