افزایش صادرات نفت باکو با اسرائیل؛ افشای سیاست ریاکارانه اردوغان

به گزارش اختصاصی انرژی پرس؛ اسرائیل واردات نفت از آذربایجان را در نیمه نخست سال جاری میلادی (۲۰۲۴) تشدید کرده است، اما مسیر محموله‌ها از طریق ترکیه، به‌ویژه با توجه به موضع آنکارا در قبال جنگ با نوار غزه که از اکتبر ۲۰۲۳ آغاز شده، جنجال‌هایی را برانگیخت. ترکیه ماه‌ها پیش از اعمال تحریم‌های تجاری جامع و افزایش محدودیت‌های تجاری بین خود و اسرائیل خبر داد، اما داده‌های گمرکی منتشر شده در گزارش‌های رسانه‌های اسرائیل ادامه نقش آنکارا به‌عنوان یک واسطه انتقال نفت را نشان می‌دهد. بر اساس این داده‌ها، صادرات نفت آذربایجان به اسرائیل طی ۶ ماه ژانویه ۲۰۲۴ تا پایان ژوئن گذشته ۵۵ درصد افزایش یافته است. بنابراین، اسرائیل پس از ایتالیا در رتبه دوم در میان بزرگترین واردکنندگان نفت آذربایجان در دوره مورد بررسی قرار دارد. رژیم صهیونیستی علاوه بر آذربایجان از قزاقستان و نیجریه نیز نفت وارد می کند.

داده‌ها و اعداد

اسرائیل در نیمه نخست سال جاری ۱ میلیون و ۵۸۳ هزار تن نفت آذربایجان وارد کرده که افزایش ۵۵ درصدی را نشان می‌دهد، در حالی که ایتالیا با حدود ۴ میلیون و ۲۷۳ هزار تن در صدر واردکنندگان نفت باکو بوده است. این محموله‌ها معادل ۱۴ درصد از کل صادرات نفت آذربایجان به ارزش ۹۸۹ میلیون دلار است که اسرائیل را از سومین واردکننده بزرگ نفت باکو به دومین واردکننده بزرگ نفت طی بازه مذکور تبدیل کرده است. در ژانویه ۲۰۲۴، اسرائیل با محموله‌های ۵۲۳.۵ هزار تنی به ارزش ۲۹۷ میلیون دلار در خط مقدم واردکنندگان نفت از آذربایجان قرار گرفت. آذربایجان طی ۱۱ ماهه اول سال گذشته محموله‌های نفتی به ارزش ۲.۲۴ میلیون تن به ارزش ۱.۳۸ میلیارد دلار به اسرائیل صادر کرده و در رتبه دوم در میان بزرگترین واردکنندگان نفت از باکو قرار گرفت.

نقش ترکیه

بر اساس ادعاهای منتشر شده در وب سایت روزنامه عبری زبان گلوبس، علیرغم تحریم تجاری اعمال شده توسط آنکارا، نفت آذربایجان از طریق ترکیه به اسرائیل می‌رسد . این صادرات در مسیر خود از طریق خط لوله «باکو-تفلیس-جیهان» از پایتخت آذربایجان و سپس از طریق گرجستان به بندر جیهان ترکیه منتقل می‌شود تا در بندر حیفا در اسرائیل بارگیری شود. وب سایت این روزنامه عبری نشان داد که صادرات نفت آذربایجان به اسرائیل با وجود جنگ در نوار غزه و با وجود تحریم تجاری که ترکیه نیز اعلام کرده بود ، همچنان از طریق بنادر آنکارا جریان خواهد داشت.

این امر به دلیل روابط مستحکم بین رجب طیب اردوغان و الهام علی اف است که بر اساس ادعای این وب سایت، آنکارا را از اجرای ممنوعیت عبور محموله‌های نفتی باکو به اسرائیل از خاک خود باز می‌دارد. آنچه قابل توجه بوده این است که ارقام صادرات نفت آذربایجان در نیمه نخست سال جاری حاکی از آن است که اسرائیل ۶.۵ برابر صادرات نفت باکو به ترکیه به میزان تنها ۴۲۰ هزار تن نفت وارد کرده، از همین روی آنکارا را در بین واردکنندگان نفت باکو در رتبه ۱۳ قرار داده است. البته در مقابل نفت، آذربایجان تجهیزات نظامی اسرائیلی از جمله تسلیحات، موشک‌ها، سیستم‌های دفاع هوایی و همچنین ماهواره‌ها وارد می‌کند.

