پیامدهای کشف منابع انرژی در پاکستان

به گزارش انرژی پرس؛ پاکستان همواره به عنوان یکی از برزگترین واردکنندگان انرژی بوده است که گاها موجب بحران در بخش برق و گاز این کشور می‌شود. از همین روی، پروژه‌های مختلفی مانند خلط لوله صلح با ایران، پاکستان استریم با روسیه و تاپی با ترکمنستان برای صادرات انرژی به ویژه گاز مطرح بوده است. همچنین این کشور اقدام به واردات LNG از کشورهای مختلف مانند قطر و جمهوری آذربایجان می‌کند. اما اخیرا خبر کشف منابع عظیم نفت و گاز شوک بزرگی به اقتصاد این کشور وارده کرده که در صورت استخراج و تولید، پیامدهای راهبردی مهمی در پی خواهد داشت.

بر اساس گزارش اکونومیک تایمز، پاکستان ۲۹ درصد گاز، ۸۵ درصد نفت، ۵۰ درصد گاز مایع (LPG) و ۲۰ درصد زغال سنگ مورد نیاز خود را از طریق واردات پوشش می‌دهد.

براساس داده‌های اولیه، یک شرکت بزرگ دولتی تولید و اکتشاف از کشف گاز در این کشور خبر داد که برآوردهای اولیه حاکی از تولید ۶.۱۵ میلیون فوت مکعب در روز گاز طبیعی است. این کشف در داخل چاه اکتشافی در بلوک «ماری شرق» در ولسوالی رحیم یارخان استان پنجاب رخ داده است. این دومین کشف گاز در پاکستان در کمتر از یک ماه گذشته است. خود این شرکت در تاریخ ۲۹ ژوئیه ۲۰۲۴ از کشف گاز طبیعی در داخل یک چاه اکتشافی در منطقه کوهات استان خیبر پختونخوا خبر داد.

چاه اکتشافی Chak ۲۰۲-۱ در ۲۹ ژوئن (۲۰۲۴) در عمق ۱۹۵۶ متری زیر سطح زمین با استفاده از تخصص محلی و فناوری‌های پیشرفته حفر شد. شرکت توسعه نفت و گاز در اطلاعیه‌ای اعلام کرد: نتایج عملیات حاکی از ۶.۱۵ میلیون فوت مکعب در روز گاز طبیعی است. این شرکت تنها مجری مجوز اکتشاف ماری شرق و مالک سهام کامل حقوق حفاری و تولید است. سخنگوی این شرکت گفته است که کشف گاز جدید به پر کردن شکاف در عرضه و تقاضا در سطح محلی کمک و همچنین تعهد شرکت به افزایش منابع به منظور تامین نیازهای رو به رشد انرژی در پاکستان را تایید می‌کند.

این شرکت پیشتر از کشف گاز در ژوئیه (۲۰۲۴) در داخل چاه اکتشافی رازگیر-۱ در میدان تال در منطقه کوهات استان خیبر پختونخوا خبر داده بود. پس از عملیات حفاری در عمق ۳۹۵۰ متری زیر سطح زمین، حجم تولید گاز چاه به ۲۰ میلیون فوت مکعب در روز و به ۲۵۰ بشکه میعانات رسید.

اما و اگرهای کشف انرژی پاکستان

به گزارش تارنمای «مدرن دیپلماسی»، کشف اخیر ذخایر قابل توجه نفت و گاز فراساحلی در دریاهای سرزمینی پاکستان یک تحول مهم است. برای کشوری که گرفتار کمبودهای مزمن انرژی، افزایش بدهی خارجی و اقتصاد متزلزل است، این منبع تازه کشف شده فرصتی مهم فراهم می‌کند.

داده‌ها حاکی از آن است که پاکستان احتمالاً دارنده چهارمین مخزن بزرگ نفت و گاز جهان است. این امر با توجه به اتکای فزاینده کشور به انرژی وارداتی قابل توجه است. در حال حاضر پاکستان بیش از ۸۰ درصد نفت مورد نیاز خود را وارد می‌کند و این امر دلیل اصلی کاهش ذخایر ارزی می‌شود. با تغییر چشمگیر قیمت نفت در بازار بین المللی، توسعه اقتصادی پاکستان اغلب به متغیرهای خارجی خارج از کنترل آن وابسته است.

اگر این ذخایر به اندازه برآوردهای اولیه باشد، پیامدهای آن برای پاکستان قابل توجه است. دسترسی به منبع بومی نفت و گاز نه تنها اتکای کشور به واردات را کاهش می‌دهد، بلکه احتمالا آن را به یک صادرکننده خالص انرژی نیز تبدیل کند. یعنی آغازگر عصر خودکفایی اقتصادی باشد و شاید پاکستان را از یک کشور بدهکار به یک قدرت انرژی تبدیل کند. پیامدهای ژئوپلیتیکی نیز ارزش بررسی دارد زیرا در اختیار داشتن چنین ذخایر بزرگی ممکن است نفوذ منطقه‌ای پاکستان را به ویژه در جنوب آسیا و منطقه وسیع‌تر اقیانوس هند افزایش دهد.

با این حال، دستیابی به این هدف بزرگتر مستلزم برنامه‌ریزی استراتژیک، سرمایه‌گذاری قابل توجه و همکاری بین المللی است. جهان به سرعت در حال حرکت به سمت منابع انرژی پاک‌تر است و هر برنامه بلندمدت برای پاکستان باید آینده‌ای را در نظر بگیرد که در آن نفت و گاز دیگر منبع اصلی انرژی جهانی نباشند.

