پاکستان به دنبال تمدید قرارداد خط لوله صلح

به گزارش انرژی پرس، براساس توافقی که دوکشور درسال‌۲۰۱۵ به انجام رساندند، قرار بود که پاکستان تا پایان سپتامبر ۲۰۲۴ تعهد خود مبنی بر اتصال خط لوله گاز به ایران را به اتمام برساند، اما به دلیل مشکلات مالی این کشور و تحریم‌های ایران توسط آمریکا این طرح به تعویق افتاد. خط لوله گازی ایران و پاکستان از قبل هم عقب‌تر از برنامه بود. در حالی که بخش ایرانی این خط لوله تکمیل شده است، پاکستان در زمان مداخله آمریکا، با خطر محکومیت به پرداخت جریمه ۱۸میلیارد دلاری روبه‌رو بود.

ایران بابت این تاخیر پاکستان در قرارداد خود یک‌بار از این کشور شکایت کرده و اسلام آباد به پرداخت ۱۸میلیارد دلار جریمه نقدی محکوم شده است با این حال مقامات این کشور در توافقی که با دولت قبل داشتند، خواستار یک مهلت ۵ساله برای عمل به تعهد خود شدند. این مهلت کمتر از ۵ماه دیگر به پایان می‌رسد. هرچند مقامات دولت پاکستان از یک‌ماه قبل اعلام کردند که به‌زودی اجرای این پروژه را آغاز می‌کنند، اما مقامات آمریکایی به آنها هشدار داده‌اند که درصورت اجرای این پروژه مشمول تحریم‌های آمریکا خواهند شد.

روزنامه آمریکایی «هیل» در تحلیلی از مخالفت واشنگتن با خط لوله گازی ایران و پاکستان، نسبت به ریسک‌های از دست دادن کل منطقه به چین، ابراز نگرانی کرده است.

گفته می‌شود مقامات پاکستان از ایران خواسته‌اند که این مهلت پنج‌ساله یک‌بار دیگر تمدید شود و ظاهرا قرار است ابراهیم رییسی، رییس‌جمهوری ایران در ۲۲آوریل (سوم اردیبهشت) به پاکستان سفر کند و در این سفر، موضوعات مختلفی از جمله خط لوله گازی، مورد مذاکره قرار خواهد گرفت.

طبق تحلیل روزنامه «هیل»، از دست دادن گاز ایران برای پاکستان، ممکن است از نقطه‌نظر تجاری، به نفع آمریکا باشد زیرا همان‌طور که اروپا پس از خرابکاری در خط لوله گازی نورد استریم روسیه و لغو خط لوله گازی «ایست مِد»، به گاز آمریکا وابسته شد، پاکستان هم به گاز طبیعی مایع آمریکا، وابستگی پیدا خواهد کرد.

یک هدف دیگر آمریکا ممکن است فشار بر پروژه ۶۲میلیارد دلاری کریدور اقتصادی چین- پاکستان باشد که کاشغر چین را به بندر گوادار پاکستان متصل می‌کند. این کریدور، بخش مهمی از ابتکار «کمربند و جاده» چین است که شامل بزرگراه‌ها، خطوط راه‌آهن و خطوط لوله است. ناتوانی این کریدور برای تامین آب‌وبرق برای بلوچستان پاکستان که محروم‌ترین منطقه این کشور است، ممکن است خشونت بلوچ‌ها علیه شرکت‌های چینی را افزایش دهد.روزنامه «هیل» همچنین تاکید کرده است که برنده در هر حالی، چین خواهد بود که «دوست همیشگی پاکستان بوده است». وانگ یی، وزیر امور خارجه چین احتمالا از گفتن «من که به شما گفته بودم» صرفنظر خواهد کرد و در عوض، شروع به صحبت درباره راه‌کارهای برد-برد می‌کند تا پاکستان را بیشتر به سمت چین بکشد.سرمایه‌گذاری‌های بزرگ چین در پاکستان، خرید انرژی از ایران، شکیبایی و واقع‌گرایی آن در افغانستان و روابط فزاینده‌اش در آسیای مرکزی که مکانیزم همکاری چین و آسیای مرکزی را پیشنهاد کرده و وارد مشارکت‌های استراتژیک جامع با جمهوری‌های شوروی سابق شده است، نشان می‌دهد کشورهایی با منابع طبیعی که در مکان‌های استراتژیک در اوراسیا قرار دارند را جمع می‌کند.

تضمین محکم‌تر از پاکستان بگیرید

حسن مرادی، نماینده پیشین مجلس به «جهان‌صنعت» گفت: من در جریان مذاکرات خط لوله صلح بودم و با وزیر نفت به پاکستان رفتیم؛ آن موقع فرض بر این بود که هند و پاکستان به همراه ایران توافق کنند که این خط لوله کشیده شود که هم به هند گاز برساند و هم به پاکستان. متاسفانه هندی‌ها تحت فشارهای بین‌المللی سال‌ها قبل خودشان را مستثنا و اعلام کردند که ما نمی‌توانند ادامه دهند اگرچه ما معتقدیم که هند هم به شدت به انرژی ایران و گاز ایران نیاز داشت.وی افزود: با توجه به تفاهمنامه‌ای که ایران امضا کرده بود سهم ما آوردن نفت در این پهنه طولانی از چاه‌های گاز تا مرز پاکستان بود و داخل پاکستان به‌عهده پاکستان و بعد هم در هند به‌عهده هند قرار می‌گرفت. به همین دلیل ایران با هزینه بسیار سنگینی هزینه لوله‌کشی و اجرای خط را پرداخت. اگرچه یک بخشی از نیاز داخلی ما هم برآورده شد و سیستان‌وبلوچستان که اصلا گازی نداشت با تکمیل این خط لوله این استان هم از این موهبت الهی برخوردار شد، اما در حقیقت خطی که کشیده شد درخور و مورد نیاز سیستان‌و‌بلوچستان نبود.

