درباره ناوگان نفتکش روسیه

 اشاره پوتین به کاهش شدید قیمت‌ها یا «تخفیف‌هایی» بود که صادرکنندگان نفت روسیه در بحبوحه تحریم‌های غرب، مجبور به ارائه آن به خریداران شده اند. با توجه به اینکه صادرات نفت، بیشترین سهم را در درآمدهای دولت روسیه دارد، این تخفیف ها باعث نگرانی شده است. این موضوع تا حد زیادی مقصر کاهش ۲۵ درصدی درآمدهای بودجه روسیه در ماه های ژانویه و فوریه امسال بوده است.

*آنچه در روسیه اتفاق نیفتاد

در این دوره همچنین شاهد افزایش ۵۲ درصدی هزینه های مسکو بودیم که عمدتاً ناشی از تهاجم گسترده روسیه به اوکراین بود. نتیجه این اقدام، یک کسری قارچ گونه است که تداوم مقاومت اقتصادی مسکو را تهدید می کند. این تخفیف‌ها نتیجه مستقیم تحریم‌های نفتی اتحادیه اروپا و گروه هفت کشور صنعتی علیه روسیه است و برای مسکو چالش‌برانگیزتر از آن چیزی است که بسیاری پیش‌بینی می‌کردند. آن‌ها توانسته اند درآمد فعلی روسیه را کاهش داده‌ و همچنین می‌توانند در صورت افزایش قیمت‌ها، از درآمدهای بادآورده آینده جلوگیری کنند.

اما کرملین در حال توسعه اقدامات متقابل برای خنثی کردن تحریم‌ها است. مهمترین آنها ایجاد “ناوگان سایه” تانکرهایی است که می توانند نفت روسیه را بدون مجازات حقوقی، صادر کنند. اگرچه ناوگان سایه مسکو به طور پیوسته در حال گسترش است، اما احتمالاً سال ها طول می کشد تا به اندازه کافی بزرگ شود تا از تمام صادرات روسیه در برابر تحریم ها محافظت کند.

اما با گسترش ناوگان سایه، این تانکرها ( که بسیاری از آنها کهنه و از شرایط نگهداری ضعیفی برخوردارند) باعث افزایش خطر نشت نفت در مناطق ساحلی از بالتیک تا دریای ژاپن می شوند. برای مقابله با این تهدیدها، سیاستگذاران ائتلاف و کشورهای ساحلی باید اقدامات جدی انجام دهند.

تحریم های نفتی روسیه شامل دو تحریم جداگانه است. اولین مورد، ممنوعیت اتحادیه اروپا/گروه هفت بر واردات نفت روسیه است که مسکو را مجبور کرده برای تقریباً سه چهارم صادرات نفت خود خریداران جدیدی پیدا کند. برای یک صادرکننده به بزرگی روسیه، این یک چالش بزرگ است.

برای ۱۴۰ سال، روسیه به اروپا به عنوان بازار اصلی صادرات خود نگریسته است. زیرساخت های نفتی گسترده این کشور عمدتاً برای انتقال نفت به سوی غرب طراحی شده است و بیش از ۸۰ درصد صادرات دریایی تزارها از آب های اروپا عبور می کند. تحریم‌ها این محموله‌ها را مجبور می‌کند به بازارهای جدید که محدودتر و دورتر هستند، حمل شوند.

هم اکنون تنها دو خریدار بزرگ برای نفت خام روسیه باقی مانده اند: چین و هند. قبل از فوریه ۲۰۲۲ میلادی، چین نزدیک به ۲۰ درصد از صادرات روسیه را خریداری می کرد و از آن زمان تاکنون واردات خود را افزایش داده است. دیگر خریدار بزرگ نفت خام روسیه – که بیش از نیمی از آن را جذب می کند – هند بوده است که قبلا تقریباً هیچ نفتی از روسیه وارد نمی کرد. فروش اجباری کنونی به تاجران هندی، اهرم چانه زنی قدرتمندی برای دریافت تخفیف های هنگفتی که پوتین را نگران کرده، داده است.

مسافت های طولانی تر تا بازار نیز هزینه های حمل و نقل روسیه را افزایش داده و قیمت نهایی دریافتی مسکو را بیشتر کاهش داده است. مسکو دو اقدام برای مبارزه با تخفیف ها انجام داده است: یکی کاهش اشباع بازار از نفت خام روسیه با اعلام کاهش صادرات است. مورد دیگر فروش بیشتر به چین برای به دست آوردن مجدد اهرم قیمت گذاری است. اما محموله های اضافی به چین باید از بنادر دوردست روسیه در دریای بالتیک و دریای سیاه انجام شود، زیرا صادرات چین از بنادر اقیانوس آرام نزدیک به ظرفیت کامل است.

این شرایط به معنای افزایش هزینه های حمل و نقل و افزایش ناخواسته نیاز به نفتکش های روسیه است. این شرایط روسیه را در برابر دومین تحریم اتحادیه اروپا/گروه هفت آسیب‌پذیرتر می‌کند – چراکه نهادهای اتحادیه اروپا و گروه ۷ را از ارائه خدمات کشتیرانی برای هر نفت دریایی روسیه که قیمت آن بالاتر از مقدار مشخصی است، ممنوع می‌کند. برای نفت خام، این قیمت محدود در حال حاضر ۶۰ دلار در هر بشکه است.

