تبدیل تهدید به فرصت با قرار گرفتن ایران در مسیر هاب انرژی

به گزارش انرژی پرس، انرژی یکی از اساسی‌ترین کالاهای راهبردی کشورهاست که همواره نقشی اساسی در جهان ایفا کرده است؛ اگرچه در سال‌های اخیر از انرژی‌های سبز سخن گفته می‌شود اما آمارها نشان می‌دهد انرژی‌های فسیلی، دست کم تا چند دهه‌ی آینده، همچنان دارای نقش مهمی در جهان خواهند بود. در این بین ایران به عنوان یکی از بزرگترین دارندگان ذخایر نفت و گاز جهان، فرصتی در اختیار دارد که می‌تواند از آورده‌های اقتصادی و سیاسی آن بهره‌مند شود.

توجه به تبدیل شدن ایران به هاب انرژی منطقه، امری حیاتی است

ایران با توجه به موقعیت جغرافیایی خاص و ذخایر عظیم انرژی که در اختیار دارد، می‌تواند به هاب انرژی منطقه بدل شود. اگرچه تحریم‌ها، سال‌هاست سد راه اقتصاد ایران است اما با این وجود راهکارهایی نیز وجود دارد. مناقشه گازی روسیه و اروپا یک فرصت بی‌نظیر را مقابل ایران قرار داده است تا با استفاده از ظرفیت گاز مازاد روسیه، در مسیر تبدیل شدن به هاب گازی منطقه قدم بردارد و یا موجب تقویت صادرات گازوئیل و مازوت مصرفی در نیروگاه‌ها شود.
توجه به راهبرد تبدیل شدن ایران به هاب انرژی منطقه در برنامه هفتم توسعه، امری حیاتی است و عدم اتخاذ رویکرد فعالانه می‌تواند فرصت‌های ایجاد شده را به تهدید بدل کند. تحولات دو دهه اخیر در ابعاد سیاسی و اقتصادی در جهان و بهویژه در حوزه انرژی، ایجاب می‌کند. لازم است ایران برای استفاده حداکثری از منابع نفت و گاز خود ناظر به شرایط جدید جهانی، بازنگری‌هایی در نحوه‌ی حضور خود در بازار انرژی ترتیب دهد.

امتیازات ویژه‌ی ایران در انرژی منطقه

در بند ۱۰ سیاست‌های کلی برنامه هفتم توسعه نیز این موضوع مورد تأکید قرارگرفته است و درخصوص آن بیان شده: «فعالســازی مزیتهای جغرافیایی-سیاسی و تبدیل جمهوری اســلامی ایران به مرکز مبادلات و خدمات تجاری، انرژی، ارتباطات و حمل و نقل با روانســازی مقررات و ایجاد و توسعه‌ی زیرساخت‌های لازم.»

در اهمیت تبدیل شدن ایران به هاب انرژی منطقه، در ابتدا باید به کاهش اهمیت نفت و افزایش سهم گاز در سبد مصرف انرژی جهان اشاره کرد. با روند کاهشی مصرف نفت اروپا، افزایش عرضه نفت (عمدتاً از منابع شیل) ایالات متحده و نیز پدیده‌ی تحریم، غرب به مرور، نیازمندی خود به نفت کشورهای خاورمیانه و به خصوص ایران را کاهش داد و اهرم قدرت ایران در عرصه بین‌الملل تضعیف شد.

مورد بعدی، اهمیت موقعیت جغرافیایی ایران است؛ جایگاه جغرافیایی کشور ایران و نیز قرارگیری بین کشورهای دارنده ذخایر بزرگ گاز و نفت و همچنین جای گرفتن بین بازارهای بزرگ انرژی در شرق و غرب، امتیاز ویژه‌ای برای کشور محسوب می‌شود که تبدیل شدن به هاب انرژی منطقه، مزیت مهمی است.

یکی دیگر از مزیت‌های ایران، ایجاد درهم تنیدگی سیاسی-اقتصادی-امنیتی، با کشورهای همسایه و ایجاد وابستگی متقابل بین ایران و این کشورهاست که به کاهش تحریم‌پذیری کمک می‌کند همانطور که در دوران اخیر شاهد بودیم که ایالات متحده موفق نشد خرید گاز ایران از سوی ترکیه و عراق را تحریم کند.

سطوح سیاسی، قانونی و اجرایی، ایران را در مسیر تبدیل شدن به هاب انرژی قرار می‌دهد

با همه‌ی امتیازهای ویژه‌ای که ایران برای تبدیل شدن به هاب انرژی منطقه را دارد، با مسائل و مشکلاتی هم دست و پنجه نرم می‌کند که رویکرد ترکیه به منظور تبدیل شدن به هاب گازی بین اروپا و آســیا در همکاری راهبردی با روسیه، تلاش ترکمنستان برای صادرات گاز خود به مقصد پاکستان و هند و به مقصد اروپا و نگاه روسیه به بازارهای جنوب و جنوب غرب آسیا برای بازاریابی گاز مازاد صادراتی به اروپا، نمونه‌هایی از این امر هستند.

تبدیل ایران به هاب انرژی را باید در سه سطح سیاسی، قانونی و اجرایی بررسی کرد.
سطح سیاسی مهمترین سطح است که لازم است برای پیگیری امور، کمیته‌ی «راهبری تجارت منطقه‌ای انرژی» تشکیل شود و تصمیم‌گیری درخصوص صادرات، واردات، تزانزیت، سوآپ، قیمت گذاری و سایر امور از این دست، در اختیار این کمیته قرار بگیرد.

سطح قانونی نیز به منظور تسهیل تجارت انرژی و به ویژه تجارت گاز باید راهکارهایی برای کاهش زمان بازگشت سرمایه در توسعه‌ی میادین گازی، از راه تخصیص کل درآمد به شرکت توسعه‌ دهنده‌ی میادین بیابد.

سطح اجرایی نیز موظف است بر روی الزامات بر توسعه‌ی پایانه‌ها و خطوط لوله انتقال نفت و فرآورده‌های نفتی به ویژه از کشورهای آسیای مرکزی و تقویت زیرساخت‌های بانکرینگ تمرکز کند.

با این همه اما ایران تا تبدیل شدن به هاب انرژی منطقه، راهی نسبتاً طولانی در پیش دارد اما در صورت توجه و تمرکز دولت بر روی این موضوع، اتفاقی غیر ممکن نیست چرا که ایران دارای شرایط و امتیازات خوبی برای تبدیل شدن به هاب انرژی منطقه است.