ابعاد بحران قاچاق سوخت در کشور

به گزارش انرژی پرس، قاچاق گازوئیل به یکی از بزرگ‌ترین بحران‌های اقتصادی، امنیتی و اجتماعی ایران تبدیل شده است. این مشکل که به ویژه در مناطق مرزی کشور شایع است، نه تنها به منابع مالی کشور آسیب می‌زند بلکه تأثیرات منفی زیادی بر امنیت مرزها، محیط زیست و رفاه عمومی دارد.

علل و دلایل قاچاق گازوییل

یکی از دلایل اصلی قاچاق گازوییل در ایران، تفاوت قیمت چشمگیر این سوخت در داخل کشور و کشورهای همسایه است. طبق گزارش‌ها، هر لیتر گازوئیل در ایران حدود ۵ هزار ریال (تقریباً ۱۲ سنت) قیمت دارد، در حالی که در کشورهای همسایه مانند افغانستان، پاکستان و عراق، این قیمت می‌تواند به بیش از ۵۰ هزار ریال (تقریباً ۱.۲ دلار) برسد. این اختلاف قیمت باعث شده که قاچاقچیان سوخت به راحتی با فروش گازوییل در خارج از کشور سود کلانی به دست آورند.

مهدی زندی، مدیر کل سابق مبارزه با قاچاق کالا و ارز وزارت کشور در گفت‌وگو با خبرنگاران اظهار کرد: “تفاوت قیمت سوخت در ایران و کشورهای همسایه، انگیزه‌های زیادی برای قاچاقچیان به وجود آورده است. در برخی نقاط مرزی کشور، شاهد قاچاق روزانه بیش از ۳۰ میلیون لیتر گازوییل به کشورهای همسایه هستیم.”

ابعاد اقتصادی و مالی قاچاق گازوئیل

قاچاق گازوئیل علاوه بر ضررهای اقتصادی برای کشور، بر منابع انرژی و تولید ملی نیز تأثیر می‌گذارد. بر اساس آمارهای رسمی، سالانه بیش از ۳ میلیارد دلار از درآمدهای نفتی کشور به دلیل قاچاق سوخت از دست می‌رود. این قاچاق، که بیشتر در استان‌های سیستان و بلوچستان، هرمزگان، خوزستان و بوشهر انجام می‌شود، ضربه سنگینی به اقتصاد کشور وارد کرده است.

ناصر گودرزی، یک کارشناس اقتصادی در این زمینه می‌گوید: “قاچاق سوخت علاوه بر خسارت‌های اقتصادی، باعث ایجاد نارضایتی در میان مردم و صنایع داخلی نیز می‌شود. این وضعیت باعث کمبود سوخت در برخی مناطق کشور و ایجاد اختلال در حمل و نقل و تولیدات کشاورزی می‌شود.”

براساس گزارش‌های رسمی و رسانه‌ای منتشر شده، در سال ۱۴۰۲ (۲۰۲۳-۲۰۲۴) قاچاق گازوئیل در ایران همچنان یک معضل بزرگ اقتصادی باقی مانده بود. آمار دقیق و رسمی درباره حجم قاچاق گازوییل در این سال به طور کامل منتشر نشده، اما بر اساس اطلاعات موجود، قاچاق سوخت در مناطق مرزی ایران به ویژه در استان‌های سیستان و بلوچستان، خوزستان و هرمزگان ادامه داشت.

طبق گزارش‌های مقامات و کارشناسان، قاچاق گازوئیل در سال ۱۴۰۲:

• روزانه حدود ۳۰ میلیون لیتر گازوئیل به صورت قاچاق از ایران خارج می‌شد.
• این قاچاق عمدتاً به کشورهای همسایه مانند افغانستان، پاکستان و عراق می‌رفت.
• تخمین زده می‌شود که حجم قاچاق سوخت در ایران در سال ۱۴۰۲ به بیش از ۳ میلیارد دلار برسد، که شامل گازوئیل و سایر سوخت‌ها است.

این حجم قاچاق نه تنها به اقتصاد کشور آسیب وارد کرده، بلکه بر تأمین سوخت در برخی مناطق داخلی کشور نیز تأثیر گذاشته است. دولت ایران در این سال تلاش‌هایی برای مقابله با قاچاق سوخت از جمله تقویت نظارت‌ها، استفاده از فناوری‌های جدید و برخورد با شبکه‌های قاچاق انجام داد، اما این اقدامات همچنان با چالش‌هایی همراه بود.

تأثیرات زیست‌محیطی و اجتماعی

قاچاق گازوئیل نه تنها اقتصاد کشور را تحت تأثیر قرار می‌دهد بلکه مشکلات زیست‌محیطی و اجتماعی بسیاری را به همراه دارد. سوخت قاچاق شده معمولاً به صورت غیرقانونی در کشورهای همسایه استفاده می‌شود که این امر می‌تواند به آلودگی بیشتر هوا و تهدید منابع طبیعی منجر شود. همچنین، این پدیده مشکلات اجتماعی و معیشتی را در مرزهای کشور تشدید کرده است.

