نخستین برآوردها از بازگشت ترامپ؛ بازار نفت پیچیده می‌شود؟ 

به گزارش انرژی پرس؛ به نظر می‌رسد بخش انرژی در سال ۲۰۲۵ در آستانه دگرگونی‌های رادیکال قرار دارد، زیرا بسیاری از عوامل ژئوپلیتیکی، اقتصادی و فنی تلاقی می‌کنند که احتمالا شرایط بازار را تغییر دهد. براساس برآوردها، انتظار می‌رود که قدرت‌های بزرگ مانند ایالات متحده نقش مهمی در سیاست‌گذاری در سال جاری ایفا کنند. باوجود چالش‌های تحمیل شده توسط جنگ‌های تجاری و بحران‌های ژئوپلیتیکی بر رشد اقتصادی، ثبات قیمت نفت و گاز یکی از موضوعات اساسی بوده که بخش انرژی در سال ۲۰۲۵ با آن مواجه خواهد شد. علاوه بر این، بازارها شاهد موجی از سرمایه‌گذاری‌های عظیم با هدف افزایش قابلیت‌های تولید و گسترش دامنه انرژی‌های تجدیدپذیر خواهند بود.

روند بازار نفت در سال ۲۰۲۴

صادرات جهانی نفت خام در سال ۲۰۲۴ به میزان ۲ درصد کاهش یافت که نخستین ریزش از زمان همه‌گیری کرونا بوده و این امر نشان دهنده تغییرات قابل توجهی در صنعت جهانی نفت است. رویترز با استناد به داده‌های حمل و نقل اعلام کرد که این کاهش ناشی از رشد ضعیف تقاضا، تغییرات در عملیات پالایشگاهی، اختلال در خطوط لوله و توزیع مجدد مسیرهای تجارت جهانی است. در واقع، این عوامل بازار جهانی نفت را تشدید کرده است. در این میان، تنش‌های ژئوپلیتیکی عامل اصلی تاثیرگذار بر بازار باقی مانده و جنگ روسیه و اوکراین و تشدید درگیری‌ها در خاورمیانه زنجیره تامین سنتی را مختل کرده است. همچنین تحریم‌ها و اقدامات محدودکننده، صادرات روسیه را از اروپا به هند و چین هدایت کرده است.

همزمان، صادرات نفت خاورمیانه به اروپا ۲۲ درصد کاهش یافت و کشورهای اروپایی را مجبور به یافتن تامین‌کنندگان جایگزین کرد. در نتیجه، اروپا واردات از ایالات متحده و آمریکای جنوبی را افزایش و کاهش از خاورمیانه را جبران کرده است. بسته شدن پالایشگاه‌ها در اروپا، به دلیل اختلالات کشتیرانی دریای سرخ، بحران را تشدید کرد. در این میان، ایالات متحده موقعیت خود را در تجارت جهانی نفت از طریق افزایش تولید نفت شیل تقویت می‌کند. در سال ۲۰۲۴، ایالات متحده حدود ۴ میلیون بشکه در روز صادر کرد که ۹.۵ درصد از بازار جهانی را به خود اختصاص داد. این افزایش به ایالات متحده اجازه داد تا از برخی تامین‌کنندگان سنتی از جمله کشورهای خاورمیانه، به عنوان صادرکننده کلیدی پیشی بگیرد. این موفقیت به افزایش تولید و پیشرفت‌های زیرساختی مانند توسعه خط لوله «ترانس ماتین» کانادا نسبت داده می‌شود که ۵۹۰ هزار بشکه در روز به ظرفیت صادرات اضافه و ارسال به بازارهای آسیایی را تقویت کرد.

البته تقاضا برای نفت در مراکز عمده مصرف در حال کاهش بوده که موجب تغییر جریان‌های تجارت جهانی را شده است. به عنوان مثال، چین در سال ۲۰۲۴ واردات نفت خود را به میزان ۳ درصد کاهش داد که دلیل آن افزایش خودروهای الکتریکی، پلاگین هیبرید و استفاده بیشتر از گاز طبیعی مایع (LNG) در حمل و نقل کالا بود.

در اروپا، ظرفیت پالایش تحت تأثیر محدودیت‌های زیست محیطی و اقدامات دولت برای کاهش انتشار کربن، ۱ درصد کاهش یافته و این روندها بازتاب‌دهنده یک تغییر گسترده به سمت کاهش وابستگی به نفت و اتخاذ منابع انرژی پاک‌تر است. بازسازی مسیرهای تجاری نیز نقش مهمی ایفا می‌کند. راه‌اندازی پالایشگاه Dangote در نیجریه، فرآوری داخلی قابل توجهی را امکان‌پذیر کرده و صادرات این کشور را تا ۱۳ درصد کاهش داده است. با این حال، نیجریه واردات نفت از ایالات متحده را آغاز کرده که یک اقدام شگفت‌انگیز برای یک صادرکننده بزرگ است. کانادا صادرات خود را به بازارهای آسیایی از جمله چین، هند و ژاپن به دنبال بهبود زیرساخت‌ها افزایش داده است. در همین حال، اروپا به سطوح بی‌سابقه واردات از ایالات متحده وگویان رسیده و کاهش عرضه از خاورمیانه و روسیه را جبران می‌کند.

