دولت چهاردهم و مأموریت خاموشی مشعل‌ها تا ۱۴۰۵

سالانه حدود ۱۵۰ میلیارد مترمکعب گاز در مشعل‌های بالای چاه‌های نفت جهان سوزانده و به مواد آلاینده تبدیل می‌شود، رقمی که بنا بر آمار بانک جهانی معادل یک‌سوم مصرف گاز کل اروپاست. ایران نیز تا سال ۲۰۱۸ پس از روسیه و عراق در جایگاه سوم کشورهای دارای بیشترین مشعل‌سوزی قرار داشته است. بر این اساس، سوزاندن گاز در کشور از ۱۷ میلیارد مترمکعب در سال ۲۰۱۸ به ۱۳.۷۸ میلیارد مترمکعب در سال ۲۰۱۹ کاهش یافته است.

سهم ۸۵ درصدی ساخت داخل در ان‌جی‌ال ۳۱۰۰

لزوم خاموش کردن مشعل‌ها هم از بُعد اقتصادی و هم از منظر پایبندی به تعهدات جهانی، امری انکارناپذیر است. نمونه‌ای موفق در این زمینه را می‌توان بهره‌برداری از طرح جمع‌آوری گازهای همراه میدان‌های نفتی جنوب استان ایلام دانست. این طرح با ظرفیت نهایی ۲۴۰ میلیون فوت‌مکعب در روز برای جمع‌آوری گازهای همراه میدان‌های جنوب استان ایلام و شهرستان دهلران احداث شده که شامل مجتمع ان‌جی‌ال ۳۱۰۰، سه ایستگاه تقویت فشار، یک نیروگاه ۱۰۰ مگاواتی و بیش از ۳۵۰ کیلومتر خط لوله انتقال خوراک و محصول می‌شود. این طرح در گام نخست با جمع‌آوری روزانه ۸۰ میلیون فوت مکعب آغاز به‌کار کرده است و به‌صورت تدریجی و مرحله‌ای تا ظرفیت کامل توسعه می‌یابد.

با اجرای این طرح روزانه بیش از ۱۵۰ میلیون فوت‌مکعب گاز سبک به شبکه سراسری گاز تزریق می‌شود و ترکیبات سنگین‌تر از طریق خط لوله به ان‌جی‌ال ۳۲۰۰ در حوزه غرب کارون و از آنجا برای پتروشیمی بندر امام ارسال می‌شوند. البته پس از راه‌اندازی پتروشیمی دهلران، برش سنگین +C۲ به‌عنوان خوراک این واحد مورد استفاده قرار می‌گیرد.

مجموع سرمایه‌گذاری برای احداث این تأسیسات حدود ۱.۶ میلیارد دلار بوده است، این سرمایه‌گذاری سبب خاموشی ۸ مشعل در منطقه و جلوگیری از سوزاندن گاز همراه به ارزش بیش از ۷۰۰ میلیون دلار در سال می‌شود. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های این طرح، استفاده حداکثری از توان داخلی است، به‌طوری که بیش از ۸۵ درصد تجهیزات مورد نیاز از محل ساخت داخل تأمین شده است.

تکمیل طرح‌های جمع‌آوری گازهای مشعل تا پایان سال ۱۴۰۷

صنعت نفت ایران بر مبنای اسناد جهانی، متعهد شده است تا سال ۲۰۳۰ میلادی انتشار گازهای گلخانه‌ای خود را به‌صورت غیرمشروط ۴ درصد و به‌صورت مشروط ۸ درصد کاهش دهد. وزارت نفت اکنون برای جلوگیری از آلودگی‌های محیط زیست و عمل به تعهدهای خود به فکر برداشتن گام‌های جدی در عرصه جمع‌آوری گازهای همراه افتاده است. به گفته محسن پاک‌نژاد، وزیر نفت با تکمیل همه طرح‌های جمع‌آوری گازهای مشعل تا پایان سال ۱۴۰۷ شاهد خاموشی کامل مشعل‌ها در کشور خواهیم بود.

در طول سال‌های گذشته، گام‌هایی برای تعیین تکلیف این مقوله برداشته شد که از آن جمله می‌توان به اجرای هم‌زمان ۹ طرح ان‌جی‌ال در مجموع با ظرفیت جمع‌آوری روزانه ۵.۱ میلیارد فوت‌مکعب گازهای همراه مشعل شامل طرح‌های پالایشگاه گاز بیدبلند خلیج فارس (چهار طرح ان‌جی‌ال)، پالایشگاه گاز یادآوران خلیج فارس (ان‌جی‌ال ۳۲۰۰)، پالایشگاه گاز هنگام (مشعل گازی جزیره قشم)، ان‌جی‌ان ۳۱۰۰ دهلران، ان‌جی‌ال ۳۲۰۰ میدان مارون و ان‌جی‌ال جزیره خارک اشاره کرد.

دولت چهاردهم کوشا در زمینه جمع‌آوری گازهای همراه نفت

بر اساس اهداف کمّی تعیین‌شده در قانون برنامه هفتم پیشرفت، ظرفیت جمع‌آوری گازهای مشعل باید تا پایان برنامه (سال ۱۴۰۷) به ۱۶ میلیارد مترمکعب در سال معادل ۴۴ میلیون مترمکعب در روز برسد. به همین دلیل افزایش این ظرفیت به‌عنوان یکی از اولویت‌های اساسی وزارت نفت دولت چهاردهم در دستور کار قرار گرفت.