علی سلاجقه، رئیس سابق سازمان محیط زیست ایران در گفتگو با خبرنگاران گفت: “آلودگی ناشی از سوخت قاچاق در کشورهای همسایه می‌تواند به خاک و منابع آب ایران نیز آسیب وارد کند. این مشکل نه تنها تهدیدی برای سلامت مردم است، بلکه باعث تخریب محیط زیست و منابع طبیعی کشور می‌شود.”

تأثیرات امنیتی و مرزی

قاچاق گازوئیل تهدیدی جدی برای امنیت مرزهای ایران به شمار می‌رود. گروه‌های قاچاق سازمان‌یافته که از مسیرهای غیررسمی برای انتقال سوخت استفاده می‌کنند، به شدت بر امنیت مناطق مرزی تأثیر می‌گذارند. در برخی از مناطق مرزی، این گروه‌ها برای تسهیل قاچاق سوخت با گروه‌های مسلح درگیر می‌شوند و باعث افزایش تنش‌ها و تهدیدات امنیتی می‌شوند.

سردار حسین اشتری، فرمانده نیروی انتظامی ایران در این خصوص گفته است: “قاچاق سوخت علاوه بر اینکه به منابع اقتصادی کشور آسیب می‌زند، امنیت مرزها را نیز تهدید می‌کند. گروه‌های قاچاقچی گاهی اوقات با همکاری گروه‌های تروریستی و مسلح، به قاچاق سوخت در مناطق مرزی پرداخته و این موضوع موجب بروز مشکلات امنیتی می‌شود.”

تاثیر بر خاموشی‌ها

طبق گفته مسئولین دولتی، بیشتر نیروگاه‌های کشور از سوخت فسیلی برای تولید برق استفاده می‌کنند که شامل گازوئیل و مازوت می شود که حجم گازوئیل بسیار بیشتر است. طی روزهای اخیر دولت تصمیم گرفت که به علت مشکلات زیستی، سوخت مازوت را در ۳ نیرگاه کاهش دهد و از آنجا که با مشکل گازوئیل مواجه بود، نتوانست برق لازم را تامین کند و موجب خاموشی‌های متعدد شد.

این در حالی است که اگر دولت می توانست مانع قاچاق میلیون‌ها لیتر گازوئیل شود، تامین این سوخت برای نیروگاه‌ها با مشکل مواجه نمی‌شد و مردم و صنایع به دردسر خاموشی نمی‌افتادند.

اقدامات دولت برای مقابله با قاچاق سوخت

دولت ایران در سال‌های اخیر اقدامات گسترده‌ای برای مقابله با قاچاق سوخت انجام داده است. یکی از مهم‌ترین اقدامات، استفاده از فناوری‌های نوین برای شناسایی و رهگیری محموله‌های قاچاق است. همچنین، گشت‌های مرزی و همکاری‌های بین‌المللی با کشورهای همسایه به منظور جلوگیری از قاچاق سوخت افزایش یافته است.

چشم‌انداز آینده

اگرچه اقدامات دولت برای مقابله با قاچاق سوخت در حال انجام است، اما کارشناسان معتقدند که موفقیت این اقدامات بستگی به کاهش شکاف قیمتی میان ایران و کشورهای همسایه، تقویت نظارت مرزی و همکاری‌های بین‌المللی دارد. به علاوه، اصلاحات اقتصادی در سیاست‌های یارانه‌ای و قیمت‌گذاری سوخت می‌تواند انگیزه‌های قاچاق را کاهش دهد.

علی ربیعی، دستیار اجتماعی رئیس جمهور در زمانی که تصدی وزارت  تعاون، کار و رفاه اجتماعی را برعهده داشت، در گفتگو با رسانه‌ها گفته بود: “راه‌حل اصلی مقابله با قاچاق سوخت، اصلاح ساختار اقتصادی کشور و کاهش وابستگی به یارانه‌های سوخت است. این اصلاحات می‌تواند انگیزه قاچاقچیان را کاهش دهد و به رشد اقتصاد ملی کمک کند.”

نتیجه‌گیری

قاچاق گازوئیل در ایران یک بحران پیچیده است که علاوه بر آسیب‌های اقتصادی، تهدیداتی برای امنیت مرزها و محیط زیست به همراه دارد. برای حل این مشکل، لازم است که دولت و نهادهای نظارتی با همکاری بیشتر و برنامه‌ریزی دقیق‌تری وارد عمل شوند تا این معضل را به طور مؤثر کنترل کنند. تنها با اصلاحات اقتصادی، تقویت نظارت‌ها و همکاری‌های بین‌المللی، می‌توان به کاهش قاچاق سوخت و برطرف کردن مشکلات ناشی از آن امیدوار بود.

منبع: بازار نیوز