معضل فرسودگی صنعت حفاری ایران

به گزارش انرژی پرس، در سه‌سال گذشته، گزارش‌ها نشان می‌دهد که بهره‌وری دکل‌های حفاری در ایران به یک‌سوم کاهش یافته است. براساس آماری که رییس هیات‌مدیره انجمن شرکت‌های حفاری نفت و گاز ایران اعلام کرده، ۱۱۴ دکل حفاری خشکی نفت در کشور فعال هستند اما عملکرد آنها چندان رضایت‌بخش نیست. به این دلیل که سال‌هاست این دستگاه‌ها کار می‌کنند و نوسازی نشده‌اند. اوضاع در دکل‌های حفاری دریایی هم خیلی چنگی به دل نمی‌زند. یا این دکل‌ها بیکار و بلا استفاده مانده‌اند که چرا که با وجود گذشت سال‌ها میادین مشترک خود را تعیین‌تکلیف نکرده‌اند یا اینکه راندمان کارشان پایین است.

فشار ناترازی گاز با آغاز به کار دولت چهاردهم بیش از پیش خود را نشان داده است. هرچند وزارت نفت اعلام کرده که تلاش می‌کند تولید گاز را افزایش دهد، اما یکی از موانع موجود، پایین‌بودن بهره‌وری در تولید گاز است. برخی گزارش‌ها نشان می‌دهد که بخش بزرگی از گاز حین برداشت هدر می‌رود که این موضوع ناشی از فرسوده‌بودن دستگاه‌های حفاری است. البته مهران مکوندی، مدیرعامل شرکت ملی حفاری ایران گفته است که افزایش بهره‌وری و کارایی از ۶۷‌درصد کنونی به بیش از ۹۰‌درصد با رعایت الزام‌های مجموعه مقررات حفاری، اولویت برنامه‌های این شرکت است.

او همچنین گفته که طرح نوسازی و بازسازی ناوگان عملیات حفاری و خدمات فنی از محل اعتبار تخصیصی از سوی شرکت ملی نفت ایران هدف‌گذاری شده و همسو با آن راهکارهای دیگر برای استفاده از ظرفیت‌های موجود در دستور کار شرکت است.

راهکارهایی مثل کاهش انتظارهای دستگاه‌های حفاری از ۲۰‌درصد به ۳‌درصد نقطه مطلوب در افزایش بازده کار که بنا به گفته مکوندی آثار مثبت در رضایت‌مندی بیشتر کارفرماها و شتاب‌بخشی در اجرای عملیات حفاری را به‌دنبال دارد و از آن‌سو باعث رشد درآمدزایی‌، در تحقق برنامه‌های صنعت نفت در بخش نگهداشت و افزایش تولید نفت و گاز بسیار با اهمیت خواهد بود.

هرچند برنامه‌های تازه اعلام‌شده از سوی مقامات تازه‌نفس شرکت حفاری می‌تواند امیدبخش باشد، با این وجود نمی‌توان از واقعیت‌های موجود صنعت حفاری که یکی از مهم‌ترین بخش‌های بالادست نفت محسوب می‌شود، غافل شد.

واقعیت‌هایی مثل تعداد کم دکل‌های موجود در مقایسه با اهداف برداشت بیشتر از میادین نفت و گاز قدیمی و فرسوده بودن دستگاه‌های حفاری که به واقع بهره‌وری لازم را ندارند.

حفاری از نقطه صفر تا امروز

هدایت‌الله خادمی، نماینده سابق مجلس در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» درباره نوسازی ناوگان‌های حفاری بیان کرد: شرکت ملی حفاری ایران بزرگ‌ترین شرکت حفاری ایران است و اولین شرکت حفاری است که بعد از انقلاب و پس از رفتن خارجی‌ها به دستور حضرت امام تشکیل شد. آن موقع کسی فکر نمی‌کرد شاید بعد از رفتن خارجی‌ها، ایرانی‌ها بتوانند این صنعت را راه اندازی و اداره کنند. دوستان ما در گذشته این شرکت را با تعدادی دستگاه معدود راه‌اندازی کردند و پس از جنگ برای درآمد و بازسازی مناطق جنگ‌زده نیاز بود توسعه پیدا کند تا درآمد و ارزآوری بیشتری داشته باشد.

وی افزود: با خرید دستگاه‌های حفاری و بازسازی و ارتقای همین دستگاه‌ها، این شرکت سیر پیشرفت و توسعه صعودی خیلی خوبی داشت. از نظر نیروی انسانی هم یکی از شرکت‌های موفق ایران است به دلیل اینکه در این بخش براساس علم روز عمل شد؛ یعنی قبل از اینکه بعضی دستگاه‌های بعدی خریداری شود، سعی می‌کردند نیروی انسانی باسواد لیسانس و فوق لیسانس را از دانشگاه‌های مختلف ایران تحت عنوان کارآموز استخدام کنند و چندین‌سال به آنها آموزش بدهند که همزمان آموزش تئوری و عملی بود که روی دستگاه‌ها کار می‌کردند. حتی با دانشگاه‌ها قراردادی بسته شد و برخی از این کارآموزان پنج‌سال درس خواندند و کار کردند و مدرک لیسانس فنی به آنها داده شد. این شرکت همین‌طوری توسعه پیدا کرد و اکثر چاه‌های نفت و گاز که در ایران وجود دارد، بعد از انقلاب توسط شرکت ملی حفاری زده شد و بعدا شرکت‌های دیگر مثل شرکت حفاری شمال تشکیل شد که این هم یک شرکت خیلی خوب و موفق بود.

