راه سنگلاخ ایران در بازار انرژی ترکیه

به گزارش اختصاصی انرژی پرس، ایران یکی از تامین کنندگان گاز ترکیه است که قرارداد ۲۵ ساله صادرات گاز در سال ۲۰۲۶ میلادی به پایان می‌رسد. براساس اعلام مقامات رسمی؛ طی ۲۸ سالی که از این قرارداد گازی می‌گذرد، ترکیه بیش از ۱۵۶ میلیارد مترمکعب گاز از ایران وارد کرده است. البته اظهارات مقامات نشان دهنده تمایل صریح دو طرف به تمدید این قرارداد دارد که نتیجه برد-برد دو طرف دارد. این قرارداد می‌تواند جایگاه هاب گازی ترکیه را تقویت کند، زیرا این کشور همواره به دنبال آن بوده که گاز کشورهای منطقه را به سمت مصرف یا ترانزیت سوق دهد.

همچنین، براساس داده‌های اخیر صادرات نفت ایران به ترکیه پس از ۴ سال از سر گرفته شد که نوید چشم انداز مثبت در مبادلات انرژی دو طرف دارد. براساس آمار‌های منتشر شده از سوی مرکز آمار اروپا، ترکیه برای نخستین بار طی ۴ سال گذشته از ایران نفت یا فرآورده نفتی وارد کرده است. این کشور طی ماه مارس امسال ۵۷۶ تن و در ماه آوریل ۴۸۵ تن و در مجموع ۱۰۶۰ تن نفت یا فرآورده نفتی از ایران وارد کرده است. این کشور آخرین بار در اوت سال ۲۰۲۰ یک محموله نفت از ایران وارد کرده بود. اما این پرسش مطرح می شود که باوجود غول بزرگی مانند روسیه، نفت ایران تا چه اندازه قدرت مانور دارد؟

سایه سنگین روس‌ها

ترکیه یکی از مصرف کنندگان عمده گاز طبیعی است و در سال ۲۰۲۳ روسیه با ۴۲.۲ درصد از کل واردات گاز این کشور که بالغ بر ۲۱ میلیارد متر مکعب بود، جایگاه پیشرو را به خود اختصاص داد. علاوه بر روسیه، آذربایجان، الجزایر و ایران نیز به ترکیه گاز صادر می‌کنند. روسیه همچنین عرضه نفت خود به ترکیه را به میزان قابل توجهی افزایش داد و در سال ۲۰۲۳ به ۱۰.۷ میلیون تن رسید. از همین روی، روسیه به بزرگترین تامین کننده نفت این کشور تبدیل شد و سهم خود را در کل واردات نفت و فرآورده‌های نفتی به ۵۱ درصد افزایش داد.

علاوه بر نفت و گاز، روسیه به تامین کننده مهم زغال سنگ حرارتی ترکیه تبدیل شده است. در سال ۲۰۲۳، صادرات زغال سنگ از روسیه به ترکیه ۴۶ درصد افزایش یافت و به رکورد تاریخی ۲۷.۵ میلیون تن رسید. سهم زغال سنگ روسیه از کل واردات زغال سنگ ترکیه ۷۰ درصد بوده که یک رکورد محسوب می‌شود.

دلیل اصلی افزایش عرضه انرژی از روسیه به ترکیه، تحریم‌ها و محدودیت‌های اتحادیه اروپا بر منابع انرژی روسیه است. این امر منجر به کاهش قابل توجه صادرات به اروپا و تغییر مسیر برخی از تولیدات به سایر کشورها از جمله ترکیه شد.

باوجود تغییرات ژئوپلیتیکی و شرایط اقتصادی، روسیه همچنان نقش کلیدی در تامین انرژی ترکیه در سال‌های آینده ایفا خواهد کرد. با توجه به افزایش مصرف انرژی در ترکیه، همکاری‌های عمیق‌‌تری در این زمینه بین دو کشور پیش‌بینی می‌شود.

بنابراین، سال ۲۰۲۳ یک سال مهم برای روابط انرژی بین روسیه و ترکیه بود که اهمیت همکاری انرژی در نظم جهانی در حال تغییر را نمایان کرد.

در سال ۲۰۲۳، ترکیه همچنان به منابع انرژی خارجی به ویژه گاز طبیعی و نفت وابسته بود که برای بخش گرمایش، تولید برق و صنعت این کشور حیاتی هستند. تجزیه و تحلیل داده‌های سال ۲۰۲۳ از سوی سازمان تنظیم مقررات بازار انرژی ترکیه (EPDK) روندها و چالش‌های جالبی را نشان می‌دهد. بر اساس گزارش EPDK، ترکیه قصد داشت در سال ۲۰۲۳ حدود ۵۶ میلیارد متر مکعب گاز طبیعی وارد کند، اما واردات واقعی آن ۵۰ میلیارد متر مکعب بوده است. این امر به دلیل زمستان گرم روی داد که باعث کاهش تقاضا برای گاز جهت گرمایش شده است.

عمده ترین صادرکنندگان گاز به ترکیه؛ روسیه، آذربایجان، الجزایر و ایران هستند. در سال ۲۰۲۳، روسیه ۲۱ میلیارد متر مکعب گاز صادر کرد که ۴۲.۲ درصد از کل واردات ترکیه را به خود اختصاص داد و به عنوان تامین کننده اصلی آن باقی ماند. همچنین، آذربایجان، الجزایر و ایران به ترتیب ۱۰.۲، ۶ و ۵.۴ میلیارد متر مکعب گاز به بازار ترکیه عرضه کردند.