تشکیل اتحادهای تجاری جدید نتیجه اجتناب‌ناپذیر این تغییرات است. روسیه در حال تقویت روابط با چین، هند و ایران و ایجاد شراکت‌هایی برای تغییر ساختار تجارت جهانی نفت است. این اتحادها دسترسی انعطاف‌پذیرتر به بازار را فراهم و به کاهش ضررهای ناشی از تحریم‌های غرب کمک می‌کنند. با این حال، توزیع مجدد جریان نفت نیز به دلیل افزایش هزینه‌های حمل و نقل منجر به افزایش هزینه‌های انتقال و کاهش سودآوری پالایش شده است. درگیری‌های ژئوپلیتیکی همچنان کاتالیزورهای مهم برای تغییر هستند. تشدید تنش‌ها در غزه در سال ۲۰۲۴ منجر به حملاتی به کشتیرانی دریای سرخ شد و هزینه‌های حمل و نقل نفت را افزایش داد. در میان این رویدادها، پالایشگاه‌های اروپایی خرید نفت از آمریکا و آمریکای جنوبی را افزایش داده‌اند.

هرچند این اقدامات به کشورهای اروپایی کمک می‌کند تا با شرایط جدید سازگار شوند، اما هزینه‌ها را نیز افزایش می‌دهند. تقاضای ضعیف و ابتکارات زیست محیطی پیش‌بینی‌های سنتی رشد بازار نفت را تضعیف می‌کند. قبل از سال ۲۰۲۰، تحلیلگران معتقد بودند که رشد بلندمدت مصرف نفت اجتناب ناپذیر است و بحران‌های کوتاه مدت را جبران می‌کند. با این حال، سال‌های اخیر نشان داده که این برآورد دیگر موجه نیست. کاهش تقاضا در چین، توسعه سریع انرژی‌های تجدیدپذیر و اجرای مقررات زیست محیطی انتظارات را تغییر می‌دهد. در سال ۲۰۲۴، بسیاری از کشورها وابستگی خود را به گاز طبیعی و انرژی‌های تجدیدپذیر افزایش و وابستگی به نفت را کاهش دادند.

ورود به عصر جدید

این تغییرات نشان می‌دهد که بازار نفت وارد عصر جدیدی شده است. ثبات قبلی جای خود را به نوسانات مداوم داده که در این میان، تصمیمات و درگیری‌های سیاسی نقش اصلی را ایفا می‌کنند. کشورها و شرکت‌ها مجبور به سازگاری هستند. به عنوان مثال، ایالات متحده و کانادا به طور فعال در حال گسترش ظرفیت‌های صادراتی هستند، در حالی که کشورهای خاورمیانه با رقابت شدید و نیاز به تنوع بخشیدن به بازارها مواجه هستند. از همین روی، چشم‌انداز سال ۲۰۲۵ نامشخص است. تحریم‌های پیشنهادی دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، از جمله تعرفه ۲۵ درصدی بر واردات نفت از کانادا و مکزیک، می‌تواند جریان‌های تجاری را دوباره توزیع کند.

علاوه بر این، کاهش تقاضای نفت در اقتصادهای بزرگی مانند چین و اروپا، انتقال به منابع انرژی جایگزین را تسریع خواهد کرد. در میان این تغییرات، بازیکنان پیشرو باید استراتژی‌های جدیدی را برای حفظ موقعیت خود طراحی کنند. صنعت جهانی نفت به شرایط عادی سال ۲۰۱۹ باز نخواهد گشت. نوسانات، خطرات ژئوپلیتیکی و تغییر ترجیحات مصرف کنندگان در حال شکل دادن به واقعیت جدیدی هستند که در آن موفقیت به توانایی سازگاری سریع بستگی دارد.

چالش‌های ژئوپلیتیکی پیش روی بخش انرژی

گزارش اخیر نشان می‌دهد که بخش انرژی در سال ۲۰۲۵ با چالش‌های بزرگی روبرو خواهد شد، زیرا نتایج و پیامدهای انتخابات ۲۰۲۴ در طول سال جاری مشخص خواهد شد. این گزارش حاکی از آن است که اهداف دولت آمریکا به رهبری دونالد ترامپ به شرح زیر بر سیاست‌های تجاری، اقتصادی و اقلیمی اثرگذار خواهد بود؛ انتظار می‌رود رشد تولید ناخالص داخلی جهانی از ۲.۷ درصد در سال ۲۰۲۴ به ۳ درصد افزایش یابد، اما اگر آمریکا ۶۰ درصد تعرفه بر چین و ۱۰ درصد برای بقیه اعمال کند، رشد سالانه ۵۰ واحد پایه کاهش می‌یابد. تشدید تنش‌های تجاری بر تقاضای جهانی برای کالاها تأثیر می‌گذارد و تقاضای نفت در سال ۲۰۲۵ احتمالا ۰.۵ میلیون بشکه در روز کاهش یابد.

چین، همراه با مکزیک و کانادا، هرگونه اقدام تلافی جویانه بالقوه علیه تعرفه‌ها را پاسخ خواهند داد که احتمالا برنامه‌های چین به عنوان خریدار اصلی نفت، برای تحریک رشد اقتصادی ۵ درصد در سال جاری را پیچیده کند. همچنین، اگر دولت ترامپ به وعده خود مبنی بر خروج از توافقنامه پاریس عمل کند، این امر تلاش‌ها برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای جهانی را پیچیده خواهد کرد، در مقابل، چین احتمالا متعهد شود تا سال ۲۰۳۵ انتشارات گازهای گلخانه‌ای را ۳۰ درصد کاهش دهد.

همچنین، تلاش‌های ترامپ برای دستیابی به پیشرفت در پرونده صلح مربوط به اوکراین و خاورمیانه تأثیر مثبتی بر اقتصاد جهانی خواهد داشت، اما گاز همچنان یک استثنا باقی خواهد ماند، زیرا اروپا به اعمال محدودیت‌ها بر واردات روسیه ادامه می‌دهد. باید توجه داشت که نوع رابطه تهران و واشنگتن در سال ۲۰۲۵، می‌تواند در روند بازار تاثیرگذار باشد و برای نمونه اگر سیاست فشار حداکثری اعمال شود، احتمال افزایش قیمت نفت وجود دارد.