واکاوی راهبرد جدید نفتی ایران

به گزارش انرژی پرس؛ پایگاه خبری بلومبرگ در گزارشی از برنامه تحریمی تیم «دونالد ترامپ» علیه ایران، روسیه و ونزوئلا خبر داد. بر اساس این گزارش، بخش مهمی از روند اجرایی شدن و نهایی شدن این تحریم‌ها بسته به سلیقه ترامپ اعلام و اجرا خواهد شد. با این حال، موضوع حائز اهمیت برای تهران این است که درباره سیاست موسوم به فشار حدّاکثری در قبال ایران، در داخل تیم ترامپ توافق وجود دارد.

بدون تردید، یکی از بخش‌های مهم این رویکرد محدودیت برای صادرات نفت ایران به ویژه چین است. از همین روی، ایران در اقدامی پیشدستانه به دنبال رقابتی کردن صادرات نفت و راهبرد جدید در این حوزه است تا بتواند به متنوع‌سازی بازارهای صادراتی نیز دست یابد.

اقدامات رقابتی ایران

براساس گزارش اسپیشیال اوراسیا؛ ایران در سال‌های اخیر ابتکارات قابل توجهی را برای افزایش ظرفیت پالایش نفت و بهینه‌سازی استراتژی صادرات خود آغاز کرده است. این امر شامل طرح‌هایی برای نوسازی پالایشگاه‌های موجود، ساخت تأسیسات جدید، و گسترش مقاصد صادراتی با تمرکز بر بازارهای آسیایی، آفریقایی و آمریکای لاتین است. همزمان، شرکت ملی نفت ایران (NIOC) استراتژی‌های قیمت‌گذاری رقابتی برای نفت خام خود را در ژانویه ۲۰۲۵ اعلام کرده است و باوجود تحریم‌های جاری، جایگاه جذابی در بازارهای بین‌المللی کلیدی دارد.

محمدصادق عظیمی‌فر، معاون وزیر نفت و مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران، برنامه دولت ایران برای دستیابی به ظرفیت تولید روزانه ۱۳۰ میلیون لیتر بنزین و گازوئیل در پایان دولت چهاردهم را اعلام کرد. مدت این ابتکار با استراتژی بلندمدت تهران برای توسعه صنعت پالایش و افزایش صادرات همسو است. برای دستیابی به این اهداف باید اقدام لازم انجام شود که عبارتند از؛ ۱- نوسازی: پالایشگاه‌های موجود در حال ارتقای فناوری هستند تا کارایی تولید را افزایش داده و پیامدهای زیست‌محیطی را کاهش دهند. ۲- امکانات جدید: پالایشگاه‌های پیشرفته در حال ساخت هستند که فناوری‌های دیجیتال را برای مدیریت فرآیند یکپارچه می‌کنند.

پروژه‌های زیربنایی استراتژیک ایران در این راستا عبارتند از: پروژه‌های هرمزگان: اتصال نیروگاه بندرعباس به خط لوله گوره جاسک، شبکه ۱۰۰۰ کیلومتری تضمین پایداری مواد خام و احداث خط لوله ۴۶۰ کیلومتری به رفسنجان برای کارآمدسازی لجستیک. اهداف صادراتی: ایران بر بازارهای مستقر و نوظهور در آسیا، آفریقا و آمریکای لاتین متمرکز است که چین، عراق و ونزوئلا شرکای اصلی آن هستند.

در همین حال، شرکت ملی نفت ایران قیمت‌های فروش رسمی ژانویه ۲۰۲۵ را برای نفت خام تعیین کرده است:

بازارهای آسیایی: قیمت نفت سبک ایران ۱.۳۵ دلار بالاتر از میانگین عمان/دبی است.

اروپا و آفریقا: نفت خام سبک، سنگین و فروزان ایران در برابر برنت بین ۲.۷۰ تا ۴.۷۰ دلار در هر بشکه کاهش یافت.

مدیترانه: تخفیف‌های مشابه برای گریدهای خام سبک، سنگین و فروزان.

این استراتژی‌ها منعکس کننده یک رویکرد تطبیقی ​​برای متعادل کردن قیمت رقابتی با محدودیت‌های تحمیلی تحریم‌ها هستند.

اهداف راهبردی ایران

تمرکز جمهوری اسلامی بر ظرفیت پالایش و لجستیک صادرات نشان دهنده یک هدف دوگانه شامل؛ خودکفایی در تولید سوخت و تنوع بخشیدن به مشارکت‌های بین المللی انرژی است. تهران با نوسازی پالایشگاه‌ها و ایجاد زیرساخت‌های استراتژیک، توانایی خود را برای کاهش تحریم‌ها و رقابت در بازارهای جهانی تقویت می‌کند.

