همکاری انرژی؛ رمز نفوذ ترکیه در سوریه

به گزارش انرژی پرس، آلپ ارسلان بایراکتار وزیر انرژی ترکیه در اقدامی استراتژیک اعلام کرد که ترکیه قصد دارد از طریق پروژه‌های انرژی حیاتی که مستقیماً به بازسازی این کشور کمک می‌کند با سوریه همکاری داشته باشد. بر اساس اظهارات وزیر، ترکیه برای حمایت از سوریه در بخش‌های اساسی مانند تولید نفت، گاز طبیعی و برق تلاش خواهد کرد. به باور کارشناسان، این امر گامی در راستای تقویت روابط دوجانبه با دمشق و دستیابی به اهداف استراتژیک اقتصادی و سیاسی بلندمدت است.

پروژه‌های انرژی در سیاست ترکیه در قبال سوریه تمرکز ویژه‌ای دارند، زیرا مقامات ترکیه انرژی را به عنوان یک ستون اساسی برای احیای اقتصاد سوریه پس از سال‌ها جنگ می‌بینند. منابع حاکی از آن است که ترکیه در حال حاضر امضای توافقنامه‌هایی را با دولت سوریه برای توسعه منابع انرژی از جمله سرمایه‌گذاری در میادین نفت و گاز واقع در شمال و شرق سوریه آغاز کرده است.

ظرفیت انرژی سوریه

بخش نفت و گاز در سوریه پس از ویرانی‌هایی که طی ۱۴ سال درگیری متحمل شده است، در انتظار حمایت گسترده بین المللی برای رفع نیازهای محلی و ایجاد درآمدهایی است که به روند بازسازی کمک می‌کند. در این میان، ترکیه تمایل خود را برای کمک به سوریه برای افزایش تولید نفت و گاز طبیعی، توسعه زیرساخت‌های این بخش، همچنین تامین نیازهای برق خود ابراز کرد. رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه در حال تلاش برای ایجاد روابط سطح بالا با دولت جدید سوریه است. این امر شرکت‌های ترکیه را قادر به ایفای نقش عمده در روند بازسازی می‌کند و بخش نفت و گاز در سوریه علاوه بر معدن و کشاورزی، مهمترین هدف آنکارا است.

در این راستا، آنکارا تمایل خود را برای کمک به افزایش تولید نفت و گاز در سوریه نشان داده است که نشان دهنده آخرین گام در ابتکارات ترکیه برای مشارکت در روند بازسازی سوریه است. بایراقدار گفته است: در حال بررسی استفاده از نفت خام و گاز طبیعی برای بازسازی سوریه هستیم و قصد داریم به همتایان خود در این زمینه کمک داشته باشیم، هدف ما توسعه پروژه‌ها بوده تا از این پتانسیلی که سوریه دارد برای احیای این کشور استفاده کنیم. »

در طول سال‌های جنگ داخلی سوریه، تولید نفت خام، میعانات و مایعات گازی سوریه بیش از ۳۰۰ هزار بشکه در روز کاهش یافت و از ۳۵۳ هزار بشکه در روز در سال ۲۰۱۱ به ۴۰ هزار بشکه در سال گذشته (۲۰۲۳) کاهش یافت. با مدرن‌سازی زیرساخت‌های این بخش و ترکیب راهکارهای انرژی‌های تجدیدپذیر، سوریه می‌تواند پایه‌ای محکم برای احیای اقتصاد ایجاد کند. بانک جهانی انتظار دارد اقتصاد سوریه در سال ۲۰۲۴ حدود ۱.۵ درصد کوچک‌تر شود و این کاهش به ۱.۲ درصد در سال ۲۰۲۳ ادامه دهد.

مشکل اصلی بخش انرژی سوریه در آن است که کنترل زیرساخت‌های نفت و گاز به یک ابزار سیاسی حیاتی تبدیل شده است، زیرا جناح‌های رقیب اغلب از این منابع برای تأمین مالی عملیات خود و اعمال نفوذ بر همتایان خود استفاده می‌کنند. از همین روی، درآمدهای نفتی به قدرت شبه‌نظامیان دامن می‌زند و درگیری‌های مبتنی بر منابع را تداوم می‌بخشد. هم اکنون، منابع انرژی سوریه به این صورت پراکنده است که میادین نفتی در شمال شرق تحت کنترل گروه‌های کردی، میادین نفتی در شرق منطقه اطراف دیرالزور در نزدیکی مرز عراق و میدان‌های گازی به‌ویژه در منطقه پالمیرا در مرکز کشور توزیع گسترده‌تری دارند.

در مجموع، احیای بخش انرژی سوریه پس از جنگ یک چالش بزرگ است، اما نفت و گاز می‌توانند نقشی اساسی در روند بازسازی ایفا کنند، زیرا: ۱-درآمدهای نفت و گاز برای بازسازی بسیار مهم است. ۲- هیدروکربن‌ها منبع درآمد دولت هستند. ۳- مدیریت موثر منابع برای جلوگیری از فساد یا یارانه‌های بی‌فایده مهم است.