مرادی گفت: با وجود اجرای تعهدات این قرارداد از سوی ایران، ما منتظر شدیم که پاکستان بخش خود را تکمیل کند ولی آنها در ابتدا با شایعه‌پراکنی قصد داشتند که امتیازات دیگری بگیرند. مثلا برنامه واردات گاز از ترکمنستان می‌گفتند که از طریق افغانستان می‌توانند گاز ارزان‌تر به پاکستان برسانند. دولت پاکستان مشغول این موضوع بود، بعد پاکستان متوجه شد که هیچ منبعی بهتر از منابع ایران و مطمئن‌تر از منابع ایران وجود ندارد، بنابراین دوباره درخواست تمدید اجرای خط لوله را کرد. این کارشناس انرژی با اشاره به احتمال تمدید مهلت ساخت خط لوله از سوی پاکستان‌ تصریح کرد: اصولا با توجه به هزینه‌های سنگینی که ایران متحمل شده، این درخواست‌، حقوقی و منطقی نیست.

ایران به یک شرط می‌تواند منتظر بماند آن هم این است که اولا مطمئن شود که پاکستان عزمش جدی است و تضمین می‌دهد که تلاش‌هایی را برای اجرای بخش بعدی خط در پاکستان انجام دهد.او افزود: در واقع پاکستان باید تعهدات محکم‌تری بدهد که می‌خواهد کار را تمام کند، نه اینکه ما ۵سال صبر کنیم و پنج‌سال دیگر مهلت دهیم، بعد در آغاز سال ششم پاکستان تازه کشیدن خط لوله را آغاز کند. همزمان هم باید این کشور تلاش‌هایی را برای اجرای تداوم خط به مرز هند و استفاده برای بخش‌های داخلی خود را اجرایی کند و همچنین خسارت معقولی نیز باید پرداخت کند یا به عبارتی داوری که در قرارداد وجود دارد لازم است اجرایی شده و بخشی از این خسارت پرداخت شود. یا کارشناسان بین‌المللی تصمیم بگیرند که چه میزان برای ایران بهره و در حقیقت سود دیرکرد اختصاص یابد، در این صورت دولت می‌تواند موافقت کند که قرارداد را دوباره به خاطر حسن همجواری تمدید کند.
جوانب احتیاط رعایت شود
صباح زنگنه، کارشناس مسائل خاورمیانه نیز در این خصوص به «جهان‌صنعت» گفت: از آنجا که این توافق به سال‌های دور برمی‌گردد باید ضرروزیان ایجاد شده از تاخیر این قرارداد، مدنظر قرار بگیرد، اما اینکه الان همسایه ما پول کافی ندارد تا پروژه را اجرا کند، راه‌های گوناگون دیگری وجود دارد که پاکستان می‌تواند به‌خوبی و به راحتی آنها را جایگزین کند.
وی افزود: مثلا از سرمایه‌گذاران منطقه یا پاکستانی که در کشورهای دیگر به سر می‌برند دعوت و آنها را در این پروژه شریک کنند. ممکن است دولت پاکستان منابع مالی کافی نداشته باشد اما آنها مثل ما محدودیت جذب سرمایه‌گذاری ندارند، می‌توانند با جلب‌مشارکت صاحبان منابع چه پاکستانی و چه ملیت‌های دیگر نسبت ‌به تکمیل این پروژه اقدام کنند.
این کارشناس بین الملل یادآور شد: صاحبان صنایع غرب و جنوب پاکستان می‌توانند یکی از گزینه‌ها باشند؛ دسترسی این صنایع به گاز ایران که همه زیرساخت‌های آن در این طرف مرز ایران آماده شده، می‌تواند به یک جهش بالای اقتصادی و رشد عظیم صنعتی و اقتصادی برای صنایع هر دوکشور باشد.او با اشاره به بن‌بست پیش آمده در اجرای این قرارداد گفت: اینگونه نیست که اصلا راهی وجود نداشته باشد که این کشور به تعهدات خود عمل کند، ایران برای پذیرفتن تمدید فرصت پاکستان باید همه جوانب را به دقت در نظر بگیرد که اگر نیاز است که به این کشور فرصت مجدد داده شود، با راه‌حل مشخص، محدوده زمانی و شرح امکاناتی که طرف مقابل در توان دارد، همراه باشد. فقط در این صورت ایران باید بپذیرد وگرنه این اتفاق در شرایطی که به‌طور کلی مبهم باشد، به صلاح ایران نیست، چراکه همین وضعیت تداوم پیدا خواهد کرد.

روزنامه جهان صنعت