سقف قیمت به دنبال محدود کردن توانایی روسیه برای کسب درآمدهای بادآورده از قیمت های بالای نفت است و در عین حال از شوک عرضه که ممنوعیت بی قید و شرط خدمات کشتیرانی ایجاد می نماید، جلوگیری می کند. نیازهای نفتکش روسیه بسیار زیاد بوده و تامین آنها بدون اتکا به خدمات دریایی اروپا یک چالش است. از تامین مالی کشتی گرفته تا مالکیت ناوگان، اروپا نقش بزرگی در تمام جنبه های حمل و نقل جهانی نفت، به ویژه در حوزه پیچیده بیمه مسئولیت اجباری نشت نفت ایفا می کند.

حدود ۹۵ درصد از ناوگان جهانی توسط یک شبکه پیچیده غیرانتفاعی از شرکت های تضمین متقابل به نام گروه بین المللی باشگاه های P&I (IG) بیمه شده است. آنها بدهی های کل صنعت را بیمه می کند که برای بخش بیمه تجاری بیش از حد بزرگ است که نمی تواند پوشش دهد. از آنجا که این گروه در اروپا مستقر است، کشتی های بیمه شده را ملزم به رعایت سقف قیمت به عنوان شرط پوشش می کند.

پیروی از تحریم‌ها، معامله‌ای است که مالکان کشتی در قبال آنچه بخشی ضروری از مدل کسب‌وکارشان است، انجام می‌دهند. روسیه به طور فزاینده ای به یک گروه حاشیه ای از نفتکش ها – به اصطلاح “ناوگان سایه” – روی آورده است تا وابستگی ناوگان بیمه شده خود به IG را کاهش دهد. تانکرهای سایه معمولاً بیشتر عمر خود را به عنوان کشتی های بیمه شده IG در ناوگان اصلی می گذرانند.

اما در سال‌های پایانی قبل از بازنشستگی، بسیاری از تانکرها به اپراتورهای درجه دوم فروخته می‌شوند که برای پول نقد کار می‌کنند. برخی از اپراتورها سرمایه‌گذاران «سایه‌ای» ناشناس هستند که در خارج از کشورهای اتحادیه اروپا و گروه هفت مستقر هستند و یک مدل تجاری ریسک‌پذیر را دنبال می‌کنند که در آن سیاست‌های IG با پوشش‌هایی از سوی شرکت‌های بیمه با شفافیت پایین جایگزین می‌شوند.

در حالی که برخی از بیمه‌گران بنا به گزارش‌ها فاقد سرمایه هستند و سیاست‌های حمایتی پایین‌تری ارائه می‌کنند، آنها به مالکان کشتی‌های نفت‌کش از طریق استانداردهای بیمه راحت‌تر و رویکردی آزادانه برای تحریم‌ها غرامت می‌دهند که به آن‌ها اجازه می‌دهد تجارت پرسود را در ایران، روسیه و جاهای دیگر دنبال کنند.

از تابستان ۲۰۲۲ میلادی، تعداد تانکرهای سایه‌ای که نفت را از روسیه حمل می‌کنند، رو به افزایش بوده است. طی ماه‌های آینده، این کشتی‌ها از ایستگاه‌های شلوغ دریایی در اروپا و آسیا مملو از نفت عبور خواهند کرد. برخورد سپتامبر ۲۰۲۲ میلادی در تنگه سنگاپور، خطری را که آنها ایجاد می کنند برجسته می کند. همانطور که تعداد آنها همچنان در حال افزایش است، خطر نشت فاجعه آمیز نیز افزایش می یابد.

با وجود افزایش ناوگان سایه، روسیه همچنان برای بیش از ۶۰ درصد از صادرات خود در مارس ۲۰۲۳ میلادی به نفتکش های دارای بیمه IG متکی بود. تا کنون، این امر برای روسیه هزینه کمی داشته است، زیرا بیشتر نفت این کشور زیر سقف قیمتی معامله می شود.

اما اگر قیمت ها افزایش یابد، روسیه ممکن است مجبور شود بین کاهش صادرات یا قیمت یکی را انتخاب کند. طرحی که به نظر می رسد آزمایشی روی برخی محموله ها در حال حاضر است. تحریم‌های نفتی همچنان بر درآمدهای روسیه تأثیر می‌گذارد، اما مسکو تلاش‌های خود را برای فرار از آن افزایش می‌دهد.

سیاستگذاران ائتلاف غربی می توانند با کاهش سقف قیمت و افزایش نظارت با این تلاش ها مقابله کنند. کشورهای ائتلاف همچنین باید واردکنندگان بزرگ باقی مانده روسیه را تشویق کنند تا در برابر فشار روسیه برای رشوه، جبران یا سایر غرامت ها مقاومت کنند تا مبادا چنین اقداماتی باعث افزایش فشار برای تحریم های ثانویه شود. در نهایت، برای مبارزه با افزایش خطر نشت فاجعه‌بار، دولت‌های ساحلی باید برای پایان دادن به اجرای ضعیف مقررات ایمنی برای نفت‌کش‌های سایه‌ای تلاش کنند.

منبع: میز نفت