۵ کشور اصلی در صادرات نفت به اسرائیل شامل قزاقستان و آذربایجان، علاوه بر گابن، نیجریه و برزیل هستند. قزاقستان با میانگین صادرات نفت خام به ۸۵.۲ هزار بشکه در روز، در مقایسه با ۷۸.۲ هزار بشکه در مدت مشابه سال ۲۰۲۳، در صدر بزرگترین کشورهای صادرکننده نفت به اسرائیل در ۴ ماهه نخست سال ۲۰۲۴ قرار گرفت. قابل ذکر است که نفت خام قزاقستان از طریق خط لوله دریای خزر به ایستگاه CBC روسیه و سپس از طریق ترکیه به اسرائیل می‌رسد. ژانویه ۲۰۲۴ قزاقستان با صادرات ۴۴ هزار بشکه در روز کمترین میزان صادرات به اسرائیل را در دوره مشاهده شده به ثبت رساند، در حالی که بیشترین میزان واردات نفت خام قزاقستان در ماه فوریه ۲۰۲۴ با ۱۳۰.۱ هزار بشکه در روز بود.

براساس داده‌ها تقریبا ۶۰ درصد از واردات اسرائیل از طریق ترکیه تامین می‌شود که تداوم این شرایط گویای آن است که ادعای اردوغان مبنی بر توقف تجارت با اسرائیل هیاهویی بیش نیست. البته این رویکرد محدود به این مورد نمی‌شود و تجربه نشان داده که منافع اقتصادی در اولویت سیاست خارجی آنکارا قرار دارد.

تعمیق همکاری باکو– تل‌آویو

علاوه بر این، اسرائیل علاقه اولیه خود برای صادرات گاز طبیعی به اروپا از طریق آذربایجان با استفاده از زیرساخت خط لوله مشترک آذربایجان و ترکیه ابراز کرده است. در همین راستا، نخست وزیر نتانیاهو بر قصد اسرائیل برای استفاده از پروژه خط لوله گاز طبیعی ترانس آناتولی (TANAP) برای این منظور تاکید کرد. مشارکت اسرائیل در TANAP می‌تواند همکاری‌های انرژی بین دو کشور را به میزان قابل توجهی افزایش دهد و نقطه عطفی در روابط دوجانبه آنها باشد.

همکاری آذربایجان و اسرائیل در بخش نفت و گاز، شامل اکتشاف، تولید و حمل و نقل هیدروکربن، اهمیت استراتژیک قابل توجهی دارد و از تخصص شرکت سوکار در این زمینه استفاده می‌کند. گفتگوهای اخیر بین پرویز شهبازوف وزیر انرژی آذربایجان و هیاتی به رهبری دیوید امسالم وزیر همکاری منطقه‌ای اسرائیل بر تداوم مسیر مثبت دوجانبه تاکید کرد. هر دو طرف از همکاری خود در بخش انرژی، به ویژه در زمینه هیدروکربن ابراز خرسندی کردند.

علاوه بر این، گفتگوهای دوجانبه بر تلاش‌های مشترک در عرضه نفت، تجارت فرآورده‌های نفتی و توسعه زیرساخت‌ها با تمرکز بر چشم انداز آینده تاکید کرد. طرح‌های آذربایجان برای افزایش سهم خود از انرژی‌های تجدیدپذیر در ترکیب انرژی و پروژه‌هایی با هدف یکپارچه‌سازی این منابع انرژی از طریق کریدورهای انرژی سبز منطقه‌ای نیز مورد بررسی قرار گرفت. پتانسیل پیشبرد همکاری در انرژی سبز و سایر بخش‌های امیدوارکننده مورد بررسی قرار گرفت و بر نقش محوری همکاری بخش خصوصی و دولت در این تلاش‌ها تاکید شد.

