چرا پکن زیر بار تحریم نفت ایران نمی‌رود؟

به گزارش انرژی پرس، صادرات نفت ایران با موج جدیدی از تحریم‌های آمریکا مواجه شده که این امر در راستای سیاست فشار حداکثری بر تهران است. در ۱۳ مارس ۲۰۲۵، ایالات متحده تحریم‌های جدیدی را علیه محسن نژاد، وزیر نفت ایران و یک پالایشگاه چینی برای خرید و فرآوری نفت ایران اعلام کرد. براساس داده‌ها، اکثر صادرات نفت خام ایران، که بیش از ۱.۵ میلیون بشکه در روز است، در حال حاضر به چین صادر می‌شود.

داده‌ها حاکی از آن است که پالایشگاه چینی که هدف تحریم‌های اخیر آمریکا قرار گرفته پالایشگاه کوچک «شوگوانگ لوکینگ» نام دارد که روزانه ۶۰ هزار بشکه از واردات نفت ایران را فرآوری می‌کند. تحریم‌ها بخشی از سیاست «فشار حداکثری» است که ترامپ اعلام کرد در فوریه ۲۰۲۵ از سر گرفته می‌شود و هدف آن به صفر رساندن تحریم صادرات نفت ایران است.

صادرات نفت ایران به چین

به باور کارشناسان هنوز برای ارزیابی تأثیر تحریم‌های جدید آمریکا با هدف محدود کردن صادرات نفت ایران به چین، بزرگترین واردکننده نفت خام تهران، زود است. براساس ادعای رسانه‌های غربی، چین نفت ایران را مستقیماً از تهران وارد نمی‌کند، بلکه به‌طور غیرمستقیم از مالزی وارد می‌کند. طبق این ادعاها، واردات نفت چین از مالزی در سال ۲۰۲۴ با ۲۸ درصد افزایش به ۷۰.۳۸ میلیون تن یا ۱.۴۱ میلیون بشکه در روز رسید و این کشور را به سومین صادرکننده بزرگ پس از روسیه و عربستان سعودی تبدیل کرد.

تمام واردات نفت چین از ایران از طریق پالایشگاه‌های مستقل انجام می‌شود که عمدتاً شامل پالایشگاه‌های کوچک موسوم به «قوری» است که اخیراً هدف تحریم‌های جدید آمریکا قرار گرفته‌اند. براساس گزارش شرکت تحقیقاتی «ریستاد انرژی» تحریم‌ها در دوره آتی به پالایشگاه‌های قوری بیشتری نیز اضافه شود. این امر می‌تواند چشم‌انداز ژئوپلیتیکی صادرات ایران را تغییر دهد و باعث ایجاد شوک‌هایی در بازار شود.

دولت ترامپ اخیرا معافیت تحریمی قبلی عراق را لغو کرد تا تحریم صادرات انرژی ایران به کشورهای همسایه را تشدید کند. هدف‌گیری جدید پالایشگاه‌های چینی نشان دهنده تلاش دولت ترامپ برای تحت فشار قرار دادن پکن برای کاهش یا توقف واردات نفت ایران است. اما به باور خورخه لئون، رئیس تحلیل ژئوپلیتیک در ریستاد انرژی، این فشار نمی‌تواند مؤثر باشد مگر اینکه دولت چین همکاری کند.

با این حال، افزایش فشار بر صادرات نفت ایران می‌تواند منجر به افزایش قیمت‌ها شود که با هدف رئیس‌جمهور آمریکا برای کاهش هزینه‌های انرژی و مبارزه با تورم در تضاد است. همچنین باید توجه داشت که اخیراً مائو نینگ، سخنگوی وزارت امور خارجه چین امروز جمعه اعلام کرده که پکن همواره با سوءاستفاده از تحریم‌های یک‌جانبه غیرقانونی و صلاحیت قضایی فرامرزی مخالف بوده و از واشنگتن خواسته است که از مداخله و تضعیف همکاری‌های عادی تجاری و اقتصادی بین چین و ایران دست بردارد.

اتحاد اوپک پلاس و تحریم‌های آمریکا

تصمیم ائتلاف اوپک پلاس برای افزایش تولید از آوریل ۲۰۲۵ می‌تواند نقش مهمی در شکل دادن به رویکرد ایالات متحده برای فشار حداکثری بر ایران داشته باشد. به گفته تحلیلگران غربی، کاهش اخیر قیمت نفت که بخشی از آن به افزایش تولید در ائتلاف اوپک پلاس نسبت داده می‌شود، شرایط مساعدی را برای ایالات متحده برای اعمال تحریم‌های شدیدتر علیه ایران در دوره آینده ایجاد می‌کند.

