پالایشگاه‌های سوری در انتظار نفت سعودی؟

به گزارش اختصاصی انرژی پرس، در روزهای اخیر خبری منتشر شد مبنی بر اینکه هم‌زمان با توقف فعالیت بزرگ‌ترین پالایشگاه نفت سوریه به سبب توقف ارسال نفت خام از ایران به این کشور، عربستان سعودی متعهد شد نفت موردنیاز این پالایشگاه را تأمین کند. در حال حاضر، تامین بنزین سوریه به چالش مهم حکومت جدید تبدیل شده و عربستان با سواستفاده از این امر، به دنبال تقویت نفوذ خود در این کشور است.

پالایشگاه بانیاس که در سال ۱۹۷۵ تاسیس شد، یکی از مهمترین تاسیسات پالایش نفت در سوریه است و موقعیت استراتژیک در سواحل سوریه دارد. بر اساس داده‌های بخش پالایش نفت سوریه، دو پالایشگاه سوریه در بانیاس و حمص وجود دارد و ظرفیت کل دو پالایشگاه حدود ۲۴۰ هزار بشکه در روز بوده که شامل ۱۳۳ هزار بشکه برای پالایشگاه بانیاس و ۱۰۷ هزار بشکه در روز برای پالایشگاه حمص است. .

پالایشگاه بانیاس با چالش‌های فنی و ساختاری مواجه است. از همین روی، فرآوری آن در سال‌های گذشته به ویژه با وخامت اوضاع اقتصادی کشور در سال‌های اخیر بین ۹۰ تا ۱۰۰ هزار بشکه در روز رسیده که بسیار کمتر از ظرفیت آن است. البته پالایشگاه حمص نیز تقریبا همین شرایط را دارد.

با توجه به تحریم‌ها و تنش‌های سیاسی، پالایشگاه‌های نفت سوریه از کاهش عرضه نفت رنج می‌برند، زیرا برای انتقال نفت خام به شدت به خطوط داخلی متکی هستند، اما توقف حمل‌ونقل به توانایی پالایشگاه‌ها برای تامین نیازهای این کشور آسیب رسانده است. باید توجه داشت که بخش پالایش نفت سوریه تا قبل از سال ۲۰۱۱، حدود سه چهارم تقاضای این کشور برای مشتقات نفتی پالایش شده را برآورده می‌کرد.

ظرفیت پالایشگاه بانیاس

عملکرد این پالایشگاه به پالایش مخلوطی از نفت خام سبک و سنگین سوریه است، و این پالایشگاه به نسبت‌های مختلف از این دو نوع، مانند ۸۰ درصد نفت خام سبک و ۲۰ درصد نفت خام سنگین طراحی شده است که آن را در برابر نوسانات عرضه نفت انعطاف‌پذیر می‌کند. این پالایشگاه حدود ۵۵ درصد از عملیات پالایش داخلی را با تکیه بر نفت خام سنگین سویدا که به کیفیت نسبتا پایین و نفت سبک سوریه معروف است، انجام می‌دهد.

طی دهه‌های گذشته، پالایشگاه بانیاس نقشی حیاتی در تامین تقاضای داخلی برای مشتقات نفتی ایفا کرده است، اما مشکلات انباشته‌ای مانند خوردگی ماشین‌آلات و کهنگی تجهیزات، تولید را به شدت تحت تاثیر قرار داده و همچنین در معرض اثرات فاجعه‌باری قرار گرفته است. بطوریکه زمین لرزه سال ۲۰۲۲، وضعیت عملیاتی آن را بیشتر پیچیده کرد.

پالایشگاه حمص

براساس داده‌های انرژی عربی، پالایشگاه حمص در سال ۱۹۵۹ تأسیس شد و شاهد فرآیندهای توسعه‌ای برای افزایش توانمندی‌های خود بود، بطوریکه ظرفیت پالایش فعلی خود را به ۵.۷ میلیون تن در سال از مشتقات نفتی رساند. این پالایشگاه شامل واحدهای تقطیر خلاء، کک سازی، هیدروژناسیون و بهبود نفتای سنگین، تولید نیتروژن و اکسیژن، واحد جداسازی گاز و واحدهای نمک‌زدایی اس

با این حال، پالایشگاه حمص تقریبا متوقف و وضعیت تجهیزات آن غیرکاربردی شده است و تولید آن از ۱۰ درصد ظرفیت آن فراتر نمی‌رود. عملیات آن در حال حاضر محدود به پالایش نفت دریافتی از طریق مخازن است.

در همین راستا، علاوه بر پالایشگاه بنیاس و پالایشگاه حمص، قرار شد پروژه مشترک پالایشگاه الفرقلس با ظرفیت پالایش ۱۴۰ هزار بشکه در روز به منظور تامین رشد تقاضای داخلی ایجاد شود، اما چالش‌های داخلی و خارجی مانع از اجرای پروژه شد.

