وعده افزایش ۴۰۰ هزار بشکه‌ای نفتِ محسن پاک‌نژاد به کجا رسید؟ +فیلم

به گزارش «انرژی پرس»، تابستان سال ۱۴۰۳، محسن پاک‌نژاد، وزیر تازه‌نفس نفت، در قامت یکی از وعده‌سازترین وزرای کابینه، اعلام کرد که تا یک‌سال آینده ظرفیت تولید نفت ایران را ۴۰۰ هزار بشکه در روز افزایش خواهد داد. وعده‌ای بلندپروازانه در شرایطی که صنعت نفت ایران با چالش‌های مزمنی از جمله تحریم، فرسودگی تجهیزات، کمبود سرمایه‌گذاری و نبود فناوری نوین دست به گریبان بود. حالا که موعد این وعده فرارسیده، پرسش این است: آیا وزارت نفت توانسته به آنچه وعده داده بود، دست پیدا کند؟

برای بررسی این موضوع در گفت‌وگو با هدایت‌الله خادمی و سعید ساویز، کارشناسان حوزه انرژی، نشان می‌دهند که گرچه اقداماتی در راستای توسعه و افزایش تولید انجام شده، اما رسیدن به عدد ۴۰۰ هزار بشکه در زمان مقرر، نه‌تنها دشوار بلکه به نوعی غیرواقع‌بینانه بوده است.

آنچه رخ داده: توسعه در غرب کارون، ورود دکل‌ها، انگیزه حفاری

هدایت‌الله خادمی، کارشناس حوزه حفاری و از مدیران سابق صنعت نفت، تاکید می‌کند: در میدان‌های نفتی مانند آزادگان اقدامات ملموسی انجام شده؛ به‌ویژه شرکت‌های پتروپارس و مهندسی توسعه نفت توانسته‌اند از طریق تعمیر چاه‌ها، تحریک چاه‌ها و افزایش راندمان، چیزی در حدود ۵۰ هزار بشکه افزایش تولید تنها در یک منطقه ایجاد کنند.

خادمی همچنین به رشد انگیزه در شرکت‌های حفاری اشاره دارد که به‌دنبال خرید دکل‌های جدید هم دریایی و هم خشکی هستند. به گفته او، برگزاری نشست‌ها برای انعقاد قراردادهای بلندمدت حفاری و ارایه پیش‌پرداخت‌ها، سیگنال مثبتی برای فعالان بازار تجهیزات حفاری ارسال کرده است.

بر اساس مشاهدات او، تولید نفت ایران در حال حاضر به حدود ۳.۷۵ میلیون بشکه در روز رسیده است؛ عددی که اگر با ادعای پیشین مبنی بر ۳.۴ میلیون بشکه مقایسه شود، از افزایشی ۳۵۰ هزار بشکه‌ای حکایت دارد؛ هرچند این ارقام دقیق نیستند و اختلاف‌هایی میان منابع آماری وجود دارد.

اما آیا این دستاورد کافی‌ست؟

سعید ساویز، کارشناسان انرژی، با نگاهی واقع‌گرایانه‌تر، وعده افزایش ۴۰۰ هزار بشکه‌ای را گرچه از نظر عملی دست‌یافتنی می‌داند، اما آن را وابسته به فشار مضاعف بر زیرساخت‌های موجود توصیف می‌کند. او می‌گوید: میدان‌های مناطق نفت‌خیز جنوب در نیمه دوم عمر خود هستند. یعنی تازه باید کلی تلاش کرد تا سطح تولید فعلی حفظ شود، چه برسد به افزایش.

او عنوان می‌کند: افزایش تولید بدون ورود تکنولوژی‌های جدید و بدون سرمایه‌گذاری موثر، صرفا با فشار مضاعف به نیروی انسانی و تجهیزات فرسوده ممکن شده و این مسیر در بلندمدت پایدار نیست. او با اشاره به تجربه توسعه پرشتاب پارس جنوبی که به گفته او «آخرش هیچی شد»، هشدار می‌دهد که صنعت نفت ایران دارد به گاو شیردهی برای اهداف کوتاه‌مدت تبدیل می‌شود.

مساله اصلی: تکنولوژی و سرمایه، حلقه‌های مفقوده

با توجه به مسایل مطرح شده بدیهی ست که کمبود تکنولوژی و سرمایه به عنوان موانع اصلی پایداری افزایش تولید مطرح می‌شوند. ساویز تاکید می‌کند که اگرچه مهندسان ایرانی توانایی بالایی در کپی‌برداری از تکنولوژی‌های وارداتی دارند (مزیتی که کشورهای منطقه مثل عربستان و کویت فاقد آن هستند) اما مشکل در ساختار اداری و فرهنگی صنعت نفت است که اجازه نمی‌دهد تکنولوژی‌های پیشرفته به‌صورت بومی توسعه یابند یا وارد چرخه عملیاتی شوند.

او می‌گوید: تا حالا هر وقت تکنولوژی وارد شده، یا با شرکت خارجی آمده یا از بیرون تحمیل شده. فرهنگ سازمانی ما به‌گونه‌ای نیست که خودش دنبال تکنولوژی بره.

وعده‌ای که نیمی از آن تحقق یافت

در نهایت، به نظر می‌رسد که وعده وزیر نفت برای افزایش ۴۰۰ هزار بشکه‌ای تولید نفت، تا حدی محقق شده؛ اما نه‌تنها به‌طور کامل، بلکه با هزینه‌ای سنگین بر پیکره فرسوده صنعت نفت. خادمی روند توسعه را مثبت می‌داند، اما ساویز هشدار می‌دهد که این توسعه در شرایط فعلی، شبیه دویدن روی تردمیلی است که هیچ‌گاه به مقصد نمی‌رسد.

وزارت نفت اگر بخواهد آینده‌ای پایدار برای تولید نفت رقم بزند، باید به‌جای افزایش‌های هیجانی، روی تثبیت تولید، ورود فناوری، اصلاح ساختار سازمانی و جذب سرمایه خارجی و داخلی تمرکز کند. در غیر این صورت، هر وعده تازه‌ای، صرفا تکرار همان حلقه باطلی خواهد بود که سال‌هاست صنعت نفت ایران در آن گرفتار است.