نگاه به شرق، روسیه در صادرات نفت/ چین و هند جایگزین غرب می‌شوند

به گزارش اختصاصی انرژی پرس، به نقل از بلومبرگ، میانگین صادرات چهار هفته‌ای نفت خام روسیه در دوره منتهی به ۹ ژوئن افزایش یافت و به روند کاهشی خود پایان داد. صادرات روسیه در هر یک از چهار هفته گذشته بر اساس این معیار کاهش یافته بود و مجموعاً ۳۹۰۰۰۰ بشکه در روز یا ۱۱ درصد کاهش یافت که بزرگ‌ترین تغییر از ماه نوامبر بود. جریان صادرات نفت خام از اواخر آوریل به پایین‌تر از سطح سال گذشته رسیده است و این شکاف قبل از آخرین افزایش به نیم میلیون بشکه در روز افزایش یافته است. این ممکن است به دلیل پایبندی بیشتر روسیه به هدف تولید باشد که بخشی از تلاش تولیدکنندگان اوپک پلاس برای حمایت از بازار است، یا می‌تواند بازتاب فشار تحریم‌های بین‌المللی باشد.

با این اوصاف و به رغم فراز و فرودهای معمول بازار انرژی، کارشناسان گزارش داده‌اند که به‌رغم ادعای رسانه‌های غربی، صادرات روسیه در حوزه انرژی توانسته بستر جدیدی برای خود پیدا کرده و از این رهگذر تمرکز مسکو از غرب و مشتری‌های همیشگی و عمده خود به شرق و کشورهای آسیایی منتقل شده است. این در حالی است که به گفته کارشناسان، این امر از وابستگی غیرمستقیم غرب به نفت روسیه نکاسته بلکه سبب شده که کشورهای آسیایی در این فرآیند نقش پررنگ‌تری ایفا کنند.

نگاه به شرق

در حالی که روسیه در حال تقویت روابط اقتصادی و انرژی با کشورهای بلوک شرق است، اروپا به طور همزمان به دنبال کاهش وابستگی شدید خود به واردات گاز طبیعی و نفت روسیه است. در ۴ فوریه گذشته، غول گازی روسیه گازپروم قراردادی با شرکت ملی نفت چین برای خرید و فروش گاز طبیعی در امتداد مسیر خاور دور تایید کرد. در همان روز، این غول نفتی روسی قراردادی ۸۰ میلیارد دلاری با چین برای تامین ۱۰۰ میلیون تن نفت به چین از طریق قزاقستان در طی ۱۰ سال در جریان سفر «ولادیمیر پوتین»، رئیس‌جمهور روسیه به پکن امضا کرد.

«وینستون گری»، تحلیل‌گر حوزه انرژی در گفت‌وگو با بلومبرگ گفت: «‌کاهش تقاضا برای نفت خام روسیه از غرب، فرصتی برای خرید برای کشورها و مناطقی ایجاد کرد که تصمیم گرفتند از تحریم های غرب حمایت نکنند. این در حالی است که وضعیت بازار انرژی به نحوی است که کشورها نمی‌توانند صرفا خود را به صادرکنندگانی چون آمریکا وابسته کنند. از سوی دیگر، به نظر می‌رسد که تنش‌های ادامه‌دار حوزه انرژی در راستای جنگ اوکراین و عدم وجود چشم‌اندازی برای بهبود این وضعیت، بسیاری از کشورها در شرق را به این سمت سوق داده که با واقعیت‌های جدید واردات و صادرات حوزه انرژی خود را تطبیق بیشتری بدهند.»

هند واردات نفت خود از روسیه را با بیشترین میزان از سال ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۳ افزایش داد: از ۱۰۰ هزار بشکه در روز به ۱.۹ میلیون بشکه در روز. چین نیز شاهد افزایش در این زمینه بوده است‌. این کشور واردات نفت روسیه را بیش از ۴۰ درصد در این بازه زمانی افزایش داد. ترکیه نیز واردات نفت خام روسیه را ۵۰۰ هزار بشکه در روز افزایش داد. این در حالی است که بنا به گزارش اویل پرایس، چندین منطقه دیگر مانند آفریقا، خاورمیانه و آمریکای لاتین نیز شاهد افزایش جزئی در واردات نفت روسیه بوده‌اند.

