نگرانی پالایشگاه‌های شرق آسیا از تنش‌های منطقه

به گزارش اختصاصی انرژی پرس؛ در روزهای اخیر برخی از مقامات آمریکایی و اسرائیلی تاسیسات نفتی ایران را به عنوان یکی از اهداف بالقوه برای حمله معرفی کردند که پرسش‌های بسیاری را در مورد تأثیرات آن بر قیمت جهانی نفت و کشورهای آسیب دیده مطرح می‌کند. جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا گفتگو با مقامات اسرائیلی در مورد احتمال حمله تل آویو به تاسیسات نفتی ایران را اعلام کرد. در همین حال، ایهود باراک، نخست‌وزیر سابق اسرائیل انتظار داشت که تل‌آویو احتمالاً حمله هوایی گسترده‌ای را علیه تأسیسات نفتی ایران و یک حمله نمادین به یک هدف نظامی مرتبط با برنامه هسته‌ای آن انجام خواهد داد.

ایران به عنوان یکی از اعضای اوپک از بازیگران اصلی در بازار جهانی نفت به حساب می‌آید و هرگونه حمله اسرائیل، صادرات نفت تهران را به میزان ۱.۷ میلیون بشکه در روز مختل می‌کند که این امر بر بازارهای جهانی انرژی تأثیر خواهد داشت. ایران دارای تأسیسات نفتی بسیاری مانند میادین، پالایشگاه‌ها و بنادر است که برای صادرات استفاده می‌شود و حدود ۴ میلیون بشکه نفت در روز تولید می‌کند که حدود ۴ درصد از عرضه جهانی نفت را تشکیل می‌دهد. سه پالایشگاه بزرگ کشور عبارتند از: پالایشگاه اصفهان با حدود ۳۷۰ هزار بشکه در روز، پالایشگاه آبادان با تولید ۳۶۰ هزار بشکه در روز و پالایشگاه بندرعباس با تولید ۳۲۰ هزار بشکه در روز.

مهمترین بنادر صادرکننده نفت ایران نیز شامل بندرعباس و بندر جزیره خارک است که ستون فقرات بخش نفت ایران به شمار می‌رود. جزیره خارک در ۲۵ کیلومتری سواحل جنوبی ایران قرار دارد و یکی از بنادر مهم صادرات نفت ایران به شمار می‌رود، بطوریکه صادرات حدود ۹۰ درصد محموله‌های نفت خام را انجام می‌دهد. در طول جنگ ایران و عراق، این جزیره چندین بار توسط نیروی هوایی عراق بمباران شد و مخازن نفت مورد هدف قرار گرفت.

به گفته تحلیلگران، نگرانی اصلی بازار نفت تنش محدود بین ایران و اسرائیل نیست، بلکه ترس از گسترش آن به «جنگ نفتی» در خاورمیانه است. تحلیلگران نگران این هستند که پاسخ ایران و نیروهای محور مقاومت شامل بخش انرژی در سراسر منطقه، از جمله شرکت‌های آمریکایی نیز باشد. به باور آن‌ها، یکی از سناریوها هم تهدید ایران به بستن تنگه هرمز است که ۲۰ درصد مصرف جهانی نفت خام از آن عبور می‌کند. بر اساس داده‌های ترافیک دریایی، به طور متوسط ​​۲۵۰۰ کشتی تجاری در ماه از همان تنگه گذر می‌کنند و هرگونه اقدام برای بستن این تنگه بر صادرات نفت منطقه تأثیر می‌گذارد. بنابراین، سناریوی بسته شدن تنگه هرمز می‌تواند منجر به افزایش قیمت‌ها، بسیار فراتر از رکورد قبلی آن‌ها شود.

وابستگی پالایشگاه‌های شرق اسیا

در این میان، نگرانی اصلی معطوف به پالایشگاه‌های شرق آسیاست که تحولات منطقه را به دقت رصد می‌کنند. زیرا بیشتر نفت وارداتی آن‌ها از منطقه خلیج فارس است که این تنش‌ها می‌تواند تاثیر منفی بر عملکرد آن‌ها داشته باشد. هرچند که تاکنون عملیات پالایشگاه‌های آسیایی از تشدید تنش‌ها بین ایران و اسرائیل در امان مانده و عرضه نفت از کشورهای خلیج‌فارس به خاور دور بدون وقفه دادامه دارد. شاید دلیل اصلی بیرون ماندن عرضه نفت از معادله درگیری‌های جاری در خاورمیانه، موضع بی‌طرفانه کشورهای واردکننده نفت در شرق آسیا در قبال این تنش‌ها باشد. باید توجه داشت که بسیاری از پالایشگاه‌های آسیایی اغلب به نفت متوسط ​​تا سنگین متکی هستند که معمولاً از کشورهای حوزه خلیج فارس تامین می‌شود، اگرچه قیمت‌های آن اخیراً افزایش یافته است.

