زیان میلیاردی صنعت نفت ایران با نپیوستن به FATF

به گزارش انرژی پرس، درحالی که دبیرخانه FATF بازهم ایران را در لیست سیاه این گروه ابقا کرد که مساله پیوستن و باقی ماندن در شرایط کنونی محور مناظره‌های انتخابات ریاست‌جمهوری نامزدهای دوره چهاردهم قرار گرفته است. مخالفان پیوستن ایران به FATF می‌گویند بدون پیوستن به این سازمان هم می‌توان صادرات انجام داد و کشور را اداره کرد و در مقابل، موافقان می‌گویند هزینه نپیوستن ایران به این سازمان تاکنون میلیاردها دلار زیان برای کشور به بار آورده است.

گروه ویژه اقدام مالی (اف‌ای‌تی‌اف) روز جمعه- سه روز پیش- اعلام کرد که ایران همچنان در فهرست سیاه این گروه باقی خواهد ماند. این نهاد همچنین از کشورها خواست تا اقدامات لازم علیه ایران که کنوانسیون‌های پالرمو و تا‌مین مالی تروریسم را تصویب نکرده است، اعمال کنند.

گروه ویژه اقدام مالی اوایل اسفند‌ماه گذشته نیز در بیانیه‌ای اعلام کرده بود که از فوریه ۲۰۲۰، با توجه به همه‌گیری کووید، روند بررسی وضعیت ایران و کره‌شمالی را متوقف کرده است و این دو کشور همچنان در فهرست سیاه قرار دارند. براساس اعلام این گروه، ایران در ژانویه ۲۰۲۴ در گزارش خود هیچ تغییر اساسی در «برنامه اقدام» ارائه نکرده است.

ایستادن ایران پشت درهای FATF نه فقط در تجارت با دنیا و تراکنش‌های مالی باعث بروز مشکلات بسیاری برای اقتصاد کشور شده، بلکه امکان جذب سرمایه خارجی به‌خصوص برای پروژه‌های صنعت نفت را به صفر رسانده است. این در حالی است که کشورهای همسایه ایران به دلیل پیوستن به این سازمان، در سال‌های گذشته میلیاردها دلار سرمایه خارجی برای توسعه صنعت نفت و گاز خود جذب کرده‌اند.

FATF فقط مانع جذب سرمایه خارجی در صنعت نفت نیست، بلکه این موضوع حتی بر قراردادهای صادرات گاز ایران به کشورهای همسایه هم سایه انداخته است. نرسی قربان کارشناس انرژی در این رابطه می‌گوید: «برای اینکه بتوانیم به بازار جهانی بازگردیم هم لازم است که تحریم‌ها برداشته شوند و هم مساله FATF حل شود. بدون حل این دو مساله نمی‌توان چندان امیدوار به توسعه صنعت نفت بود.»

محمود خاقانی کارشناس بین‌الملل انرژی هم براین باوراست: « تا زمانی که ایران به نظام بانکی جهان متصل نشده و FATF را امضا نکرده و نظام بین‌المللی برای انعقاد قرارداد با ایران اطمینان ندهد که سرمایه‌گذاری آنها از امنیت لازم برخوردار است و تا ارتباطات بلندمدت بین‌المللی تضمین نشود، بعید است سرمایه‌گذاران خارجی تمایل داشته باشند در ایران سرمایه‌گذاری کنند.»

سرمایه‌گذاری‌های میلیاردی همسایه‌ها

سرمایه‌گذاری‌های قطر در حوزه گاز طی سال‌های گذشته باعث شده این کشور به دومین تولیدکننده ال‌ان‌جی در جهان تبدیل شود. بازار فروش گاز مایع قطر به‌خصوص بعد از تحریم روسیه از سوی کشورهای غربی حسابی سکه است. این کشور علاوه‌بر آنکه بیشترین گاز را از میدان مشترک با ایران استخراج کرده، حالا روی بخش شمالی میدان گازی مشترک هم در حال کار است.

سعد الکعبی وزیر انرژی قطر چندی پیش اعلام کرد که «دوحه طی دو سال گذشته ۲۹میلیارد دلار در صنعت گاز خود سرمایه‌گذاری کرده و اکنون قصد دارد با حضور شرکت‌های بین‌المللی، میزان صادرات سالانه گاز مایع را از ۷۷میلیون تن در سال جاری به ۱۱۰میلیون تن در سال ۲۰۲۶ برساند.»
وضعیت جذب سرمایه‌گذاری در دیگر کشورهای همسایه مشابه قطر است؛ شاید کمی کمتر اما شتاب آنها به‌خصوص پیش‌بینی‌ها حکایت از کاهش تقاضای سوخت‌های فسیلی در ۱۰سال آینده دارد و در حال افزایش است.

در عراق، کشوری که ۲۰سال درگیر جنگ داخلی بوده، هم شرایط روبه بهبود است. ابرغول فرانسوی توتال طی سال‌های اخیر در قراردادی به ارزش ۲۷میلیارد دلار، چهار پروژه انرژی بزرگ در جنوب عراق به پایان رساند. مقامات عراقی می‌گویند با جذب سرمایه‌های خارجی، طی ۵ تا ۷‌سال آینده در تولید گاز هم خودکفا می‌شوند و واردات را متوقف خواهند کرد؛ خبری که می‌تواند برای ایران زیانبار باشد.

