گاز آذری‌ها ناجی اروپا می‌شود؟

به گزارش انرژی پرس؛ اتحادیه اروپا در راستای انعقاد قراردادهای جدید برای تضمین عرضه گاز به ویژه با شروع فصل زمستان، به دنبال انعقاد قرارداد با کشورهای صادرکننده از جمله جمهوری آذربایجان است. اروپا در زمستان امسال با یک بحران انرژی بالقوه مواجه است. زیرا هنوز نتوانسته توافق نامه انتقال گاز روسیه را از طریق اوکراین به آن تمدید کند. اخیرا، یک شرکت اسلواکی متخصص در واردات گاز طبیعی، گزارش‌هایی مبنی بر احتمال انعقاد قرارداد با اسلواکی برای ادامه انتقال گاز به اروپا را تکذیب کرد.

در ۳۱ اکتبر، شاخص TTF هلند برای قیمت گاز اروپا کاهش یافت، به طوری که قیمت شاخص برای ماه نوامبر ۳۹.۸۵ یورو در مگاوات ساعت برآورد شد که حدود ۳ درصد نسبت به قیمت پایان ماه گذشته کاهش داشت. باید توجه داشت که هنوز روزانه حدود ۴۲ میلیون متر مکعب گاز روسیه از طریق نقطه اتصال «سودژا» در مرز با اوکراین به اروپا می‌رسد.

کاهش احتمالی ذخیره گاز اروپا

قرارداد ۵ساله فعلی گاز بین مسکو و کیف در مورد انتقال گاز صادراتی روسیه از طریق اوکراین به اروپا در پایان سال جاری (۲۰۲۴) به پایان می‌رسد. این امر اتحادیه اروپا را مجبور می‌کند تا به دنبال منابع گازی جایگزین، از جمله آذربایجان، باشد و همچنین درگیر بحث‌هایی برای باز نگه داشتن مسیر باشد. روسیه اعلام کرد که با وجود جنگ با اوکراین آماده است به عرضه از طریق این کشور ادامه دهد. در مقابل، کی‌یف از هرگونه رایزنی با مسکو درباره صادرات گاز خودداری کرد.

به گفته منابع آگاه، در ۳۱ اکتبر، رسانه‌ها گزارش‌هایی منتشر کردند مبنی بر اینکه شرکت‌های مجارستان و اسلواکی به امضای قرارداد گازی برای عرضه سالانه بین ۱۲ تا ۱۴ میلیارد متر مکعب گاز آذربایجان نزدیک شده‌اند. یک شرکت اسلواکی گفت: «ما به طور دوره‌ای موضوع دستیابی به توافق گاز با شرکای خود را مورد بحث قرار می‌دهیم، اما هنوز اطلاعاتی در مورد انعقاد قرارداد تامین گاز وجود ندارد.» این شرکت حامی باز نگه داشتن مسیر خط لوله گاز با وجود جنگ روسیه و اوکراین است

دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین، هنگامی نسبت به توافق گاز روسیه ابراز تردید کرد. او گفت: اوکراین قبلاً از تمدید این توافقنامه خودداری کرده است، من نمی‌توانم چیزی بگویم؟ » پیش بینی می‌شود صادرات گاز روسیه از طریق اوکراین در مقایسه با سطوح قبل از شروع جنگ بین مسکو و کیف در ۲۴ فوریه (۲۰۲۲) رقم بسیار کمی باشد.

اما، روسیه تمایل خود را برای ادامه انتقال گاز به اروپا از طریق اوکراین با وجود ادامه جنگ ابراز کرده است، در حالی که کی‌یف حاضر به مذاکره با مسکو در مورد انتقال گاز روسیه نیست. پیش از این، روبرت فیکو، نخست وزیر اسلواکی گفته بود که انتظار همکاری از سوی اوکراین برای انتقال نفت و گاز به اسلواکی را دارد.

به گزارش خبرگزاری اوکراینی RBC-Ukraine، کی یف طرح جدیدی را برای انتقال گاز روسیه به اسلواکی و آذربایجان از طریق خاک این کشور به اتحادیه اروپا پیشنهاد کرد. در حال حاضر بحث در مورد گزینه ذخیره‌سازی گاز در انبارهای زیرزمینی در اوکراین و سپس عرضه آن به اسلواکی یا سایر کشورها در حال انجام است.

