لزوم احیای قرارداد گازی ایران با کویت

به گزارش انرژی پرس؛ هفته گذشته، «موسسه نفت کویت» و شرکت «قطر انرژی» در راستای واردات سالانه ۳ میلیون تن گاز طبیعی مایع (ال‌ان‌جی) به امارات از سال ۲۰۲۵ به مدت ۱۵ سال، توافق‌نامه امضا کردند. نواف السعود الصباح مدیر اجرایی موسسه نفت کویت و سعد الکعبی وزیر انرژی قطر و مدیر اجرایی «قطر انرژی» این توافق‌نامه بلندمدت را امضا کردند. السعود در مراسم امضای قرارداد بیان کرد: این دومین توافق‌نامه در نوع خود است که با شرکت قطر انرژی امضا می‌شود و نشان‌دهنده استحکام روابط دو جانبه در تمامی زمینه‌ها از جمله انرژی است.

کویت به عنوان بزرگترین بازار واردات گاز مایع در خاورمیانه طبقه‌بندی شده که با بهره برداری از بندر منطقه الزور با ظرفیت ۲۲ میلیون تن در سال این امر صورت می‌گیرد. اگرچه کویت یک کشور تولید کننده گاز است، اما برای مصرف داخلی به ویژه بخش برق که متکی به سوخت‌های فسیلی بوده که تولید داخلی کافی نیست، که در صورت افزایش تقاضا با دمای بی‌سابقه، همانطور که کشور در حال حاضر شاهد آن است، کشور را با چالش مواجه می‌کند. 

میزان واردات LNG کویت از ابتدای سال ۲۰۲۴

قطر همچنان بزرگترین کشور صادرکننده گاز مایع به کویت در ۷ ماهه اول سال ۲۰۲۴ بوده و پس از آن به ترتیب نیجریه، ایالات متحده، روسیه و آنگولا قرار دارند. داده‌های رسمی نشان می‌دهد که حجم واردات گاز کویت از قطر در بازه زمانی ژانویه تا پایان جولای ۲۰۲۴ به ۲.۲۵ میلیون تن رسیده است. شرکت نفت کویت روز دوشنبه ۲۶ آگوست (۲۰۲۴) با شرکت انرژی قطر قراردادی امضا کرد که شامل واردات سالانه ۳ میلیون تن گاز مایع برای مدت ۱۵ سال بوده و قرار است بندر الزور کویت نیز برای دریافت این محموله‌ها از سال ۲۰۲۵ برنامه‌ریزی شود. 

این دومین قرارداد بین قطر و کویت است که پس از توافق امضا شده در سال ۲۰۲۰ و اجرای آن از سال ۲۰۲۲ آغاز و شامل واردات ۳ میلیون تن گاز مایع است. نیجریه با حجم صادرات ۰.۵۸ میلیون تن گاز مایع به کویت و پس از آن آمریکا با ۰.۴۹ میلیون تن قرار دارند. روسیه که کویت در بازه زمانی مورد بررسی حدود ۰.۲۱ میلیون تن از آن وارد کرد، در جایگاه بعدی قرار گرفت. کویت همچنین حدود ۰.۰۸ میلیون تن گاز مایع از عمان وارد کرد و در نهایت ترینیداد و توباگو با مقدار ۰.۰۷ میلیون تن قرار دارد. 

پس از روشن شدن این موضوع که کویت گاز مایع را از کجا وارد می‌کند، بر حجم واردات این کشور از این سوخت در هفت ماهه اول سال ۲۰۲۴ نظارت می‌کنیم. بر اساس داده‌های رسمی، در بازه زمانی ژانویه تا ژوئیه ۲۰۲۴، واردات گاز مایع کویت ۰.۷۴ میلیون تن افزایش یافت و به ۳.۸۸ میلیون تن رسید، در حالیکه این رقم در مدت مشابه سال گذشته ۳.۱۵ میلیون تن بود. همچنین، در سه ماهه اول سال ۲۰۲۴، واردات کویت به ۱.۱۲ میلیون تن افزایش یافت، در حالی که این رقم در سه ماهه مشابه سال گذشته ۰.۵۸ میلیون تن بود. 

در سه ماهه دوم سال جاری این رقم به ۱.۹ میلیون تن در مقایسه با ۱.۷ میلیون تن در مدت مشابه در سال ۲۰۲۳ ادامه یافت. در ژوئیه۲۰۲۴ نیز واردات گاز مایع کویت با ۰.۸۷ میلیون تن بالاترین سطح خود را در هفت ماهه اول سال ۲۰۲۴ ثبت کرد. در این میان، تولید گاز طبیعی کویت در نیمه نخست سال ۲۰۲۴ به ۹.۵۱ میلیارد متر مکعب رسید که در مقایسه با ۹.۵۳ میلیارد متر مکعب در مدت مشابه سال ۲۰۲۳، کاهش یافته است. 