توزیع جغرافیایی صادرات نشان دهنده یک تغییر استراتژیک به سمت بازارهایی است که تحت تأثیر تحریم‌های غرب از جمله چین، عراق و ونزوئلا قرار ندارند. به ویژه، تقاضای چین یک خط حیاتی حیاتی را فراهم می‌کند، همچنین همکاری با ونزوئلا روابط بین اقتصادهای تحریم شده را ادغام می‌کند.

شرکت ملی نفت ایران از یک استراتژی قیمت‌‍گذاری منعطف و رقابتی استفاده می‌کند که بازارهای حساس به قیمت در اروپا و آفریقا را هدف قرار می‌دهد. این رویکرد احتمالاً در راستای کاهش قدرت عرضه‌کنندگان رقیب و حفظ جریان‌های درآمدی حیاتی برای اقتصاد است. ادغام فناوری‌های دیجیتال نشان دهنده تعهد به رقابت بلندمدت در بازار انرژی است که به طور فزاینده‌ای پیچیده می‌شود.

از زمان اعمال تحریم‌های غرب بر اقتصاد ایران، این امر تأثیرگذار بوده و تهران را به اتخاذ استراتژی‌های متفاوتی برای جلوگیری از بحران اقتصادی سوق داده است. اگر ایجاد مناطق ویژه اقتصادی (SEZ) و ایجاد شرایط مساعد برای جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی، بخشی از راهبرد بزرگ دور زدن تحریم‌ها را تشکیل می‌دهد، بخش نفت و گاز به عنوان یکی از حوزه‌های کلیدی بوده که جمهوری اسلامی همواره آن را در راستای افزایش درآمد و مقابله با تحریم‌های اقتصادی دنبال کرده است.

افزایش توان تولید و اجرای قیمت‌گذاری استراتژیک، تاب آوری بخش انرژی ایران در برابر فشارهای اقتصادی خارجی را تقویت می‌کند. تهران با تقویت شراکت راهبردی با متحدان کلیدی خارجی در مناطق مختلف جهان، خود را با کشورهایی که چالش‌های ژئوپلیتیکی و اقتصادی مشابهی دارند، نزدیک‌تر و چارچوبی برای حمایت و همکاری متقابل ایجاد می‌کند.

گسترش به بازارهای آفریقا و آمریکای لاتین یک ابتکار استراتژیک برای تنوع بخشیدن به پایگاه مشتری و کاهش ریسک جغرافیایی است. همزمان، تلاش‌های مستمر برای نوسازی زیرساخت‌ها و پذیرش فناوری‌های پیشرفته نشان‌دهنده ظرفیت ایران برای سازگاری با محدودیت‌های تحمیل‌شده توسط تحریم‌های بین‌المللی است.

علاوه بر این، کاربرد فناوری‌های پاک‌تر در فرآیندهای پالایشی به منظور بهبود کارایی و بازده و همچنین ارتقای عملکرد زیست‌محیطی آن است. این امر احتمالا بازارهایی را جذب کند که پایداری را در اولویت قرار می‌دهند و به جایگاه آن به عنوان یک تامین کننده انرژی مدرن اعتبار می‌بخشند.

نتیجه‌گیری

در نتیجه، استراتژی نفت ایران احتمالا پیامدهایی فراتر از اقتصاد داخلی آن داشته باشد که نشان‌دهنده تنظیم مجدد پویایی بازار منطقه‌ای و جهانی است. برای سرمایه‌گذاران و استراتژیست‌های بالقوه، ابتکارات تهران هم فرصت‌ها و هم چالش‌هایی را به همراه دارد. تاکید بر نوسازی زیرساخت‌ها، قیمت‌گذاری رقابتی و مشارکت‌های استراتژیک احتمالاً موقعیت ایران را به‌عنوان تامین‌کننده کلیدی انرژی برای بازارهای نوظهور و غیرمتعهد تقویت می‌کند. این مسیر می‌تواند جریان‌های تجارت انرژی، به‌ویژه در آسیا، آفریقا و آمریکای لاتین را تغییر و مسیرهای عرضه جایگزین را برای کشورهایی که به دنبال منابع متنوع هستند، ارائه دهد.

با این حال، تداوم تحریم‌های بین‌المللی و تنش‌های ژئوپلیتیکی می‌تواند خطرات را تشدید کند و ارزیابی دقیق شرایط بازار و چشم‌اندازهای نظارتی را هنگام تعامل یا رقابت با ایران در بازار جهانی انرژی ضروری می‌سازد.