عدم تمدید معافیت عراق برای واردات گاز؛ دام واشنگتن برای بغداد

به گزارش انرژی پرس؛ سخنگوی وزارت خارجه امریکا اخیرا اعلام کرد که دولت امریکا معافیت‌های عراق برای واردات انرژی از ایران را تمدید نکرده است. وی در اظهاراتی مطبوعاتی گفت که واشنگتن اجازه نخواهد داد تهران به هیچ اندازه از کمک اقتصادی یا مالی دست یابد.

پس از تصمیم ایالات متحده برای پایان دادن به معافیت از خرید منابع ایران، اکنون دولت عراق اگر نتواند جایگزین‌های قابل اعتمادی ارائه دهد، بخش برق عراق با خطر قطعی مکرر برق در دوره آتی مواجه است. دولت دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا روز شنبه (۸ مارس ۲۰۲۵) معافیت عراق برای پرداخت هزینه برق ایران را لغو کرد که بخشی از کمپین «فشار حداکثری» علیه تهران است.

همچنین، این اقدام راهی برای ایالات متحده برای افزایش فشار بر بغداد برای اجازه صادرات نفت کردستان از طریق ترکیه تلقی می‌شود. دولت ترامپ قصد دارد عرضه به بازار جهانی را افزایش و قیمت‌ها را کنترل کند و به ایالات متحده فضای بیشتری برای ادامه تلاش‌ها برای کاهش صادرات نفت ایران بدهد.

دولت اول دونالد ترامپ و دولت جو بایدن بارها معافیت عراق را تمدید کردند و در عین حال از بغداد خواستند اتکای خود به برق ایران را کاهش دهد. سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا روز شنبه (۸ مارس ۲۰۲۵) مجدداً این درخواست را تکرار کرد و گفت: «ما از دولت عراق می‌خواهیم هر چه زودتر وابستگی خود به منابع انرژی ایران را از بین ببرد، ایران منبع انرژی غیرقابل اعتمادی است.»

او گفت: تحول انرژی در عراق فرصت‌هایی را برای شرکت‌های آمریکایی فراهم می‌کند که از کارشناسان برجسته جهان در افزایش بهره‌وری نیروگاه‌ها، بهبود شبکه‌های برق و توسعه ارتباطات برق با شرکای مورد اعتماد هستند. این مقام ایالات متحده تاثیر واردات برق ایران بر شبکه برق عراق را کم اهمیت دانست و گفت: در سال ۲۰۲۳ واردات برق از ایران تنها ۴ درصد برق مصرفی عراق بوده است.

آدرس اشتباه آمریکایی‌ها

عراق، یک قدرت بزرگ انرژی بوده اما از نظر گاز یا برق خودکفا نیست و برای جبران بخشی از کمبود به ایران متکی بوده، و در یکدهه اخیر از چنین معافیت‌هایی برخوردار بوده است. عراق در برابر قطع واردات برق ایران (حدود ۱.۲ گیگاوات) و واردات گاز آسیب‌پذیر است زیرا امکان تولید ۸.۸ گیگاوات برق اضافی در ژنراتورهای عراقی را فراهم می‌کند. در واقع، ۱۰ گیگاوات ایران معادل ۴۰ درصد از اوج تولید برق عراق بود.

براساس گزارش اندیشکده‌های مایل به فشار حداکثری علیه ایران مانند موسسه واشنگتن؛ عراق قصد دارد ۲۸ گیگاوات برق در فصل اوج تقاضا در تابستان ۲۰۲۵ را تولید کند که همچنان تنها ۶۰ تا ۷۵ درصد از کل تقاضای پیک را برآورده می‌کند. البته، اخیرا سهم ایران از ۱۰ گیگاوات مصرفی برق به تنها ۱.۵ گیگاوات کاهش یافته است، زیرا ایران دو سوم صادرات برق به عراق و ۸۵ درصد گاز متعهد شده در زمستان ۲۰۲۴-۲۰۲۵ را متوقف کند. ایران احتمالاً در تابستان ۲۰۲۵ بار دیگر عرضه انرژی به عراق را قطع خواهد کرد.