بر اساس گزارش رسانه‌ها، اتحادیه اروپا در این هفته در مورد جستجوی منابع جایگزین با آذربایجان رایزنی کرده است. در این گزارش آمده است: «این قرارداد باید شامل سوآپ بین آذربایجان و روسیه باشد، زیرا آذربایجان ظرفیت صادرات کافی برای جایگزینی عرضه‌های فعلی را ندارد»

کیم فاستر، رئیس تحقیقات نفت و گاز اروپا در  HSBC، اعلام کرد که همه این عوامل «نگرانی‌هایی را برانگیخت که چشم‌انداز عرضه گاز به اروپا ممکن است در سال آینده (۲۰۲۵) در مقایسه با سال جاری (۲۰۲۴) بدتر باشد.

اگر اتحادیه اروپا جایگزین کاملی برای گاز روسیه پیدا نکند، کشورهای این اتحادیه ممکن است زمستان را با سطح ذخیره‌سازی گاز تنها ۳۰ درصد و با قیمت‌های بالاتر به پایان برسانند. باید توجه داشت که در زمستان سال گذشته، اتحادیه اروپا فصل زمستان را با سطح ذخیره‌سازی گاز ۵۸ درصد به پایان رساند که سطح بسیار مناسبی است که منجر به قیمت متعادل شد.

در بدترین سناریو، اروپا ممکن است انبارهای ذخیره‌سازی خود را برای تامین اهداف روشنایی و گرمایش خالی کند. از آنجا که کشورهای آسیایی نیز دوست دارند از LNG استفاده کنند، زمستان معمولا فصل ایده آلی برای تولید برق بادی و خورشیدی هم نیست.

قرارداد آذربایجان و اسلواکی

براساس گزارش خبرگزاری نیوز آذربایجان؛ مانند بسیاری از کشورهای اروپای مرکزی، اسلواکی به شدت به گاز طبیعی روسیه متکی بوده است. Slovensky plynarensky priemysel  بزرگترین اپراتور گاز کشور، به لطف یک قرارداد طولانی مدت با تامین کنندگان روسی، منابع انرژی را با قیمت‌های نسبتا پایین تضمین می‌کند. با این حال؛ خطرات سیاسی، هزینه‌های اقتصادی و پایان احتمالی ترانزیت از طریق اوکراین تا پایان سال ۲۰۲۵، این کشور را مجبور کرده است که به دنبال منابع انرژی جایگزین برای کاهش وابستگی خود به روسیه باشد.

در واقع، تمصیم اوکراین برای توقف ترانزیت گاز روسیه از طریق خاک خود در صورت انقضای قرارداد فعلی، نگرانی‌هایی را در میان کشورهای وابسته به ترانزیت مانند اسلواکی، مجارستان و اتریش ایجاد کرده است. برای اسلواکی، وضعیت به ویژه حاد است، زیرا سال گذشته حدود ۸۹ درصد از تقاضای گاز این کشور از طریق عرضه روسیه تامین شد. برای کاهش وابستگی به یک منبع واحد و جلوگیری از خطرات عرضه، SPP فعالانه در حال بررسی جایگزین‌ها است.

از نظر اقتصادی، تغییر به منابع جایگزین با هزینه‌هایی همراه است. اگر عرضه روسیه به طور کامل متوقف شود و اسلواکی به منابع دیگر منتقل شود، هزینه‌های اضافی در مجموع حدود ۱۴۰ میلیون یورو خواهد بود. این وجوه هزینه‌های بالاتر مربوط به خرید و انتقال گاز از منابع جایگزین و همچنین مدیریت افزایش حجم ذخیره‌سازی را پوشش می‌دهد. این امر می‌تواند منجر به افزایش قیمت مصرف کننده شود، اگرچه اسلواکی قصد دارد این تأثیر را به حداقل برساند.

اتحادیه اروپا همچنین دولت اسلواکی را تحت فشار قرار می‌دهد تا انتقال خود را از گاز و نفت روسیه تسریع بخشد که در تماس‌های مشابه با مجارستان تکرار شد. هرچند بسیاری از کشورهای اروپایی یک تغییر استراتژیک به سمت منابع تجدیدپذیر و کاهش وابستگی به سوخت روسیه را آغاز کرده‌اند، اما انتقال اسلواکی همچنان تدریجی است.

