درسال ۱۹۴۵ گفته می‌شد که ۱‌/‌۴۲ درصد ذخایر نفت جهان در خاورمیانه است و ایران بیش از تمامی کشورهای عربی، نفت تولید می‌کرد، اما در ازای هر بشکه نفتِ ۴۲ گالنی، تنها ۸ سنت درآمد داشت. ضعفی که سبب شد جبهه‌‌ای در داخل کشور به دنبال ملی کردن صنعت نفت بروند.

 عباسقلی گلشاییان (۱۲۸۱ تهران – ۱۹ مهر ۱۳۶۹ تهران) از کارگزاران مهم اقتصادی و قضائی دوره پهلوی بود. قراردادی که با شرکت نفت ایران و انگلیس بست، جرقه نهضت ملی نفت را در ایران زد و با نام او در تاریخ ثبت شد.

در مجموعه گزارش‌های سیری در تاریخ مدیران نفتی ایران، این شماره سراغ هوشنگ انصاری رفتیم که همه مسیر زندگی‌اش به دنبال ازدواج با یک زن ژاپنی رقم خورد.

اما کارگران و جنبش‌های آن‌ها از جمله کنش‌هایی است که علی‌رغم تاثیر فراوانش در تاریخ نهضت ملی شدن نفت، کمتر مورد توجه قرار گرفته است.

اقبال پس از نخست‌وزیری به ریاست دانشگاه تهران منصوب شد. دانشجویان در تظاهراتی اتومبیلش را آتش کشیدند. پس از این اقبال از ایران خارج شد. در سال ۱۳۴۲ که به ایران بازگشت به سمت مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران منصوب شد و تا پایان حیات خود یعنی آذرماه سال ۵۶ در این سمت باقی ماند.

در جریان ملی شدن صنعت نفت ایران، چندین شخصیت برجسته و تأثیرگذار نقش داشتند.

در ۲۴ اسفند ۱۳۲۹مجلس شورای ملی با اکثریت آرا، پیشنهاد کمیسیون نفت را به تصویب رساند. از این رهگذر بود که مصدق با جبهه ملی، سنگ بنای ملی شدن صنعت نفت را بنا گذاشتند؛ مسیری که البته در آینده روی همین ریل نماند.

تاریخ یک قرن اخیر برای ما ایرانیان گره‌خورد‌گی عجیبی با صنعت نفت دارد. اما این مسیر از دوران حاکمیت مظفرالدین شاه قاجار آغاز شد و در سال ۱۲۸۰ خورشیدی (۱۹۰۱ میلادی) قراردادی برای اکتشاف و استخراج نفت میان دولت ایران و ویلیام ناکس دارسی بریتانیایی امضا شد که در تاریخ سیاسی ایران تحت نام قرارداد دارسی شناخته می‌شود.

همه حقایق درباره مردی که علیه نفت ایران جاسوسی می‌کرد میجر جیکاک مشهور به مستر جیکاک یا سید جیکاک یکی از ماموران سازمان اطلاعاتی برون ‌مرزی بریتانیا (MI6) در ایران بود که از پیش از جنگ جهانی دوم تا به ثمر نشستن نهضت ملی شدن صنعت نفت در میان ایل بختیاری و منطقه بویراحمد ایران فعالیت داشت.

دکتر مصدق در ۲۹ اسفند ۱۳۲۹ بر ۴۲ سال تاراج نفت ایران توسط انگلیسی‌ها پایان داد.