راهکارهای مقابله با ناترازی انرژی در فصل سرما؛ از ضرورت تشکیل وزارت انرژی تا آزادسازی قیمت گاز

به گزارش «انرژی پرس»، زمستان در راه است و ناترازی انرژی بار دیگر ایران را با چالشی جدی روبه‌رو کرده است. حسین میرافضلی، کارشناس انرژی، در گفت‌وگویی اختصاصی هشدار می‌دهد که وابستگی بیش از حد به گاز برای گرمایش خانگی، کشور را در آستانه بحران قرار داده است. بر اساس گزارش شرکت ملی گاز ایران، مصرف گاز بخش خانگی در هفته سوم مهرماه ۱۴۰۴ به ۲۳۲ میلیون مترمکعب در روز رسیده و پیش‌بینی می‌شود در اوج سرما به ۶۰۰ میلیون مترمکعب برسد.

 الگوی تکراری ناترازی انرژی در زمستان

او با اشاره به الگوی تکراری هر ساله در فصل زمستان، توضیح می‌دهد که مصرف گاز خانگی به طور چشمگیری افزایش می‌یابد و سهم آن از کل مصرف به حدود ۶۵ درصد می‌رسد، در حالی که بخش‌های دیگر تنها ۳۵ درصد را تشکیل می‌دهند. این وضعیت، نیروگاه‌ها را مجبور به استفاده از گازوئیل می‌کند که هزینه‌ای چند میلیارد دلاری به دنبال دارد و سوخت‌هایی مانند مازوت با محتوای بالای سولفور، مشکلات زیست‌محیطی و سلامتی ایجاد می‌کنند. به عقیده این کارشناس، تنها راه حل، ایجاد توازن در سیستم انرژی است. او تاکید دارد که بخش خانگی بیش از حد به گاز وابسته شده و نزدیک به ۹۰ درصد گرمایش خانه‌ها از این منبع تامین می‌شود، که این یک اشتباه راهبردی است که طی دهه‌ها بدون بررسی عواقب آن پیش رفته. علی‌رغم وجود مراکز پژوهشی متعدد مانند مرکز پژوهش‌های مجلس، پژوهشکده نفت و مراکز وابسته به وزارتخانه‌های نفت و نیرو، هیچ فکر عمیق و برنامه‌ریزی بلندمدتی روی این موضوع انجام نشده و نتیجه آن، خسارت‌های سنگین برای کشور و مردم است. میرافضلی که بارها در مقالات و یادداشت‌های خود به این مسئله پرداخته، بر ضرورت تشکیل وزارت انرژی به عنوان یک اولویت فوری اصرار دارد تا این ضعف‌های ساختاری برطرف شود.

ضرورت تشکیل وزارت انرژی

با نزدیک شدن به فصل سرما و ورود به اواخر مهرماه، ایران بار دیگر با چالش ناترازی انرژی روبرو است. افزایش مصرف گاز خانگی در ماه‌های سرد سال، نه تنها منجر به محدودیت تامین گاز برای بخش‌های صنعتی و نیروگاهی می‌شود، بلکه هزینه‌های هنگفتی مانند استفاده از سوخت‌های جایگزین مانند گازوئیل و مازوت را به همراه دارد که مشکلات زیست‌محیطی و اقتصادی جدی ایجاد می‌کند. حسین میرافضلی، کارشناس برجسته انرژی، در گفتگویی اختصاصی، بر لزوم اتخاذ راهکارهای فوری و بلندمدت توسط دولت تاکید می‌کند و هشدار می‌دهد که ادامه وابستگی بیش از حد به گاز، نتیجه ضعف در برنامه‌ریزی استراتژیک است. میرافضلی در خصوص راهکارهایی که دولت باید در این زمینه به‌کار بگیرد می‌گوید: “تشکیل وزارت انرژی از ضروریات است و هر روز تأخیر در آن، خسارت‌های جبران‌ناپذیری به بار می‌آورد.”

بهینه‌سازی مصرف و فرهنگ‌سازی در بخش خانگی

علاوه بر این، بهینه‌سازی مصرف در بخش‌های مختلف ضروری است. در بخش خانگی، بخش عمده گاز مصرفی – حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد – از طریق پنجره‌ها، درها، دیوارها و روش‌های ناکارآمد هدر می‌رود. استفاده از پنجره‌های دوجداره، پرده‌های مناسب و فرهنگ‌سازی می‌تواند مصرف را کاهش دهد. میرافضلی انتقاد می‌کند که تبلیغات فعلی مانند “گاز کمتر مصرف کنید” پیش‌پاافتاده و کودکانه است و به جای آن، باید آموزش‌های عملی برای کاهش مصرف ارائه شود تا مردم بدانند چگونه انرژی را حفظ کنند. او پیشنهاد می‌دهد که قیمت گاز آزاد شود، اما نه به صورت مستقیم؛ بلکه با محاسبه روزانه و بر اساس استاندارد مصرف برای هر خانواده یا منطقه اقلیمی. برای مثال، در تهران، استاندارد روزانه می‌تواند ۱۰ متر مکعب باشد؛ اگر مصرف کمتر از این میزان باشد، تفاوت قیمت به صورت تشویقی به حساب فرد بازگردانده شود و اگر بیشتر، با نرخ پلکانی و تصاعدی جریمه اعمال گردد. این سیستم می‌تواند انگیزه‌ای قوی ایجاد کند، به طوری که یک خانواده روستایی با صرفه‌جویی، ماهانه دو تا سه میلیون تومان درآمد کسب کند. جالب اینکه، قشر کم‌درآمد جامعه – حدود ۳۰ درصد – بیشترین مصرف گاز را دارند، زیرا خانه‌هایشان استاندارد نیست، اما با این طرح تشویقی، می‌توانند از صرفه‌جویی سود ببرند. برای جلوگیری از سوءاستفاده، باید سیستم‌های کنترلی مانند کنتورهای ورودی روستاها و جرایم سنگین و خردکننده اعمال شود تا کسی جرأت دزدی گاز نداشته باشد. میرافضلی تاکید دارد که ایران نباید همه چیز را از نو اختراع کند و باید از تجربیات موفق جهانی بهره ببرد.

آزادسازی قیمت گاز به نفع مردم

در نهایت، میرافضلی بر این باور است که آزادسازی قیمت گاز با طرح‌های تشویقی، نه تنها فشار بر مردم نمی‌آورد، بلکه به نفع آنهاست، به ویژه در شرایط تورم و بی‌پولی فعلی. او تاکید می‌کند که اگر اراده جدی، برنامه‌ریزی و عزم راسخ وجود داشته باشد، حتی امسال می‌توان ناترازی انرژی را نسبت به سال گذشته به طور قابل توجهی کاهش داد و این روند افزایشی را متوقف کرد.

بنابراین با تمرکز بر کاهش وابستگی به گاز، افزایش سهم برق، بهینه‌سازی مصرف و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین مانند خورشیدی و باتری‌ها، می‌توان ناترازی انرژی را مهار کرد. دولت باید با اراده جدی و برنامه‌ریزی بلندمدت، این راهکارها را اجرا کند تا از خسارت‌های اقتصادی و زیست‌محیطی بیشتر جلوگیری شود و منافع مردم، به ویژه اقشار کم‌درآمد، تامین گردد. تاخیر در این اقدامات، تنها به تشدید بحران منجر خواهد شد، اما با عزم راسخ، حتی در کوتاه‌مدت می‌توان تغییرات مثبتی ایجاد کرد.