آفریقا، حلقه مفقوده منابع انرژی تجدیدپذیر

به گزارش انرژی پرس، به نقل از اکسیوس، بیش از نیمی از مردم آفریقا – حدود ۶۰۰ میلیون نفر – به حداقل برق لازم برای فعالیت‌های ضروری دسترسی ندارند. در قاره‌ای که با مشکلات گوناگونی در حوزه اقتصاد مواجه است و البته از منابع فراوانی نیز بهره‌مند است، چنین امری عجیب به نظر می‌رسد. با این همه، این واقعیتی است که نمی‌توان آن را انکار کرد و مقامات قاره سیاه مدتی‌ست که تلاش دالرند راه‌حلی برای بحران انرژی در این کشور پیدا کنند. با توجه به تعهدات آب‌وهوایی اما، استفاده از سوخت‌های فسیلی اقدام ناسب و بهنجاری به نظر نمی‌رسد. سوال سختی که باید به آن پاسخ داد این است که چگونه می‌توان این دسترسی را بدون افزایش گرمایش جهانی و تکیه بر سوخت‌های فسیلی گسترش داد.

توسعه انرژی عمیقاً با طیف گسترده ای از مسائل اجتماعی-اقتصادی مرتبط است. این امر در هیچ کجا به اندازه آفریقا مشهود نیست، جایی که به کارگیری انرژی‌های تجدیدپذیر به طور فزاینده‌ای به عنوان یک عامل تعیین‌کننده در نظر گرفته می‌شود، به طوری که انرژی پایدار و پاک می تواند به کاتالیزوری برای توسعه اجتماعی و اقتصادی گسترده تبدیل شود. جالب اینجاست که اگرچه آفریقا خانه ۱۷ درصد از جمعیت جهان است، اما تنها ۴ درصد تقاضای جهانی انرژی را به خود اختصاص می‌دهد.

بهشت منابع تجدیدپذیر

بر اساس گزارش آژانس بین المللی انرژی (IEA)، تخمین زده می‌شود که این قاره مجموعاً ۶۰ درصد از بهترین منابع انرژی خورشیدی (۱۰ تراوات)، برق آبی (۳۵ گیگاوات)، بادی (۱۱۰ گیگاوات) و انرژی زمین گرمایی (۱۵ گیگاوات) را در خود جای دهد. این مسئله البته چشم‌انداز بسیار قابل‌توجهی برای مباحث انرژی پاک ایجاد می‌کند، موضوعی که طی سال‌های اخیر بدل به نگرانی شماره یک بسیاری از کشورهای جهان شده است.

فراوانی انرژی آفریقا شامل سوخت‌های پایدار در حال ظهور نیز می‌شود: آژانس بین‌المللی انرژی تخمین می‌زند که این قاره می‌تواند سالانه ۵۰۰۰ مگاتن هیدروژن تولید کند که معادل کل عرضه انرژی جهانی فعلی در سال است. علاوه بر این، آفریقا دارای ذخایر قابل توجهی از مواد معدنی خام، از کبالت گرفته تا منگنز تا پالادیوم و غیره است که در فناوری‌های انرژی جدید برای وسایل نقلیه الکتریکی، ذخیره انرژی ثابت و تولید هیدروژن سبز (GH2) استفاده می‌شود. این موضوع البته توجه روزافزون کشورهایی چون روسیه و چین به آفریقا را طی یک دهه اخیر کاملا توجیه می‌کند.

با وجود منابع غنی، پتانسیل انرژی آفریقا تا حد زیادی محقق‌نشده باقی مانده است. عدم سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها‌، به ویژه در ظرفیت تولید، شبکه‌های توزیع و نگهداری، منجر به ترکیبی از تامین انرژی کم و هزینه‌های ‌بالای انرژی در بسیاری از کشورهای آفریقایی شده است. فقر انرژی – که می تواند به عنوان فقدان دسترسی قابل اعتماد و مقرون به صرفه به سوخت پخت و پز و برق تعریف شود – همچنان یک نگرانی در سراسر این قاره است.