قرار بود این پالایشگاه در دو فاز اجرا شود، فاز نخست برای فرآوری ۷۰ هزار بشکه در روز مخلوط نفت خام سوریه (۴۶ درصد نفت خام سبک سوریه و ۵۳.۳ درصد نفت خام سنگین سوریه) و فاز دوم با ظرفیت ۱۴۰ هزار بشکه در روز (۲۵ درصد نفت خام سبک و ۲۵ درصد نفت خام سنگین سوریه ۷۵ درصد) طراحی شده بود.

البته، در ژانویه ۲۰۲۲، نیروهای آمریکایی یک پالایشگاه نفت در میدان نفتی رمیلان در حومه حسکه با ظرفیت ۱۰۰ هزار بشکه در ماه برای مصارف نظامی خود در منطقه نصب کردند.

در مجموع، پالایشگاه‌های سوریه از فرسودگی تجهیزات وعدم توسعه رنج می‌برند. به عنوان مثال، پالایشگاه حمص تنها با ۱۰ درصد ظرفیت طراحی خود به دلیل ذخایر ضعیف نفت وعدم توسعه تجهیزات برای سال‌ها کار می‌کند. در مقایسه، سایر کشورهای عربی مانند عربستان و امارات دارای پالایشگاه‌های مدرن نفتی هستند که از فناوری‌های پیشرفته استفاده می‌کنند و برای مثال پالایشگاه SATORP عربستان ظرفیت پالایش تا ۴۰۰ هزار بشکه در روز با نرخ بهره‌برداری نزدیک به ۱۰۰ را دارد.

در عراق، علیرغم چالش‌های امنیتی، پالایشگاه‌هایی مانند بیجی پس از آسیب‌هایی که در سال‌های اخیر متحمل شده، شاهد تحولات خوبی بوده‌اند و پروژه پالایشگاه بصره با ظرفیت ۳۰۰ هزار بشکه در روز، یکی از بزرگترین پروژه‌های منطقه است.

بنابراین، پالایشگاه بانیاس نمادی از چالش‌های پیش روی بخش نفت سوریه است و علیرغم نقش اساسی آن در پالایش نفت محلی، مشکلات فنی و ساختاری مانع از توانایی آن برای دستیابی به پایداری می‌شود. با مقایسه‌هایی که نشان دهنده برتری آشکار کشورهای همسایه مانند عربستان و عراق در مدیریت بخش نفت است، توسعه پالایشگاه‌های سوریه به یک اولویت برای تقویت امنیت انرژی محلی تبدیل می‌شود.

از سوی دیگر، خطوط لوله سوریه از نگهداری ضعیف و زیرساخت‌های قدیمی رنج می‌برند که بر کارایی و توانایی آن‌ها برای انتقال نفت تأثیر می‌گذارد. درگیری‌های منطقه‌ای و سیاسی نیز تعدادی از خطوط حیاتی مانند خط کرکوک-بانیاس را مختل کرد.

علیرغم چالش‌های عمده‌ای که بخش نفت سوریه با آن مواجه است، هنوز فرصت بهبود شرایط وجود دارد، زیرا سرمایه‌گذاری در نوسازی پالایشگاه‌ها و توسعه شبکه خط لوله می‌تواند به بهبود کارایی و کاهش وابستگی به واردات کمک کند، اما این امر مستلزم ثبات سیاسی و اقتصادی و همچنین مشارکت‌های بین المللی برای بازسازی زیرساخت‌های آسیب دیده است.

تولید محدود نفت سوریه

باوجود سابقه طولانی سوریه، تولید و ذخایر نفت آن در مقایسه با سایر کشورهای عربی مانند عراق و عربستان محدود است. ذخایر اثبات شده نفت سوریه حدود ۲.۵ میلیارد بشکه تخمین زده می‌شود که در مقایسه با عربستان با حدود ۲۶۷ میلیارد بشکه و عراق حدود ۱۴۵ میلیارد بشکه، میزان اندکی است.

از نظر تولید، عربستان و عراق جزو ۱۰ کشور برتر تولید در جهان هستند، زیرا تولید نفت عربستان به حدود ۹ میلیون بشکه در روز می‌رسد که البته کمتر از ظرفیت تولید این کشور بوده زیرا این کشور متعهد به اجرای کاهش تولید است. مطابق با سهمیه‌های تعیین شده توسط اوپک، علاوه بر کاهش داوطلبانه در ائتلاف اوپک پلاس، عراق بیش از ۴ میلیون بشکه در روز تولید می‌کند.

در مقابل، تولید نفت سوریه در بهترین حالت خود از ۶۰۰ هزار بشکه در روز فراتر نمی‌رفت که نشان دهنده پتانسیل محدود زمین‌شناسی و نفتی این کشور است. از همین روی، احتمالا این کشور حداقل در کوتاه مدت و رسیدن به ثبات نسبی، برای تامین نیازهای پالایشی خود ناگزیر به واردات نفت خواهد بود که کشورهایی مانند عربستان و ترکیه از این موقعیت برای صادرات نفت و بنزین استفاده می‌کنند تا نفوذ خود را در دولت جدید گسترش دهند که این امر رقابت دو کشور در سوریه را تشدید خواهد کرد