چه چالش‌هایی در زمینه همکاری ایران و روسیه برای ایجاد قطب گازی در خلیج‌فارس وجود دارد؟

به گزارش انرژی پرس، صباح زنگنه، در ارزیابی پیشنهاد همکاری ایران و روسیه برای ایجاد قطب انرژی در شمال خلیج‌فارس اظهار داشت: روسیه از صادرکنندگان بزرگ گاز در جهان است و همکاری با این کشور می‌تواند مثبت باشد به شرطی که تعریف روشنی از همکاری بعمل آید. روسیه همواره تلاش کرده و می‌کند که خود را هاب انرژی در آسیا و اروپا معرفی کند و بنابراین باید مناطقی که روسیه و ایران هر کدام در نظر دارند بیشتر فعالیت کنند، مشخص باشد.

وی افزود: برای هاب شدن علاوه بر موقعیت جغرافیایی و استراتژیک باید ابزارهای دیگری از جمله شبکه بزرگ و به‌روز لوله‌های انتقال، تکنولوژی و فناوری برای اینکه گاز به اشکال مختلف مانند ال‌ان‌جی و تبدیل گاز معمولی به گاز مایع در اختیار داشته باشیم، اکنون کشور ما فاقد این تکنولوژی است برخی اقدامات مقدماتی صورت می‌گیرد اما در حدی نیست که گاز استحصالی به ال‌ان‌جی تبدیل شود، امروز ال‌ان‌جی خارج از شبکه لوله‌های گاز با کشتی عظیم و با تکنولوژی خاصی قابل انتقال است و کشورهای جهان صنعتی مثل چین، ژاپن، استرالیا و در کل اغلب کشورهای اروپایی  بیشتر از ال‌ان‌جی استفاده می‌کنند.

این کارشناس حوزه انرژی در ادامه لازمه دیگر هاب شدن در حوزه انرژی را داشتن قدرت فرآوری و تبدیل گاز ترش به شیرین در حد بسیار گسترده دانست و گفت: شبکه حمل و نقل در سطح دریا دیگر لازمه اجرایی شدن این هدف است، ایران خطوط لوله خوبی در اختیار دارد اما در ابعاد دیگر توان کمتری دارد و باید به سمت این ابزارها برویم.

وی تصریح کرد: امروز بحث بر سر استفاده از انرژی هیدروژنی است که در نفت و گاز وجود دارد و بتدریج جهان به سمت استفاده از این فرآورده می‌رود بنابراین صرف ادعای اینکه در نظر داریم هاب گاز منطقه باشیم جای تامل دارد، ضمن اینکه این موضوع را نیز در نظر داشته باشیم که روسیه توجه بیشتری به انتقال گاز از طریق ترکیه دارد موضوع دیگر اینکه باید تعریف روشنی از اینکه روسیه در تقسیم مناطق جغرافیایی آسیا و اروپا و هر منطقه دیگری باید مورد مطالعه و بررسی قرار گیرد.

زنگنه گفت: هرچند به دلیل شرایط تحریم اجرای هر پروژه‌ای به صورت مشترک براحتی امکان‌پذیر نیست، اما  موقعیت جغرافیایی و استراتژیک و از سوی دیگر ظرفیت عظیم ذخایر گازی در دو کشور امکان مهمی را فراهم می‌آورد، موضوع دیگر اینکه باید بیاد داشته باشیم در اعمال تحریم‌های کورکورانه شرایط اوکراین و بحران کمبود انرژی در اروپا در نظر نگرفته‌اند، با این اوضاع اگر سیاست‌های ایران و روسیه منسجم و هماهنگ باشد کشورهای اروپایی و غربی در نهایت ناگزیرند در تداوم تحریم تجدیدنظر کنند، همانگونه که در موضوع اوپک نفتی نیز کشورها روی کاهش تولید توافق کردند و باعث مشکلاتی برای کشورهای مصرف‌کننده اروپا و امریکایی شدند، اگر در حوزه گاز سیاست درستی انتخاب شود روسیه ظرفیت‌های زیادی دارد و می‌تواند در توسعه فناوری‌های گازی به ایران نیز کمک کند، اما تاکنون اثری از این مباحث شاهد نبودیم.

وی خاطرنشان کرد: در همکاری گازی ایران و روسیه و برنامه‌های احتمالی برای ایجاد هاب گازی این موضوع را نیز باید در نظر داشت که تکنولوژی ال‌ان‌جی توسط شرکت‌های غربی احتکار شده و روسیه مدعی است که تکنولوژی تبدیل گاز به ال‌ان‌جی مناسب مناطق سردسیری، سیبری و قطب شمال است بنابراین در مناطق خلیج فارس چندان قابلیت استفاده ندارد.

این کارشناس حوزه انرژی با اشاره به بازدارنده‌های رقابتی برای همکاری گازی دو کشور بیان داشت: همیشه می‌توان به رقابت جهت داد، آیا ما و طرف مقابل دنبال رقابت کاهنده و یا سازنده هستیم در رقابت کاهنده یک کشور محصول خود را با قیمت پایین عرضه و یا دامپینگ می‌کند و به این ترتیب بازار رقیب را دچار مشکل می‌کند و اما رقابت سازنده تبدیل ظرفیت‌ها در یک ماتریس درست و مثبت و سازنده از همکاری می‌شود، به عبارت دیگر رقابت سازنده باشد همکاری دو کشور برای ایجاد هاب گازی امکانپذیر است اما اگر اصرار بر رقابت برای کسب منافع یک طرفه باشد رقابت مخرب خواهد بود.

وی در ادامه به موضوع موانع تحریم برای اجرای پروژه‌های گازی پرداخت و گفت: دوران تحریم شرایط متفاوت است اگر تحریم نباشد نیاز کشورهای منطقه و آسیایی قابل احصاء است بعنوان مثال کویت و عمان سال‌ها نیاز به گاز داشته و ما می‌توانستیم از این فرصت استفاده کرده و با راه‌اندازی خطوط لوله نیاز این کشورها را تامین کنیم امارات سال‌ها دنبال استفاده از گاز ایران و راه‌اندازی پروژه مشترک بوده ولی ما این فرصت را از دست دادیم، همه اینها حکایت از این است که ما  یک ذهنیت استراتژیک نداشتیم و فرصت‌های  همکاری را نیز از دست دادیم. با فرصت‌سوزی‌هایی که داشتیم عمان دنبال انتقال گاز از امارات رفت و امارات سراغ قطر رفت و به این ترتیب فرصت همکاری ما با این کشورها ضعیف‌تر شد، اکنون هند یک کشور رو به رشد است مصرف گاز زیادی دارد بارها همکاری برای استخراج گاز و نفت در خلیج فارس را وعده داده بود اما به دلایلی توافقات عملی نشد و اکنون هند که بازار مصرف گاز و نفت ایران بود عملا توسط روسیه تغذیه می‌شود در حالی که این کشور می‌توانست در قلمرو منطقه گازی ایران تلقی شود، ژاپن نیز یکی از کشورهایی است که می‌توانست در استخراج و پالایش و تبدیل گاز به ال‌ان‌جی به ما کمک و همکاری کند اما این اتفاق نیفتاد، در حالی که ما با انعطاف‌پذیری و درک شرایط جهانی می‌توانستم شبکه‌ای از همکاری‌ها در منطقه خلیج فارس و اقیانوس هند داشته باشیم و اکنون خیلی از این فرصت‌ها از دست رفته است.

منبع: ایلنا