بازار انرژی اروپا به سرعت در حال تحول است و اسلواکی در مرکز این آشفتگی است که توافق با آذربایجان گامی اساسی به سوی تنوع بخشی است، اما انتقال کامل به منابع جایگزین نیازمند زمان، منابع اقتصادی قابل توجه و اراده سیاسی است. پیچیدگی این انتقال به دلیل هزینه‌های بالای مربوط به خرید و حمل و نقل سوخت و همچنین نیاز به اطمینان از عرضه بدون وقفه در میان نوسانات بازار جهانی بیشتر شده است.

در سال‌های آتی، اسلواکی احتمالاً رویکردی متعادل را اتخاذ خواهد کرد که قابلیت‌های اقتصادی، امنیت سیاسی و خطرات ژئوپلیتیکی را در نظر خواهد گرفت. این کشور همچنین به طور فعال ظرفیت ذخیره‌سازی گاز خود را برای ایجاد حائلی در برابر اختلالات افزایش می‌دهد. باید توجه داشت که چالش بلندمدت اسلواکی در دستیابی به استقلال انرژی در بحبوحه افزایش بی‌ثباتی نهفته است.

انتقال به منابع جایگزین نه تنها مستلزم سرمایه‌گذاری مالی، بلکه تغییر در برنامه ریزی استراتژیک است، زیرا اسلواکی با واقعیت‌های جدید و تغییر تعادل قدرت در بازار انرژی سازگار می‌شود. اتحادیه اروپا به تشویق اسلواکی به سمت انرژی پاک و کاهش اتکا به سوخت‌های فسیلی ادامه خواهد داد که به ثبات و امنیت بلندمدت شهروندان اسلواکی کمک خواهد کرد.

شرایط پیچیده

در واقع، لحظه حساسی در ۱ ژانویه ۲۰۲۵ فرا می‌رسد که قرارداد ترانزیت مسیر اوکراین منقضی می‌شود. هنوز مشخص نیست که اتحادیه اروپا و روسیه چگونه برنامه ریزی می‌کنند و چه توافقاتی حاصل می‌شود. اگر ترانزیت گاز از طریق اوکراین متوقف شود، چالش‌های بیشتری برای کشورهای اروپایی که به دریافت گاز روسیه از این مسیر عادت دارند، ایجاد خواهد کرد و سناریویی که در آن اتحادیه اروپا می‌تواند به طور کامل بدون ترانزیت اوکراین عمل کند. همچنین، جایگزینی حجم روسیه با عرضه ایالات متحده، قطر، استرالیا یا نیجریه به ناچار منجر به افزایش قیمت سوخت خواهد شد و بر اقتصاد و خانواده‌ها فشار وارد می‌کند.

مانع اصلی دستیابی به استقلال انرژی، هزینه بالای انتقال به منابع جایگزین است. واردات LNG از ایالات متحده یا خاورمیانه به سرمایه‌گذاری قابل توجهی در زیرساخت‌ها، از جمله ساخت پایانه‌های جدید و نوسازی مسیرهای حمل و نقل نیاز دارد. علاوه بر این، بی‌ثباتی سیاسی و اقتصادی در کشورهای عرضه کننده می‌تواند خطرات بیشتری را برای قابلیت اطمینان عرضه ایجاد کند. مثال افزایش شدید قیمت گاز در سال ۲۰۲۱ به وضوح نشان داد که تلاش برای تغییر قیمت به بازار، منطقه را در برابر جهش قیمت‌ها آسیب‌پذیر می‌کند، به ویژه در ماه‌های زمستان احساس می‌شود.

در مجموع، به نظر می‌رسد که اتحادیه اروپا در شرایط سختی قرار دارد و به احتمال زیاد ناگزیر به تمدید قرارداد گازی خواهد شد. باید توجه داشت که شرایط اقتصادی این اتحادیه وعدم توان آذربایجان در صادرات بیشتر گاز یا هزینه بالای واردات گاز مایع به ویژه از ایالات متحده ترامپ دشوار خواهد بود.