در طول یک سال گذشته و با اجرای طرح‌های کوتاه‌مدت از طریق برگزاری مزایده و واگذاری فروش گاز به بخش خصوصی، حدود ۶۰ میلیون فوت‌مکعب گاز مشعل جمع‌آوری شده است. به‌تازگی نیز مزایده فروش و جمع‌آوری ۹ بسته گاز مشعل به ظرفیت روزانه حدود ۲۷۰ میلیون فوت‌مکعب برگزار شد. همچنین با هدف بهره‌گیری هرچه بیشتر از توان و سرمایه بخش خصوصی، به‌زودی فراخوان فروش و جمع‌آوری ۳۶ بسته گاز مشعل با ظرفیت روزانه حدود ۷۰۰ میلیون فوت‌مکعب و با نرخ پایه صفر منتشر خواهد شد.

طرح‌های بلندمدت وزارت نفت در ارتباط با جمع‌آوری گازهای مشعل شامل احداث واحدهای ان‌جی‌ال ۳۱۰۰، ان‌جی‌ال ۳۲۰۰، ان‌جی‌ال خارک، ایستگاه‌های جمع‌آوری گازهای همراه بیدبلند و مارون، همچنین طرح کاهش گازهای مشعل در پالایشگاه‌های دوازده‌گانه مجتمع گازی پارس جنوبی است که طبق برنامه‌ریزی، همه این طرح‌ها تا پایان سال ۱۴۰۷ به‌صورت مرحله‌ای تکمیل می‌شوند.

در زمان آغاز به‌کار دولت چهاردهم در شهریور سال گذشته، ظرفیت جمع‌آوری گازهای مشعل حدود ۳۳۰ میلیون فوت مکعب در روز بود. از ابتدای این دولت تاکنون حدود ۲۸۰ میلیون فوت ‌مکعب در روز از طریق اجرای طرح‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت به ظرفیت جمع‌آوری گازهای مشعل افزوده شده که این رقم تا پایان امسال به بیش از ۶۰۰ میلیون فوت‌مکعب در روز خواهد رسید.

جمع‌آوری گازهای همراه نفت در قطب تولید نفت ایران

جمع‌آوری و تبدیل گاز همراه نفت می‌تواند هم از نظر اقتصادی و هم از نظر زیست‌محیطی فواید فراوانی داشته باشد که در این زمینه شرکت ملی نفت ایران برای جلوگیری از سوزاندن گازهای همراه نفت و آلودگی محیط زیست، تأمین کمبود خوراک کارخانه‌های پتروشیمی، تولید عمده گاز سبک برای مصارف صنعتی و خانگی و سرانجام استفاده بهینه از این گازها، طرح جمع‌آوری گازهای همراه نفت لایه بنگستان (آماک) مخازن نفت اهواز، آبتیمور، منصوری، کوپال و مارون را در اولویت طرح‌های خود قرار داد که متأسفانه به دلایل مختلف از جمله بروز جنگ تحمیلی و مشکلات ارزی، به تعویق افتاد.

پیش از اجرایی شدن طرح آماک، مجموع گازهای ترش آلاینده همراه نفت لایه بنگستان، روزانه ۲۴۱ میلیون فوت‌مکعب در مشعل‌های واحدهای بهره‌برداری می‌سوخت و سبب انتشار روزانه حدود ۹ هزار تن مواد آلاینده در محیط زیست می‌شد. در مقطع عملیات راه‌اندازی گام نخست این پروژه محیط زیستی، ابتدا چهار ایستگاه فشارافزایی اهواز ۳، ۲، ۱، منصوری و پالایشگاه شیرین‌سازی در سال ۱۳۸۴ و متعاقب آن ایستگاه‌های کوپال و مارون در سال ۸۶ و سرانجام ایستگاه آبتیمور در سال ۱۳۸۸ با موفقیت راه‌اندازی و تحویل بهره‌بردار شد.

با تکمیل مرحله نخست طرح آماک، گام اقتصادی طرح شامل ۱۷ ایستگاه فشارافزایی و نم‌زدایی گاز ترش، یک پالایشگاه شیرین‌سازی گاز و میعانات گاز ترش، احداث ۲۸۰ کیلومتر خطوط لوله جریانی، احداث ۹۵ کیلومتر خطوط انتقال نیرو و توسعه چند پست برق محقق شد.

جمع‌آوری ۸۰ درصد گازهای مشعل مناطق نفت‌خیز تا ۱۴۰۵ 

مناطق نفت‌خیز جنوب پس از راه‌اندازی آخرین ایستگاه فشارافزایی در سال ۱۳۸۸ و راه‌اندازی کارخانه شیرین‌سازی گازهای اسیدی در سال ۱۴۰۰، روزانه ۲۸ هزار بشکه به ارزش یک میلیون و ۶۸۰ هزار دلار مایعات گازی از کارخانه‌های گاز و گاز مایع درآمدزایی داشته است، بنابراین ارزش گاز و میعانات گازی بازیافت شده از این طرح روزانه افزون بر ۲ میلیون و ۴۶۰ هزار دلار خواهد بود.

مرحله دوم طرح آماک یا گام محیط زیستی طرح، شامل ۹۶ کیلومتر خط لوله ۱۲ اینچ انتقال گاز اسیدی و ایستگاه تقویت فشار و نم‌زدایی گاز اسیدی و سامانه‌های فرآیندی و ایمنی جانبی است. در مرحله دوم این طرح از سوختن روزانه حدود ۱۴ میلیون فوت‌مکعب گاز اسیدی در مشعل موقت پالایشگاه جلوگیری و گاز اسیدی استحصالی از فاز ۲ (به میزان حداکثر ۱۸ میلیون فوت‌مکعب در روز) به‌طور مستقیم به پتروشیمی رازی ارسال می‌شود.

هدف‌گذاری شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب این است که تا پایان سال ۱۴۰۵، حدود ۸۰ درصد گازهای مشعل مناطق نفت‌خیز جمع‌آوری شود.

منبع: شانا