بنابراین، این امر می‌تواند با بهبود تولید نفت و گاز در سوریه با افزایش امنیت و معافیت از تحریم‌های بین المللی محقق شود و در درازمدت، عملیات حفاری در شمال شرق و اکتشاف فراساحلی ممکن است منجر به افزایش منابع شود. علاوه بر این، بخش انرژی سوریه پتانسیل انتقال به یک سیستم برق پایدارتر و کم کربن را دارد، زیرا مناطق وسیع بیابانی فرصتی را برای تقلید از برنامه‌های خورشیدی موفق در کشورهای همسایه مانند اردن فراهم می‌کند.

ابتکارات خورشیدی در مقیاس کوچک، از جمله پانل‌های فتوولتائیک روی پشت بام با باتری‌ها و سیستم‌های گرمایش آب، می‌تواند تامین برق را مانند لبنان و یمن تسریع بخشد. علاوه بر این، مناطق پر باد در امتداد کوه‌های ساحلی، کوه‌های پالمیرا که تا فرات امتداد دارد، کوه‌های شرق لبنان و جنوب دمشق وجود دارد.

در یک سناریوی پس از جنگ، سوریه می‌تواند نقشی حیاتی در ارائه یک سیستم انرژی یکپارچه ایفا کند که خلیج فارس، اردن، لبنان، عراق و ترکیه را به هم پیوند می‌دهد. علیرغم چالش‌هایی که بخش انرژی در سوریه در طول سال‌های درگیری با آن مواجه بود، ممکن است نقش مهمی در بازسازی و بهبود اقتصادی این کشور ایفا کند. اما نباید فراموش کرد که شرط تحقق همه این موارد ثبات در سوریه است که باید منتظر ماند و دید که آیا دولت جدید تا چه اندازه در این امر موفق خواهد شد.

اهداف ترکیه در سوریه

ترکیه به دنبال استفاده از انرژی به عنوان ابزاری برای افزایش نفوذ خود در بازار سوریه است که نیاز زیادی به توسعه زیرساخت‌ها دارد. ترکیه تنها کشوری نیست که به دنبال سود بردن از این وضعیت بوده و امیدوار است بتواند خود را به عنوان یک قدرت بزرگ منطقه‌ای تحمیل کند. ترکیه قصد دارد پروژه‌های مشترک گاز و نفت با سوریه را با تمرکز بر توسعه پروژه‌های جدید در بخش برق، که در آن کشور با کمبود شدید منابع مواجه است، بازیابی کند.

براساس برخی گزارش‌ها، ترکیه پروژه‌های متعددی در مراحل اولیه خود در سوریه دارد که شامل تامین برق سوریه از طریق خطوط انتقال جدید و پروژه‌های اکتشاف و استخراج گاز و نفت در مناطق مرزی می‌شود. براساس برآوردها، این پروژه‌ها در کوتاه مدت به تامین انرژی مورد نیاز سوریه کمک خواهد کرد.

با وجود نفوذ زیاد روسیه و ایران در مسئله سوریه، کارشناسان بر این باورند که ترکیه می‌تواند با سرمایه‌گذاری منابع خود در روند بازسازی، جایگاه اقتصادی قوی خود را حفظ کند. ترکیه بخش انرژی را نقطه شروعی برای بهبود روابط اقتصادی دو کشور می‌داند و مقامات بر این باورند که همکاری در این زمینه زمینه ساز روابط گسترده‌تر در زمینه‌های ساخت و ساز، حمل و نقل و ارتباطات است.

بر اساس اظهارات مقامات ترکیه، آن‌ها با سرمایه‌گذاری شرکت‌های ترکیه در پروژه‌های بزرگ بازسازی به دنبال انتقال از نقش دستیار به نقش بیشترین نفوذ در اقتصاد سوریه هستند و این امر شامل ساخت نیروگاه‌های جدید و توسعه زیرساخت‌های اساسی است. این همکاری به تقویت مستقیم روابط ترکیه و سوریه و تقویت حضور ترکیه در عرصه اقتصادی سوریه کمک خواهد کرد.

از سوی دیگر، ترکیه نیز به دنبال گسترش نفوذ سیاسی خود در سوریه از طریق پروژه‌های انرژی و بازسازی است. علیرغم خصومت سیاسی بین دولت‌های ترکیه و سوریه در سال‌های اخیر، سقوط رژیم اسد باعث شد فرصت‌های همکاری بین آنکارا و رژیم جدید سوریه به تدریج افزایش یابد. تحلیلگران سیاسی بر این باورند که ترکیه از دولت جدید حمایت کرده و کانال‌هایی را برای توافق با آن به منظور پیشبرد پروژه‌های انرژی و زیرساخت باز خواهد کرد و به آن موقعیت استراتژیک می‌دهد که بر امور سیاسی آینده سوریه تأثیر بگذارد.