تغییر وابستگی‌های تجاری

پویایی موجود در بازار جهانی نفت خام بر روندهای گسترده‌تری در روابط تجاری روسیه تاکید دارد. بنا بر این تحلیل، روسیه در پی تغییرات اخیر به طور فزاینده‌ای از نظر اقتصادی کمتر به غرب و بیشتر به چین متکی می‌شود. از سال ۲۰۲۲ تا ۲۰۲۳، بزرگترین تغییر رو به بالا در برآورد وابستگی تجاری دوجانبه افزایش اتکای روسیه به چین (+۷.۱ درصد) بود. در واقع، چین پس از تهاجم اوکراین به روسیه راه نجاتی برای خود یافت. شورای آتلانتیک گزارش داد که صادرات چین به روسیه از سال ۲۰۲۱ تاکنون ۱۲۱ درصد رشد داشته است، در حالی که صادرات به بقیه جهان تنها ۲۹ درصد در مدت مشابه افزایش یافته است. این خود نشان از آن دارد که ادامه بحران اوکراین سبب شده که نه‌تنها روسیه در مقاصد صادرات منابع انرژی خود تغییر ایجاد کند، بلکه همچنین سبب شده که کشورهای واردکننده از روسیه نیز به مسکو به‌عنوان یکی از متشریان بالقوه پایدار در حوزه تجارت نگاه کنند.

بنا به گزارش بلومبرگ، محموله‌های مشاهده‌شده به مشتریان آسیایی روسیه، از جمله آن‌هایی که مقصد نهایی را نشان نمی‌دهند، در چهار هفته منتهی به ۹ ژوئن از ۲.۹۳ میلیون بشکه در دوره چهار هفته‌ای تا ۲ ژوئن به ۳ میلیون بشکه در روز ارتقا یافت. این گزارش خاطرنشان کرد که حدود ۱.۲۴ میلیون بشکه در روز نفت خام در تانکرهای عازم چین بارگیری شد. واردات دریایی این کشور آسیایی با حدود ۸۰۰ هزار بشکه در روز نفت خام که از روسیه از طریق خط لوله، مستقیم یا از طریق قزاقستان تحویل می‌شود، افزایش یافته است.

واردات هند از روسیه نیز شاهد افزایش مشابهی بوده است. جریان صادرات نفت روسیه به هند ه طور متوسط ​​حدود ۱.۴۳ میلیون بشکه در روز بود، در حالی که در دوره منتهی به ۲ ژوئن این رقم به ۱.۶۳ میلیون بشکه در روز رسید. معادل حدود ۲۸۵ هزار بشکه در روز از نفت روسیه نیز سر از بندر پورت‌سعید یا سوئز در مصر درآورده‌اند. این محموله‌ها معمولاً به بنادر هند یا چین ختم می‌شوند.

«نیکولای میکوویچ»، تحلیل‌گر صرب حوزه سیاست انرژی در این رابطه به آسیا تایمز گفت: «بحران اوکراین انگیزه بازتوزیع گسترده منابع جهانی انرژی و جریان‌های دور از غرب را شدت بخشیده است. به این معنا که اکنون شرق در راستای جایگزینی غرب برآمده است. با این همه، از یاد نباید برد که ماهیت مصرف در غرب همچنان به شکل غیرمستقیم وابسته به روسیه است. برای مثال، بخش مهمی از نفت وارداتی هند (به ارزش بیش از ۴۴ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۳) پس از فرآوری به اتحادیه اروپا صادر می‌شود.»

به نظر می‌رسد که روسیه توانسته است مقاصد جایگزین و قابل‌اتکایی باری صادرات نفت خام خود پیدا کند تا از این طریق نه‌تنها همچنان دست بالا نسبت به غرب را حفظ کرده بلکه به صورتی موثر اتصال‌های قدرتمندتری در آسیا در حوزه انرژی ایجاد کند.