براساس این رویکرد، ائتلاف اوپک پلاس می‌تواند زیان بازار صادرات ایران را با افزایش تولید جبران کند. این امر می‌تواند به جذب تأثیر هرگونه تحریم احتمالی ایالات متحده بر تهران و جلوگیری از شوک بزرگ به قیمت جهانی نفت کمک کند. اما باید توجه داشت که در ائتلاف اوپک پلاس روسیه همسو با ایران و نیزعدم تمایل کشورهای عربی مانند عربستان و امارات بر تشدید بحران در تنگه هرمز میتواند نقشه ایالات متحده را خنثی کند.

افزایش صادرات ایران باوجود تشدید تحریم‌ها

بر اساس داده‌های رسانه‌ها، صادرات نفت خام ایران از طریق دریا در ژانویه سال جاری ۶.۴ درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل افزایش یافت و به ۱.۴۷۳ میلیون بشکه در روز رسید. همچنین، صادرات ایران در فوریه ۲۰۲۵ به بالاترین حد چندساله خود ادامه داد و به ۱.۸۲۱ میلیون بشکه در روز رسید.

آخرین داده‌های ماهانه سال ۲۰۲۴ حاکی از افزایش قابل توجه حجم صادرات نفت ایران است که بیش از ۱.۷۵ میلیون بشکه در روز در نوامبر و ۱.۶۵ میلیون بشکه در روز در دسامبر است. تحلیلگر ریستاد انرژی بر این باور است که این افزایش در حالی صورت می‌گیرد که ایران پیش‌بینی می‌کند تحریم‌های آمریکا در دوران ترامپ تشدید شود.

صادرات دریایی نفت ایران با ۲۲.۵ درصد افزایش به ۱.۵۵۸ میلیون بشکه در روز در سال ۲۰۲۴ رسید، در حالیکه این رقم در سال ۲۰۲۳ حدود ۱.۲۷۱ میلیون بشکه بود. این صادرات نیز نسبت به میانگین ۸۲۵ هزار بشکه در روز سال ۲۰۲۲.۸۹ درصد افزایش یافته است. این نشان می‌دهد که سال ۲۰۲۴ شاهد رونق بی‌سابقه‌ای در صادرات نفت ۳ سال گذشته ایران بوده است.

تقاضای نفت در چین

رشد تقاضای نفت چین بیشتر توسط صنایع پتروشیمی هدایت می‌شود. بر اساس داده‌های آژانس بین المللی انرژی، در سال ۲۰۲۴، تقاضای نفت در بخش پتروشیمی حدود ۵ درصد افزایش یافت که ناشی از گسترش نیروگاه‌های جدید بود.

اگرچه چین بزرگ‌ترین محرک تقاضای جهانی نفت بین سال‌های ۲۰۱۳ و ۲۰۲۳ بود و بیش از ۶۰ درصد از افزایش جهانی را به خود اختصاص داد، سهم این کشور از رشد تقاضا در سال گذشته به کمتر از ۲۰ درصد کاهش یافت که بازتاب مستقیم کاهش مصرف سوخت است. سیاست‌های دولت با تمرکز بر امنیت انرژی، کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و حمایت از وسایل نقلیه الکتریکی باعث کاهش تقاضای سوخت در چین شده است.

اگرچه مصرف سوخت هواپیما با بهبود سفر ۱۲ درصد افزایش یافت، اما مصرف کلی سوخت در چین در سال گذشته کاهش یافت و انتظار می‌رود این کاهش تا سال ۲۰۲۵ ادامه داشته باشد و این روند در سال‌های بعد افزایش یابد.

این روند در صورت تداوم منجر به تثبیت تقاضای کل نفت در چین تا پایان دهه جاری علیرغم رشد تقاضا در بخش پتروشیمی خواهد شد. در سال جاری، آخرین داده‌های اوپک تخمین می‌زند که تقاضای چین حدود ۰.۳۱ میلیون بشکه در روز افزایش می‌یابد و مجموع آن را به ۱۶.۹۹ میلیون بشکه در روز می‌رساند.