گزارش اخیر آژانس بین‌المللی انرژی‌های تجدیدپذیر نشان می‌أهد که ‌آفریقا مخزن حدود ۳۹ درصد از پتانسیل انرژی تجدیدپذیر جهان، بیشتر از هر قاره دیگر، است. این گزارش استدلال می‌کند که ظرفیت انرژی‌های تجدیدپذیر در آفریقا می‌تواند تا سال ۲۰۳۰ به ۳۱۰ گیگاوات برسد. این توسعه می‌تواند‌ طیف گسترده‌ای از منابع تجدید‌پذیر را شامل شود. طبق گزارش گروه بانک توسعه آفریقا، آفریقا دارای پتانسیل تقریبا نامحدودی از ظرفیت خورشیدی (۱۰ ترا وات)، آبی (۳۵۰ گیگا وات)، بادی (۱۱۰گیگا وات) و منابع انرژی زمین‌گرمایی (۱۵ گیگا وات) است.

چشم‌اندازها و الگوها

«چیرا تایفاسه»، یکی از همکاران ارشد در اندیشکده «ای۳جی»، اظهار داشت که آفریقا آنچنان که باید و شاید بر فرصت‌های موجود در حوزه انرژی‌های سبز سرمایه‌گذاری و تمرکز نکرده است. وی گفت: «آفریقا در این حوزه می‌تواند سرآمد بسیاری از کشورهای جهان باشد چراکه منابع بیشماری در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر در اختیار دارد و همین امر می‌تواند کمک شایانی به وضعیت نابسامان جهان در حوزه انرژی بکند.» این پژوهشگر گفت: «با این همه، باید مراقب بود که این فرصت بدل به جایگاه استثمار دوباره از سوی کشورهای غربی نشود. آنچه مهم بوده همکاری همه‌جانبه و فراملی برای بهره‌برداری به‌قاعده و درخور از منابع انرژی تجدیدپذیر آفریقا است.»

«تام میچل»، مدیر اجرایی مؤسسه بین‌المللی محیط‌زیست و توسعه، در کنفرانسی در لندن بر این وضعیت متناقض تأکید کرد: «در حال حاضر، کشورهای در حال توسعه سهم خود را در نابودی و تحلیل منابع انرژی به کار برده‌اند و نباید این تجربه بار دیگر در آفریقا تکرار شود، چراکه منابع این قاره بسیار غنی و قابل‌اتکا است.»

این بدان معناست که همانطور که جهان برای اولین بار در حال رقابت برای سرمایه‌گذاری بیشتر در انرژی‌های تجدیدپذیر مانند انرژی خورشیدی نسبت به نفت است، قاره آفریقا همچنان به دلیل سیستم وام که منطقه را برای سرمایه‌گذاری بسیار پرخطر می‌داند، قیمت‌گذاری می‌شود. برای منطقه‌ای با چنین پتانسیل شناخته‌شده بالایی برای انرژی های تجدیدپذیر، شگفت‌انگیز است که تنها ۲ درصد از سرمایه‌گذاری جهانی در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر به آفریقا رفته است.

به طور کلی، اگرچه پتانسیل یک انقلاب در حوزه انرژی تجدیدپذیر در قاره آفریقا وجود دارد، کلید اصلی این کار همچنان شکاف مالی ‌آفریقا است که نیازمند تلاش هماهنگ سرمایه‌گذاران در بازارهای انرژی آفریقا و دولت‌ها و همچنین شرکای توسعه جهانی است. ارتباط مستقیمی بین شکاف مالی آفریقا و سناریوی بلندمدت بحران جهانی آب و هوا باید ایجاد شود و به این ترتیب سرمایه‌گذاران انگیزه بیشتری برای قرار دادن پول خود در آنجا پیدا کنند، امری که می‌تواند این قاره را به هاب بلامنازع انرژی‌های تجدیدپذیر بدل کند.