نقش گاز در تولید برق کویت

اینکه کویت از کجا گاز مایع وارد می‌کند دارای اهمیت است، اما باید توجه داشت که میزان واردات از این واقعیت ناشی می‌شود که گاز بزرگترین منبع برق در این کشور است. بر اساس داده‌های اندیشکده امبر، بخش برق در کویت تا ۹۹.۷۸ درصد به سوخت‌های فسیلی در سال ۲۰۲۳ وابسته است و گاز ۵۵.۹۸ درصد از کل ترکیب تولید برق و سپس نفت ۴۳.۸ درصد را تشکیل می‌دهد. 

در ژوئن ۲۰۲۴، مصرف گاز کشور برای تولید برق و گرمایش به ۴۶۹ میلیون متر مکعب افزایش یافت، در حالی که در ماه مشابه سال ۲۰۲۳.۴۳۹ میلیون متر مکعب بود. بر اساس اظهارات شیخ خالد الصباح، مدیر عامل بخش بازاریابی جهانی در شرکت نفت کویت، استفاده کویت از گاز بجای گازوئیل و نفت برای تولید برق موجب صرفه جویی مالی بیش از ۷ میلیارد دلار در ۸ سال اخیر کمک کرد. 

ظرفیت ایران

در این میان، ایران به دلیل داشتن ذخایر بالا و موقعیت مناسب برای انتقال گاز روسیه و ترکمنستان، شرایط بهتری برای صادرات گاز به کویت دارد. اما اختلافات اساسی با این کشور به ویژه بر سر میدان گازی «آرش» مانع جدی در مقابل صادرات گاز ایران به کویت شده است. در اوایل دهه ۲۰۰۰، کویت و بحرین مذاکراتی را با ایران بر سر قرارداد ۲۵ساله تامین خط لوله آغاز کردند، اما به دلیل اختلاف نظر بر سر مسائل فنی و قیمتی، مذاکرات با شکست مواجه شد. در سال ۲۰۰۵، کویت و ایران تفاهم نامه‌ای را برای ۳ میلیارد متر مکعب در سال عرضه گاز امضا کردند که به دلیل اختلاف نظر بر سر فرمول قیمت‌گذاری نیز به نتیجه نرسید. همین سناریو در سال ۲۰۱۰ تکرار شد. 

در دولت اول حسن روحانی، توافق اولیه برای صادرات گاز ایران به کویت مطرح شد و ایران آمادگی خود برای صادرات گاز طبیعی به کویت از طریق خط لوله انتقال گاز ایران به عراق ابراز کرد. براساس اعلام مقامات وقت، امکان صادرات گاز طبیعی ایران به کویت از طریق عراق وجود دارد و این امر در صورت امضای قرارداد صادرات گاز بین ایران و کویت امکان‌پذیر است. در واقع، پتانسیل خوبی برای صادرات گاز به کویت از طریق عراق وجود دارد و با انعقاد قرارداد مربوطه با طرف کویتی می‌توان به این هدف دست یافت. 

اما اختلافات ایران و کویت به دلیل حادثه سفارت عربستان و نیز میدان آرش مانع از اجرای این توافق شد. اکنون نیز کویت برای کاهش وابستگی خود به واردات به دنبال تولید از منابع خود به ویژه آرش است. جالب اینکه کویت و عربستان هیچ حقی برای ایران در این میدان قائل نیستند که این امر حل مسئله را با چالش مواجه کرده است. براساس برآوردها، میزان ذخایر گاز طبیعی این میدان یک تریلیون فوت مکعب تخمین زده می‌شود که ۲۰۰ میلیارد فوت مکعب آن احتمالاً به سرعت استخراج می‌شود، همچنین شامل بیش از ۳۱۰ میلیون بشکه نفت است. برخی از کارشناسان انرژی تخمین می‌زنند که ذخایر میدان آرش/ الدوره به ۱۱ تریلیون فوت مکعب گاز طبیعی و حدود ۳۰۰ میلیون بشکه نفت و میعانات نفتی نزدیک می‌شود. این ارقام برای طرف کویتی از اهمیت قابل توجهی برخوردار است، زیرا با توجه به ذخایر گاز طبیعی کویت که از ۳۵ تریلیون متر مکعب فراتر نمی‌رود، ارزش هیدروکربنی این میدان می‌تواند ذخایر کویت را ۳۰ درصد افزایش دهد. 

در مجموع، دولت ایران میتواند از فضای کنونی استفاده بهینه را کرده و با حل اختلافات با کویت که معمولا موضع ملایم‌تری نسبت دارد، امکان صادرات گاز ایران به کویت را فراهم کند. حتی میدان آرش می‌تواند بهانه مناسبی برای حل اختلافات و توسعه روابط شوند. ایران میتواند از ذخایر گاز ترکمنستان که اخیرا قرارداد آن را منعقد کرده برای تامین گاز کویت استفاده کند.