تحولات توسعه‌ای در صنعت نفت و گاز کشورهای همسایه در شرایطی اتفاق می‌افتد که ایران تحت تحریم‌های آمریکاست و از طرفی هم با مانعی به نام FATFروبروست که حل آن تنها در داخل کشور و تصمیم دولت امکان‌پذیر است. با این حال مخالفان این عضویت که بنابه گفته کارشناسان در زمره کاسبان تحریم قرار دارند، به شدت با پیوستن ایران به FATF مخالفت می‌کنند؛ مخالفتی که به قیمت زیان‌های میلیارد دلاری برای صنعت نفت و گاز ایران تبدیل شده است.

خطر از دست رفتن بازارهای انرژی

میرقاسم مومنی کارشناس انرژی در این رابطه به ایلنا گفته است: در شرایط فعلی اگر دولتی هم بر سر کار بیاید که با دنیا ارتباط بگیرد کار سختی خواهد داشت، زیرا زیرساخت لازم از بین رفته و فنداسیون آماده نیست. ما باید عقلانی‌تر جلو برویم تا ضررها کمتر شود و باید موانع را برداریم؛ یعنی موضوع تحریم، FATF و سوئیفت را حل کنیم.

او می‌گوید: اکنون با چند کشور تهاتر، سواپ یا صادرات گاز داریم اما با عراق دو مساله داریم؛ یکی اینکه برای دریافت پول صادرات به این کشور مشکل داریم. بانک‌های عراق نمی‌توانند هزینه گاز خریداری‌شده از ایران را پرداخت کنند. اخیراً آمریکا چندین بانک عراق را به خاطر نقل و انتقالات مالی با ایران تحریم کرده و این موضوع برای عراقی‌ها مشکل جدی به وجود آورده است. دومین مساله اینکه عراق خود تولیدکننده نفت و گاز است و شرکت‌های اروپایی و آمریکایی به‌شدت در حال بازسازی زیرساخت‌های انرژی هستند که بعد از جنگ و حمله آمریکا صدمه دیده بودند. امروز عراق بیش از ایران صادرات نفت دارد و باتوجه به توسعه میادین گازی حتی ممکن است در چند سال آینده به صادرات گاز نیز بپردازد. مساله دیگر در این حوزه ترکیه است که در نظر دارد خط لوله گازی را از طریق شمال به عراق انتقال داده و بخشی از نیاز گازی این کشور را تامین کند؛ یعنی در قرارداد با اقلیم کردستان و دولت مرکزی عراق به‌دنبال این است که خط لوله گازی که از طریق آذربایجان- روسیه- قزاقستان را وارد فاز صادرات کند و به این ترتیب بخشی از گاز را روانه عراق کرده و از این کشور به خلیج‌فارس نیز نفوذ کند؛ یعنی در واقع عملا ایران را دور بزنند.

مومنی بر این باور است که ‌در شرایط فعلی اگر دولتی هم سر کار بیاید که با دنیا ارتباط بگیرد کار سختی خواهد داشت زیرا زیرساخت لازم از بین رفته و فنداسیون آماده نیست، ما باید عقلانی‌تر جلو برویم تا ضررها کمتر شود و این امر نیازمند این است که موانع را برداریم؛ یعنی موضوع تحریم، FATF و سوئیفت را حل کنیم. اینها ابزارهای اقتصادی و کاری ما در روابط با دنیا هستند. مثلا اروپا و آمریکا باهم روابط دارند اما در اقتصاد رقابت دارند؛ رقابت اقتصادی در دنیا امری طبیعی است، اگر همه شرایط نیز بهبود یابد باز هم باید بدانیم که در موضوع اقتصادی با دنیا رقابت داریم.

او می‌گوید:‌ مسائل قراردادی نفتی و گازی مانند دیگر کالاها نیست که ظرف چند ماه و حتی تا یکی‌،دوسال بتوان اجرا کرد. قراردادهای گازی باید حداقل ۲۰ تا ۳۰‌ساله منعقد شوند و زیرساخت خط لوله آماده شود. همچنین باید قرارداد امنیتی منعقد شود و به همین دلیل اگر قرار باشد خط لوله از افغانستان و ترکیه تا پاکستان یا تا عراق و خلیج فارس احداث شود، نمی‌توان مسیر را تغییر داد و دوباره برای دریافت گاز به ایران رجوع کنند، هرقدر هم که فضای سیاسی ایران به سمت تعامل با دنیا رفته باشد.به گفته وی، ما فرصت اینکه می‌توانستیم ‌هاب انرژی منطقه شویم را از دست داده‌ایم و ترک‌ها جایگزین ایران و مرکز واردات و صادرات گاز شده‌اند. ترکیه گاز را از روسیه، آذربایجان، قزاقستان و ترکمنستان و ایران دریافت کرد و نه‌تنها نیاز خود را تامین می‌کند، بلکه با قیمت بالاتر از طرق مختلف به دیگر کشورهای دنیا صادر و در این راستا درآمد ارزی و اعتبار سیاسی بالایی کسب می‌کند، به همین دلیل اگر امروز هم روابط خود را با دنیا حسنه کنیم و مباحث تحریم‌ها را برداشته شود مشکل ما حل نمی‌شود، چون نیاز به زیرساخت و قراردادهای جدید و تفاهمنامه جدید هستیم که تماما
زمانبر است.

منبع: جهان صنعت