شایان ذکر است که آذربایجان برنامه نوسازی اقتصادی خود را اجرا می‌کند. در این راستا، سهم اسرائیل به ویژه در تبادل دانش در میان فناوری‌های پیشرفته مانند انرژی سبز، طرح‌های شهر هوشمند و مفاهیم روستای هوشمند بسیار مهم است. همزمان، آذربایجان از  تخصص اسرائیل در مدیریت منابع آب، نمک‌زدایی آب دریا، کاهش بیابان‌زایی و شیوه‌های کشاورزی مناسب برای شرایط خشک و نیمه‌خشک سود قابل توجهی خواهد برد.

روابط اقتصادی رو به رشد بین آذربایجان و اسرائیل با شاخص‌های بالای تعامل اقتصادی قابل ارزیابی است. اسرائیل یکی از بزرگترین خریداران نفت آذربایجان است که نشان دهنده همکاری عمیق در بخش‌های انرژی، تجارت، زیرساخت‌ها و فناوری پیشرفته است. براساس داده های اشاره شده، آذربایجان به عنوان تامین کننده اصلی نفت اسرائیل عمل می‌‍کند و سهم آن از واردات نفت اسرائیل از حدود ۳۰ درصد دو سال قبل به حدود ۴۰ درصد در سال گذشته افزایش یافته است. علاوه بر این، آذربایجان حجم قابل توجهی از محصولات نفتی به اسرائیل صادر می‌کند. البته، دامنه همکاری‌های دوجانبه فراتر از این بخش‌ها گسترش می‌یابد و شامل گردشگری، انرژی، کشاورزی، مراقبت‌های بهداشتی، امنیت سایبری و غیره می‌شود.

مقاصد وارداتی نفت و فرآورده اسرائیل

فهرست بزرگترین کشورهای صادرکننده نفت به اسرائیل در ۴ ماهه نخست سال جاری میلادی (۲۰۲۴) نشان می‌دهد که تل‌آویو همچنان به تامین منابع خود از کشورهای آسیایی و آفریقایی ادامه می‌دهد، هرچند که مجموع واردات نفت خام خود را ۷۵ هزار بشکه در روز کاهش داده است. داده‌های اخیر نشان می دهد که میانگین واردات نفت خام اسرائیل در بازه زمانی ژانویه تا پایان آوریل ۲۰۲۴ به ۲۵۵۰۰۰ بشکه در روز در مقایسه با ۳۳۰۰۰۰ در مدت مشابه سال ۲۰۲۳ کاهش یافته است.

کشور آفریقایی گابن با میانگین ۴۵.۱ هزار بشکه در روز، در مقایسه با ۳۰.۹ هزار بشکه در روز در مدت مشابه سال گذشته، یکی از بزرگترین کشورهای صادرکننده نفت به اسرائیل در دوره مورد مشاهده است. فوریه ۲۰۲۴ کمترین میزان واردات نفت خام گابن توسط اسرائیل را با ۲۷ هزار بشکه در روز ثبت کرد، در حالی که بالاترین میزان واردات نفت خام گابن در ماه ژانویه با ۶۷.۷ هزار بشکه در روز بود. برزیل با میانگین صادرات ۲۶.۹ هزار بشکه در روز در رتبه چهارم فهرست کشورهای صادرکننده نفت به اسرائیل قرار دارد و نیجریه با میانگین ۸.۶ هزار بشکه در روز در رتبه آخر قرار دارد.

همچنین، میانگین واردات فرآورده‌های نفتی اسرائیل در بازه زمانی ژانویه گذشته تا پایان آوریل به حدود ۴۱.۳۲ هزار بشکه در روز رسیده که در این میان، روسیه با میانگین ۱۸ هزار بشکه در روز در صدر کشورهای صادرکننده بیشترین مشتقات نفتی به اسرائیل قرار گرفت. پس از آن یونان با میانگین صادرات روزانه ۶.۰۴ هزار بشکه مشتقات نفتی به اسرائیل در رتبه دوم و آمریکا با میانگین ۵.۲۷ هزار بشکه در روز در رتبه سوم قرار گرفت. به طور متوسط اسرائیل روزانه ​​۱۲.۲۹ هزار بشکه مشتقات نفتی از سایر کشورها دریافت کرده است.