نگاه دلواپس چین و هند به احتمال وقوع تنش در تنگه هرمز/ حیات تجاری هند و چین در گرو تنگه هرمز

به گزارش اختصاصی انرژی پرس، ادامه تنش‌ها در خاورمیانه و احتمال گسترش درگیری‌ها در سطح منطقه‌ای بسیاری از کارشناسان را بر آن داشته تا درباره سناریوهای احتمالی پیش رو گمانه‌زنی کنند. یکی از این سناریوها، افزایش نزاع‌ها تا حد و اندازه‌ای است که به بسته شدن تنگه هرمز یا دستکم اختلال در روند فعالیت آن بینجامد. به گفته کارشناسان، این رویداد احتمالی تاثیرات گسترده‌ای بر بسیاری از کشورها از جمله هند و چین می‌گذارد.

وابستگی چین به نبض حیات انتقال انرژی

بسته شدن تنگه هرمز به معنای توقف ۹۰ درصد صادرات نفت کشورهای منطقه خلیج فارس و توقف معاملات تجاری بسیاری از این کشورها خواهد بود. البته تنش‌های فعلی به مرحله‌ای نرسیده که بازار انرژی را به‌شکلی بنیادین دگرگون کرده و تجارت در این تنگه تحت تأثیر قرار نگرفته است، اما این وضعیت می‌تواند در یک لحظه تغییر کند.

این نکته را نیز باید در نظر گرفت که تردد سالانه ۶۰ هزار کشتی تجاری اقیانوس‌پیما و روزانه عبور بیش از ۳۵ میلیون بشکه نفت خام از کشورهای ایران، عربستان سعودی، قطر، کویت، عراق و امارات به سمت مقصد های فرامرزی خود نشان از اهمیت بالای تنگه هرمز دارد.

وابستگی چین به صادرکنندگان انرژی از طریق تنگه هرمز نیازمند مداقه و تامل است. از ژانویه تا سپتامبر، چین ۴.۲ میلیون بشکه در روز نفت خام از طریق تنگه هرمز وارد کرده است که ۴۳ درصد از نفت خام این کشور را تشکیل می‌دهد. این میزان شامل حدود ۱.۳۵ بشکه در روز نفت خام و میعانات گازی ایران است که ۲۷ درصد نسبت به سال گذشته افزایش یافته است، زیرا پالایشگاه‌های چینی بیشتری برای بهبود حاشیه پالایش به صادرات با تخفیف ایران روی آورده‌اند.

این نکته را نیز باید در نظر گرفت که با افزایش اتکای چین به نفت خلیج فارس، منافع استراتژیک این کشور برای حفظ امنیت و ثبات تنگه هرمز نیز افزایش یافته است. علاوه بر این، حضور نظامی ایالات متحده و متحدانش در این تنگه، چین را برای گسترش نفوذش در منطقه برای حفاظت از منافع تجاری خود تشویق کرده است.

همچنین باید در نظر گرفت که چین هر سال حدود ۲۵ درصد از کل واردات گاز طبیعی مایع خود را از قطر تامین می‌کند و گلوگاه انتقال این حجم هم بلاشک تنگه هرمز است. به گفته کارشناسان، دو سوم تجارت چین سالانه از طریق تنگه مالاکا انجام می‌شود که ۸۰ درصد از واردات انرژی این کشور را در بر می‌گیرد و مسیر اصلی رسیدن به این تنگه برای بسیاری از کشورهای صادرکننده به پکن، تنگه هرمز است.

هند، نگران اختلال در تنگه هرمز

بنا به گزارش بلومبرگ، بنادر گوادر پاکستان و چابهار ایران در منطقه از اهمیت ژئواستراتژیک و ژئوپلیتیک برخوردار بوده و می‌توانند سرنوشت منطقه را تغییر دهند. این دو بندر در ورودی تنگه هرمز که دارای دو سوم ذخایر نفت جهان است قرار دارند و هرگونه تنش در آن می‌تواند باعث افزایش رقابت‌ها و تنش‌ها در زمینه خطوط کشتیرانی در منطقه شود. این در حالی است که هند نگاهی ویژه به این منطقه دارد.

وابستگی شدید هند به واردات نفت، این کشور را به ویژه در برابر اختلالات در تنگه هرمز آسیب‌پذیر می‌کند. بر اساس گزارش رویترز که به نقل از داده‌های دولتی منتشر شده، هند حدود ۲۳۲ میلیون تن نفت خام در طول آوریل تا مارس ۲۰۲۳-۲۰۲۴ وارد کرد. این سومین واردکننده و مصرف‌کننده بزرگ نفت جهان در این مدت ۱۳۲ میلیارد دلار برای واردات نفت هزینه کرده است.

بخش عمده ای از واردات نفت خام و گاز طبیعی مایع هند از خلیج فارس انجام می‌شود. طبق داده‌ها، نزدیک به ۶۰ درصد واردات دهلی نو از طریق کشورهای همسایه در خلیج فارس است. هند نزدیک به ۸۵ درصد نیاز نفت خود را از طریق واردات تامین می‌کند چراکه ظرفیت داخلی این کشور محدود است. «آجی ساهای»، مدیر کل و مدیرعامل فدراسیون سازمان‌های صادراتی هند، تاکید کرد که بخش بالقوه‌ای از این واردات از طریق تنگه هرمز صورت می‌گیرد و هرگونه اختلال در این گلوگاه می‌تواند آسیب‌های بسیاری برای دهلی نو به بار آورد.

همچنین این نکته را نیز باید در نظر گرفت که چین و هند در حوزه اقتصاد و ژئوپولتیک با یکدیگر رقابت تنگاتنگی دارند و هر کدام به نحوی تلاش دارد سهم بیشتری را از تجارت و سرمایه‌گذاری در تنگه هرمز از آن خود کند. شکی نیست که در صورت بالا گرفتن تنش‌ها و کاهش صادرات از طریق این منطقه، معادلات میان دهلی نو و پکن نیز دستخوش تغییرات گسترده‌ای خواهد شد.

این در حالی است که رسانه‌ها پیشتر گزارش داده بودند که هند و عمان، با توجه به شرایط منطقه و اهمیت تنگه هرمز، خود را برای امضای توافق‌نامه تجاری در چند ماه آینده آماده می‌کنند. این مسئله خود نشان از آن دارد که هند نیز مانند چین تمام تلاش خود را دارد که از گزند نزاع‌های فعلی در امان مانده و اجازه ندهد که تنگه هرمز به‌عنوان نبض تجارت بین‌المللی در این این درگیری‌ها آسیب ببیند.