به باور کارشناسان دست راستی و همسو با رژیم صهیونیستی در ایالات متحده، هرگز زمان مناسبی برای فشار وارد کردن به عراق جهت کاهش وابستگی به انرژی ایران به اندازه امروز وجود نداشته است. اگر عراق به مدت چند ماه به سوخت مایع روی آورد، وابستگی تابستانی به ایران می‌تواند به ۴ درصد (نه ۴۰ درصد) در اوج تولید برق کاهش یابد. این امر می‌تواند عراق را از اثرات کمبود عرضه ایران با تغییر به خوراک عراق مصون نگه دارد.

تهدید به حذف معافیت (و کمبود عرضه خود ایران) عراق را برای اولین بار ترغیب می‌کند که به سرعت برای جایگزینی انرژی ایران حرکت کند و در این راستا، برنامه‌های واردات برق عربستان سعودی را تسریع و کشتی‌های تولید برق مدولار و کشتی‌های وارداتی LNG را به خط ساحلی عراق وارد کند. این روند باید بیشتر تشویق و حمایت شود که هم به نفع عراق و هم برای منافع ملی آمریکاست. پایان معافیت‌های تحریمی در ۷ مارس می‌تواند برای رهایی عراق از نفوذ ایران آغاز شود.

تهدید قطعی برق در عراق

البته این توجیهات اندیشکده‌های افراطی آمریکایی می‌تواند دامی برای عراق باشد که آن را تبدیل به ابزاری برای تحمیل فشار به ایران و امتیازگری از آن در مذاکرات احتمالی می‌کند. البته، هزینه کاهش برق و اعتراضات افکار عمومی نیز متوجه دولت عراق خواهد شد، زیرا به باور بسیاری از کارشناسان بخش برق در عراق به دلیل اتکا به گاز ایران در خطر از دست دادن بخش زیادی از ظرفیت تولید خود است. اگر آمریکا معافیت عراق از واردات برق یا گاز از ایران را تمدید نکند، به دلیل وابستگی سوخت به طرف ایرانی در این زمینه، شبکه ملی کمتر از ۴۵ درصد از ظرفیت تولید خود را از دست خواهد داد که با ارقام رسانه‌های آمریکایی تفاوت چشمگیری دارد.

به باور کارشناسان عراقی، با توجه به ذخایر و ظرفیت‌های تولیدی موجود عراق، ۸۰ درصد از تولید گاز همراه با نفت تامین می‌شود و بنابراین ماهیت و سطح تولید با توجه به تولید و سهم بغداد در اوپک پلاس برای حفظ قیمت‌های جهانی تعیین می‌شود. آمریکایی‌ها، پیشنهاد می‌کنند که عراق به دنبال تامین کنندگانی غیر از ایران باشد، به عنوان مثال، گاز مایع را از طریق سکوهای دریایی وارد کند که می‌تواند از قطر، استرالیا یا سایر کشورها باشد. البته، به باور وزیر سابق برق عراق، این مسائل نیازمند زمان و سرمایه گذاری‌های کلان است و مهمتر از همه ما نیاز به اصلاحات اقتصادی است.

بطوریکه روز گذشته، مقام‌های عراقی در پی تلاش‌های دولت آمریکا برای متوقف کردن واردات انرژی از ایران، به رویترز گفتند که بغداد جایگزینی برای آن ندارند و اوج مصرف در فصل تابستان ممکن است کمبود جدی برق ایجاد کند. بنابراین، می‌توان اینگونه برداشت که بغداد نباید در بازی واشنگتن وارد شود و از منافع راهبردی خود غافل شود. همچنین، باید توجه این روند می‌تواند قرارداد واردات گاز از ترکمنستان به همکاری ایران را تحت تاثیر قرار دهد و بحران گازی عراق را تشدید کند.

روز گذشته نیز دولت عراق در این راستا، تصمیم گرفت که خط انتقال گاز از نیروگاه‌های عراق به ویژه در بصره به سکوی سیار را تکمیل کند. همچنین، در این جلسه دولت تصمیم گرفت خط لوله گاز جدید منطقه محمودیه به شهر «بسمایه» را به طول ۴۰ کیلومتر برای انتقال گاز به نیروگاه این شهر گسترش دهد تا در تابستان با ظرفیت کامل به بهره برداری برسد. حال، اینگونه اقدامات در کوتاه مدت چه میزان تاثیر دارند باید منتظر ماند.