موج کمبود سوخت در روسیه به آسیای مرکزی رسید

به گزارش انرژی پرس و به نقل از اویل پرایس، حملات پی‌درپی اوکراین به پالایشگاه‌های نفت روسیه، این کشور را با کمبود سوخت و افزایش قیمت داخلی روبه‌رو کرده است. در برخی مناطق روسیه صف‌های طولانی در پمپ‌بنزین‌ها شکل گرفته و دولت برای حفظ ذخایر داخلی، صادرات بنزین و گازوئیل را ممنوع یا محدود کرده است.

این تصمیم، موجی از کمبود سوخت و افزایش قیمت را در جمهوری‌های سابق شوروی در آسیای مرکزی به راه انداخته؛ کشورهایی که وابستگی زیادی به انرژی روسیه دارند.

تاجیکستان؛ آسیب‌پذیرترین کشور منطقه

تاجیکستان که تقریباً تمام سوخت خود را از روسیه وارد می‌کند، یکی از کشورهایی است که بیش از همه از این محدودیت‌ها آسیب دیده است.
با وجود آنکه روابط نزدیک سیاسی و اقتصادی با مسکو دارد و سوخت روسی همچنان از طریق توافق‌های دوجانبه وارد کشور می‌شود، قیمت بنزین در تاجیکستان از تابستان امسال به‌شدت افزایش یافته است.

اکنون بهای هر لیتر بنزین معمولی در این کشور تا ۱.۳۰ دلار رسیده که بالاترین رقم در میان کشورهای منطقه است.

در پی بی‌ثباتی صادرات روسیه، دوشنبه (پایتخت تاجیکستان) تلاش کرده الگوی مصرف انرژی خود را متنوع کند؛ بسیاری از تاکسی‌ها و وسایل حمل‌ونقل عمومی به گاز طبیعی مایع یا برق روی آورده‌اند. با این حال، مقام‌های تاجیکستان می‌گویند واردات سالانه بنزین از روسیه تا پایان سال به ۵۰۰ هزار تن خواهد رسید؛ افزایشی چشمگیر نسبت به ۴۵۱ هزار تن در سال ۲۰۲۴.

قرقیزستان؛ وابسته و در معرض خطر

قرقیزستان بیش از ۹۰ درصد بنزین و گازوئیل مصرفی خود را از روسیه وارد می‌کند.

اگرچه این کشور عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا به رهبری مسکو است و از ممنوعیت رسمی صادرات سوخت روسیه معاف شده، اما از تابستان تاکنون با افزایش قیمت، تأخیر در تحویل و حتی کمبود موقت سوخت روبه‌رو بوده است.

اقتصاددانان می‌گویند وابستگی شدید قرقیزستان به واردات از روسیه، این کشور را در برابر بحران‌های مشابه بسیار آسیب‌پذیر کرده است.

به گفته نرگُل آکیمووا، کارشناس اقتصادی، «در کوتاه‌مدت، جایگزین واقعی برای سوخت روسی وجود ندارد و هر گزینه‌ای به سرمایه‌گذاری سنگین در زیرساخت و هزینه‌های بالاتر نیاز دارد.»

ازبکستان؛ جست‌وجوی مسیرهای جایگزین

ازبکستان همچنان طبق قراردادهای دولتی، سوخت از روسیه وارد می‌کند، اما برای کاهش وابستگی خود به مسکو، واردات از قزاقستان و ترکمنستان را افزایش داده است؛ دو کشوری که بزرگ‌ترین صادرکنندگان انرژی در آسیای مرکزی به شمار می‌روند.

با وجود برخورداری از ذخایر قابل‌توجه نفت، ازبکستان فاقد زیرساخت‌های لازم برای افزایش تولید است و در سال ۲۰۲۴ تنها ۶۳ هزار بشکه در روز تولید داشته است.
تاشکند قصد دارد با نوسازی زیرساخت‌های فرسوده انرژی و جذب سرمایه‌گذاری خارجی، تولید داخلی نفت را افزایش دهد.

قزاقستان؛ خودکفا اما محتاط

قزاقستان برخلاف بسیاری از همسایگانش، در حوزه انرژی تقریباً خودکفا است. این کشور با ذخایر عظیم و توان پالایشی بالا، سالانه حدود ۱۴ میلیون تن فرآورده نفتی تولید و نزدیک به ۱.۲ میلیون تن دیگر از روسیه وارد می‌کند.

با این حال، اختلال در پالایشگاه‌های روسیه قزاقستان را نیز بی‌نصیب نگذاشته است. دولت در ماه مه برای جلوگیری از کمبود داخلی، صادرات فرآورده‌های نفتی را برای شش ماه ممنوع و با قاچاق سوخت مقابله کرده است. این محدودیت‌ها قرار است در نوامبر ۲۰۲۵ به پایان برسد.

دولت قزاقستان اعلام کرده قصد دارد تا سال ۲۰۴۰ صادرات سوخت خود به سایر کشورهای آسیای مرکزی، چین و هند را افزایش دهد.

ترکمنستان؛ جزیره‌ای امن در میان بحران

ترکمنستان با داشتن ذخایر عظیم نفت و گاز و کنترل شدید دولتی بر بخش انرژی، از بی‌ثباتی‌های خارجی تقریباً در امان مانده است.
قیمت‌های یارانه‌ای سوخت باعث شده شهروندان این کشور تأثیر چندانی از نوسانات منطقه‌ای احساس نکنند.

به گفته اقتصاددان مارات موسورالیف، «ترکمنستان تنها کشور منطقه است که در همه انواع منابع انرژی مازاد دارد.»

دولت ترکمنستان اوایل اکتبر اعلام کرد در نه‌ماهه نخست ۲۰۲۵، اهداف تولید بنزین و گازوئیل را پشت سر گذاشته است — ادعایی که منابع مستقل نتوانسته‌اند آن را تأیید کنند.

این کشور روزانه حدود ۲۷۵ هزار بشکه نفت و سوخت مایع تولید می‌کند و مانند قزاقستان از تغییر الگوهای تجاری منطقه سود برده است. گزارش‌ها حاکی از آن است که عشق‌آباد صادرات فرآورده‌های نفتی خود را به ازبکستان و افغانستان افزایش داده است.