بنابراین، هرچند این اکتشافات نفتی هیجان‌انگیز است، اما شناخت چالش‌های اساسی که پاکستان باید قبل از استفاده کامل از این پتانسیل بر آن‌ها غلبه کند، بسیار مهم است. اکتشاف نفت بسیار پرهزینه و زمان بر است، و براساس برآوردها به تنهایی ۵ میلیارد دلار هزینه داشته است، همچنین حفاری و استخراج چهار تا پنج سال طول بکشد تا تکمیل شود. این مقیاس زمانی ممکن است برای دولتی که هم اکنون با چالش‌های مالی مواجه بوده؛ نگران کننده است، اما پاداش چنین سرمایه‌گذاری در صورت مدیریت صحیح قابل توجه باشد.

علاوه بر این، زیرساخت‌های گسترده‌ای برای به دست آوردن، پردازش و توزیع نفت مورد نیاز خواهد بود. ظرفیت فعلی پالایش پاکستان برای سازگاری با چنین افزایش عظیمی در تولید نفت محلی کافی نیست و هزینه‌های زیرساختی بیشتری را ایجاب می‌کند. خطوط لوله، تاسیسات ذخیره‌سازی و شبکه‌های حمل و نقل همگی نیاز به توسعه دارند که مستلزم زمان و هزینه است.

دولت پاکستان که از این یافته مطلع شده است، همچنین باید بر روند مناقصه عادلانه و رقابتی برای حقوق اکتشاف و استخراج نظارت کند. اگر این امر به درستی مدیریت شود، احتمالا شرکت‌های بزرگ نفتی با تجربه فنی و منابع مالی مورد نیاز برای تسریع بهره برداری از این ذخایر جذب شود.

در مجموع، کشف ذخایر عظیم نفت و گاز دریایی در پاکستان چشم‌انداز وسوسه‌انگیزی از انقلاب اقتصادی ارائه می‌دهد. با این حال، راه پیش رو طولانی و موانع متعدد است. موفقیت در این امر به یک رویکرد هماهنگ و استراتژیک نیاز دارد و برای کشوری که مدت‌هاست از کمبود انرژی و بی‌ثباتی اقتصادی رنج می‌برد، این کشف فرصتی نادر و گرانبها است.

نیاز به سرمایه‌گذاری خارجی

همانطور که ملالحظه شد؛ بخش نفت و گاز در پاکستان شاهد دستاوردها و اکتشافات جدید است. داده‌های اخیر نشان می‌دهد که ذخایر نفت در پاکستان تا پایان سال مالی، ۲۶ درصد و ذخایر گاز ۲ درصد افزایش یافته است. سال مالی در پاکستان از اول ژوئیه آغاز و در ۳۱ ژوئن سال بعد به پایان می‌رسد.

ذخایر نفت خام پاکستان تا اواسط سال جاری میلادی حدود ۲۴۳ میلیون بشکه بود، در حالیکه این رقم در دسامبر سال ۲۰۲۳ تقریبا ۱۹۳ میلیون بشکه ثبت شده است. همچنین، طبق داده‌های رسمی اداره اطلاعات نفت پاکستان، ذخایر گاز پاکستان از ۱۸.۱۰ تریلیون فوت مکعب در پایان سال ۲۰۲۳ به ۱۸.۴۷ تریلیون فوت مکعب تا ژوئن ۲۰۲۴ افزایش یافته است.

بنابراین، کارشناسان انرژی باور دارند که تحولات مثبت و اکتشافات اخیر در بخش نفت و گاز، سرمایه گذاری‌های جدید بسیاری را به این بخش به ویژه در زمینه اکتشاف و تولید جذب خواهد کرد. براساس برآوردها، ذخایر بومی نفت و گاز در پاکستان به پالایشگاه‌ها کمک می‌کند تا حدود ۷۰ درصد نیاز داخلی به گازوئیل و حدود ۳۰ درصد نیاز به بنزین را برآورده کنند. همچنین انتظار می‌رود که طرح‌های جدید اکتشاف هیدروکربن که توسط دولت پاکستان تهیه شده است، منجر به پیشرفت بیشتر در این بخش شود.

طی چند سال گذشته، دولت پاکستان تصمیم به تشدید عملیات اکتشاف نفت و گاز گرفت تا بتواند تقاضای داخلی را پوشش و ذخایر نفت خام این کشور را افزایش دهد. در این راستا، یک مقام ارشد پاکستانی در سپتامبر ۲۰۲۴ از کشف عظیم ذخایر نفت و گاز در آب‌های پاکستان خبر داد که بهره‌برداری از آن می‌تواند سرنوشت این کشور را تغییر دهد. برخی انتظارات حاکی از آن است که این کشف از نظر ذخایر نفت و گاز چهارمین اکتشاف بزرگ جهان است. براساس رسانه‌های این کشور، انتظار می‌رود این کشف به قدری بزرگ باشد که مسیر اقتصادی کشور را تغییر دهد.

در مجموع، این اکتشافات نفت و گاز پاکستان پیامدهای ژئوپلیتیکی و اقتصادی می‌تواند داشته باشد به شرطی که بتوان با سرمایه‌گذاری خارجی تولید و استفاده از آن را تسریع بخشد. برای نمونه زمزمه‌هایی از تمایل ترکیه برای سرمایه‌گذاری در ذخایر تازه کشف شده پاکستان مطرح شده که با توجه به رابطه نزدیک دو کشور، احتمال آن زیاد خواهد بود.

همچنین باید توجه داشت که بحث امنیت نیز در این مقوله مهم است. در ماه مارس سال جاری، پنج مهندس چینی در یک حمله انتحاری در شمال غرب پاکستان کشته شدند. این پروژه بخشی از کریدور اقتصادی چین و پاکستان (CPEC) به ارزش ۶۲ میلیارد دلار است. این حادثه باعث یک سری تعطیلی موقت در سایر پروژه‌ها نیز شد.