در پس زمینه تنش‌های ژئوپلیتیکی و تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه روسیه، عرضه گاز مسکو به اروپا کاهش یافته، اما ترکیه از این جنبه شریک قابل اعتماد روسیه است. سهم گاز عرضه شده توسط روسیه به اتحادیه اروپا طی دو سال گذشته از ۴۰ درصد به ۱۵ درصد کاهش یافته است، در حالی که ترکیه همچنان سطح مصرف بالای ۴۰ درصد را برای روسیه حفظ می‌کند.تولید گاز طبیعی داخلی ترکیه نیز ۱۱۳ درصد افزایش یافت و به ۸۰۷.۳ میلیون متر مکعب رسید.

صادرات گاز طبیعی ترکیه نیز با رشد ۵۴ درصدی به ۹۰۰ میلیون متر مکعب رسید که گاز مایع ۲۳ درصد از کل صادرات را به خود اختصاص داده است. قانون جدید گاز طبیعی که در سال ۲۰۲۳ تصویب شد به ترکیه اجازه داد تا LNG خریداری شده را مجدداً صادر کند که این امر می‌تواند صادرات گاز آن را افزایش دهد.

در بخش نفت، ترکیه به واردات عمدتاً از عراق و قزاقستان متکی است و بخشی از واردات از طریق خط لوله باکو-تفلیس-جیهان انجام می‌شود. واردات نفت ترکیه با افزایش ۵.۲ درصدی به ۱۳.۳۵ میلیون تن رسید و ایالات متحده با سهم ۱۷.۷۳ درصدی بزرگترین تامین کننده نفت ترکیه شد.

در سال ۲۰۲۳، ترکیه با وجود تحریم‌ها و تغییرات ژئوپلیتیکی، به تقویت روابط انرژی خود با روسیه ادامه داد. عرضه گاز و نفت به عنوان عناصر اصلی استراتژی انرژی کشور، تضمین ثبات عرضه و فرصت‌هایی برای توسعه اقتصادی آینده باقی مانده است.

البته خریداران اصلی نفت روسیه چین و هند هستند و ترکیه در مقایسه با این کشورها نفت کمتری خریداری می‌کند. همچنین، در مقایسه با اروپا، ترکیه به استثنای مجارستان نفت بیشتری وارد می‌کند. به باور برخی از کارشناسان، ترکیه با خرید نفت از روسیه، مسکو را بحران اقتصادی نجات می‌دهد. این کشور نمی‌تواند به سایر کشورهای اروپایی نفت بفروشد و کاملاً به چین وابسته است.

همچنین، ترکیه گاز طبیعی مایع (LNG) زیادی را از روسیه، قطر و ایالات متحده دریافت می‌کند. در حال حاضر، جهان به طور فزاینده‌ای به LNG متکی است و ایالات متحده به دنبال بیرون راندن روسیه از این بازار است. در عین حال، در بخش انرژی، ترکیه به طور فعال در حال توسعه تولید از منابع خود است. با وجود وابستگی قابل توجه به واردات، ترکیه به دنبال تنوع بخشیدن به منابع انرژی و افزایش تولید خود است.

با توجه به تغییرات جهانی و نیازهای روزافزون انرژی، ترکیه در حال برداشتن گام‌های جدی برای تضمین امنیت انرژی و توسعه پایدار است. همکاری با روسیه همچنان نقش کلیدی ایفا می‌کند، اما در عین حال، ترکیه از جستجوی منابع و راه‌های جدید تامین انرژی دست نمی‌کشد. در شرایط بی‌ثباتی جهانی و تغییرات ژئوپلیتیکی، استراتژی انرژی ترکیه با هدف استفاده حداکثری از منابع موجود و تنوع بخشیدن به منابع انرژی است.

همکاری مستمر روسیه و ترکیه در بخش انرژی به عوامل بسیاری بستگی دارد. از جمله روابط ژئوپلیتیکی، شرایط اقتصادی و تغییرات جهانی در بازار انرژی، ترکیه مانند گذشته برای تضمین ثبات عرضه و امنیت زیرساخت های انرژی خود تلاش خواهد کرد دستاوردهای بخش انرژی ترکیه در سال های آتی، ترکیه به تقویت موقعیت خود در بازار جهانی انرژی با استفاده از همه منابع و فرصت های موجود برای تضمین توسعه پایدار و پایدار ادامه خواهد داد.

نتیجه‌گیری

براساس داده‌های مذکور ایران برای بازگشت به بازار نفت ترکیه احتمالا با رقبای سرسختی دست و پنجه نرم کند اما صرف آغاز صادرات نفت به این کشور میتواند پیامدهای مثبت اقتصادی و راهبردی برای کشور داشته باشد. اقتصاد در حال توسعه و تشنه به انرژی ترکیه نیز بدون تردید از وورد نفت ایران استقبال خواهد کرد. اما به نظر می‌رسد ترک‌ها منتظر چشم انداز روابط تهران و واشنگتن در دولت جدید ایران هستند و اگر سیگنال‌های مثبت دریاقت کنند، بدون تردید درهای بازار خود را برای نفت ایران خواهد گشود.