نماینده سابق مجلس یادآورشد: پس از آن شرکت عملیات اکتشاف، شرکت دانا انرژی و شرکت‌های زیادی تشکیل شد ولی باز هم شرکت ملی حفاری بزرگ‌ترین شرکت حفاری ایران است و نیروهای بسیار متخصصی دارد و هنوز می‌شود این شرکت را به‌عنوان مادر صنعت حفاری ایران نام برد. اگر بقیه شرکت‌های حفاری و این صنعت مشکلی داشته باشند، نیروها و مدیرانش کمک می‌کنند؛ یعنی هنوز بقیه شرکت‌ها روی این شرکت و پرسنلش حساب می‌کنند و کمک می‌گیرند و این شرکت هم با دست و دلبازی هر کمکی که از دستش برمی آید می‌کند.

خادمی با اشاره به اینکه صنعت حفاری در شرایط تحریم شبانه‌روز کار کرده است و هرزمان فرصتی برای بازسازی دستگاه‌ها نداشتند یا منابع مالی نبود‌، اکثر دستگاه‌های شرکت ملی حفاری ایران نیاز به بازسازی و ارتقا دارند، تصریح کرد: از آنجا که این صنعت، یک صنعت پرریسک است و اگر تجهیزات را طبق استانداردها نگه ندارند بحرانی به وجود می‌آید بنابراین تعمیرات آن‌هم باید به دقت انجام شود. مثلا بیشتر هنگام جابه‌جایی دستگاه‌های حفاری کار تعمیرات و نگهداری انجام می‌شود. به این دلیل که اگر دستگاه مشکل داشته باشد و روی چاه حفاری نصب شود، ممکن است حادثه ایجاد کند. فشار درون چاه و فشار رو به بالا پنج تا ده‌هزار است و اگر تجهیزات استاندارد نباشد، امکان دارد چاه آتش بگیرد و همه پرسنل از بین بروند؛ به همین خاطر باید حداقل استانداردها رعایت شود.

صنعتی که خسته است

رییس هیات‌مدیره انجمن شرکت‌های حفاری نفت و گاز ایران می‌گوید: این صنعت فقط کار کرده و برای کشور ارزآوری داشته، ولی بازسازی و ارتقا داده نشده است. امروز صنعت حفاری ایران در شرایطی قرار گرفته که حتما باید بازسازی شود. خوشبختانه شنیدیم نفت کمکی کرده و منابع مالی و ارزی را در اختیار این شرکت قرار داده تا بتواند با خرید تجهیزات، امکانات و قطعات یدکی دستگاه‌هایش را به‌روز کند و راندمان شرکت بهتر شده و برای سال‌های آتی بتوانند برای کشور ارزآوری داشته باشند. اینکه هزینه‌های بازسازی این صنعت چقدر می‌شود به مسائل مختلفی بستگی دارد، به این دلیل که شرایط هر کدام از این دستگاه‌ها متفاوت است.

خادمی با بیان اینکه نمی‌شود ظرف یک یا دوسال همه دستگاه‌ها را بازسازی کرد گفت: باید از یک جایی این کار را شروع کرد و همزمان با نوسازی، حفاری چاه‌ها هم انجام شود. از آنجا که تعداد کمی از این دستگاه‌ها را هنگام کار می‌توان متوقف کرد ولی همین هم فرصتی است که کار بازسازی را انجام بدهند و بعد از بازسازی در مدار بیاورند.

او با تاکید براینکه بازسازی و نوسازی دستگاه‌های حفاری زمان‌بر است، گفت: شاید در طول هفت، هشت‌سال بتوان همه را بازسازی کرد و شاید هم به ۱۰‌سال زمان نیاز باشد.

ممکن است حدود ۲۰۰میلیون دلار یا بیشتر برای بازسازی دستگاه‌های خشکی منابع نیاز باشد. دستگاه‌های دریایی واقعا خیلی قدیمی هستند و شاید نیاز باشد که دستگاه‌های جدید خریداری شوند.

این کارشناس انرژی با بیان اینکه هزینه دستگاه حفاری نو چیزی بیش از ۱۰۰میلیون دلار است، گفت: اگر دسته دوم بخرند بستگی به شرایط دستگاه از ۶۰، ۷۰میلیون دلار می‌توان تهیه کرد. به‌عنوان رییس هیات‌مدیره انجمن شرکت‌های حفاری و خدمات فنی نفت و گاز ایران که شرکت حفاری هم یکی از بزرگ‌ترین اعضای این انجمن و فعال‌ترین عضو انجمن است خیلی خوشحالیم و علاقمندیم و این تقاضا را داریم تا به این شرکت که مادر صنعت حفاری ایران است کمک کنند که وضعیتش خیلی بهتر و بازسازی شود.

منبع: جهان صنعت