البته پالایشگاه‌های آسیایی از تنش‌های ژئوپلیتیکی در خاورمیانه نگران نیستند، زیرا بسیاری از خریداران عمده انواع نفت خام ترش اطمینان دارند که روند تجاری بین کشورهای خلیج‌فارس و آسیا بدون وقفه ادامه خواهد یافت. پالایشگاه‌های آسیایی تاکنون نگران تنش‌های ژئوپلیتیکی در خاورمیانه نبوده‌اند، زیرا درگیری بین ایران و اسرائیل منجر به کمبود نفت خام یا حتی ناآرامی در آسیا نشده است. باید توجه داشت که امنیت عرضه نفت خام از خلیج فارس مهم است، اما بسیاری از پالایشگاه‌های آسیایی بر این باورند که درگیری گسترده بین تهران و تل آویو تأثیر منفی بر جریان نفت بین کشورهای خلیج فارس و آسیا نخواهد داشت.

علیرغم کاهش واردات نفت خام از چین – تا کنون – در سال جاری (۲۰۲۴) به دلیل ترجیح پالایشگاه‌های این کشور برای نفت قیمت روسیه و ایران، بزرگترین خریدار نفت آسیا همچنان به خاورمیانه متکی است و بیش از نیمی از خرید نفت خارجی خود را تامین می‌کند. بر اساس آخرین اطلاعات منتشر شده توسط اداره کل گمرک چین، سهم بازار نفت خام خاورمیانه از کل سبد وارداتی چین در بازه زمانی ژانویه تا آگوست (۲۰۲۴)، ۵۴ درصد باقی مانده است. براساس داده‌های اخیر، چین ۹۰ درصد از صادرات نفت ایران را خریداری می‌کند و برآوردها نشان می‌دهد که حدود ۱۵ درصد از واردات نفت چین از ایران است. روسیه، عراق، کویت، عربستان سعودی، امارات و آنگولا دیگر تامین کنندگان نفت پکن هستند. ،

همچنین، واردات کره جنوبی – سومین واردکننده بزرگ نفت خام در آسیا – از کشورهای خاورمیانه به ۴۹۳.۱۲ میلیون بشکه نفت در هشت ماهه نخست سال جاری رسید که بر اساس آخرین داده‌های شرکت ملی نفت کره، افزایش ۲.۹ درصدی داشته است.

در حالی که بسیاری از شرکت‌های کشتیرانی بین‌المللی و پالایشگاه‌های آسیایی که به‌دنبال تامین امنیت تحویل نفت خام خود هستند، پالایشگاه ژاپنی تایو اویل اعلام کرد که به واردات نفت خام سبک از بندر ینبع سعودی ادامه خواهد داد. ژاپن به شدت به نفت خام وارداتی از خاورمیانه متکی است. این کشور به عنوان چهارمین واردکننده بزرگ نفت خام در آسیا، در ۸ ماهه اول سال ۲۰۲۴ روزانه ۲.۱۹ میلیون بشکه نفت از تامین کنندگان کشورهای عربی خلیج فارس خریداری کرد. بر اساس آخرین داده‌های منتشر شده توسط وزارت اقتصاد، تجارت و صنعت ژاپن، این رقم بیش از ۹۶ درصد از کل واردات نفت خام توکیو است.

تجربه سال ۲۰۲۳

سال گذشته، کاهش صادرات نفت کویت پالایشگاه‌های آسیایی را در بحران قرار داد. زیرا این عضو اوپک صادرات خود را حدود ۲۰ درصد کاهش داد و پالایشگاه‌های آسیایی به دنبال نفت خام برای جایگزینی عرضه کویت بودند. کویت، یکی از بزرگترین تولیدکنندگان اوپک، در تلاش است تا صادرات مشتقات نفتی خود را به اروپا، آفریقا، آسیا و قاره آمریکا افزایش دهد.

در آن دوره، کاهش صادرات نفت کویت همراه با کاهش تولید توسط عربستان، بزرگترین تولیدکننده در سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) بود که قیمت نفت برنت را به نزدیک به ۹۰ دلار در هر بشکه رساند. پالایشگاه‌های آسیایی که برای تامین بیش از دو سوم واردات نفت خود به خاورمیانه وابسته هستند، با کاهش عرضه از سوی کشورهای خلیج فارس با کمبود شدید عرضه مواجه شدند.

پالایشگاه‌های چینی که سرمایه‌گذاری هنگفتی در کارخانه‌های جدید طراحی شده برای فرآوری نفت با گوگرد بالا انجام داده‌اند، به ویژه از کاهش عرضه آسیب خواهند دید. البته، تخفیف‌های ارائه شده بر روی نفت روسیه بخشی از این آسیب پالایشگاه‌های آسیایی را کاهش داده است، زیرا آن‌ها جایگزین برخی از صادرات نفت کویت، عمدتاً در چین و هند شده‌اند. اما اکثر مشتریان کویتی باید برای نفت با کیفیت بالا از تامین کنندگان دیگر مانند عربستان، عراق و امارات و یا با قیمت بالا از مناطق دیگر بپردازند.

در مجموع، هرگونه تشدید تنش بین ایران و اسرائیل و تاثیر آن بر عرضه نفت خلیج فارس، پالایشگاه‌های شرق آسیا را با بحران جدی مواجه خواهد کرد. انتظار می‌رود که صادرات به خریداران اصلی – چین، ژاپن، کره جنوبی، هند و تایوان – روند کاهشی داشته باشد و پالایشگاه‌ها کمبود عرضه را احساس کنند. علاوه بر کمبود در سمت عرضه، احتمال افزایش قیمت نیز وجود دارد که تاثیر تحولات را دوچندان می‌کند.