مسئله فاضلاب، موضوعی زیست محیطی، بهداشتی و بسیار نگران کننده

فاضلاب شهری در قیاس با کل مصرف آب کشور رقم قابل توجهی است و از آن جایی که فاضلاب‌های صنعتی و شهری رو به افزایش است، مسئله فاضلاب به موضوعی زیست محیطی و بهداشتی بسیار نگران کننده در جامعه تبدیل شده است بر این اساس هر میزان شبکه فاضلاب توسعه یابد، منافع آن هم به محیط زیست می‌رسد و هم توسعه بهداشت را به دنبال دارد.

دفع فاضلاب و استفاده از پساب حاصل از تصفیه فاضلاب مسئله بسیار مهمی است، در کشور از گذشته تا کنون فعالیت‌های بزرگی در این زمینه انجام شده است و اکنون حدود ۶۰ درصد جمعیت شهری تحت پوشش تاسیسات فاضلاب قرار دارند.

آنچه در دوره دولت سیزدهم  برنامه‌ریزی شد  به مدار آمدن ۴۶ طرح با حجم یک میلیون و ۲۰۰ هزار متر مکعب در کشور بوده است. در حال حاضر (پایان زودهنگام دولت سیزدهم) از این مقدار ۵۹۸ هزار مترمکعب به بهره‌برداری رسیده است که حکایت از تحقق ۵۰ درصدی برنامه دارد.

در سال ۱۴۰۴ و با بهره‌برداری از ۵۵ طرح دیگر که در برنامه وزارت نیرو لحاظ شده است، ظرفیت طرح‌های فاضلاب به بهره‌برداری رسیده به بیش از ۱۴۷۱ هزار مترمکعب در شبانه‌روز خواهد رسید. در این رابطه ۵۷% حجم سرمایه‌گذاری دفتری انجام شده برای به بهره‌برداری رساندن این طرح‌ها در دولت سیزدهم انجام شده است.

در زمینه فاضلاب روستاها نیز اقدامات جدی انجام شده است و درحال حاضر ۶۷ صدم درصد جمعیت روستایی تحت پوشش شبکه جمع اوری وتصفیه فاصلاب هستند.

سال گذشته نزدیک به ۱.۶ میلیارد مترمکعب میزان پساب تولیدی حاصل از بازچرخانی در تأسیسات فاضلاب بود که ۷۹.۸۹ میلیون مترمکعب (۴.۹۹ درصد) در بخش صنعت، ۸۲۵ میلیارد متر مکعب(۵۱.۶۴ درصد) در بخش کشاورزی،  ۸۵.۹۲ میلیون مترمکعب (۵.۳۷ درصد) در بخش  آبیاری فضای سبز، ۱۱ میلیون متر مکعب(۰.۷۳ درصد) در بخش تغذیه آبخوان و ۵۹۶ میلیون مترمکعب(۳۷.۲۷ درصد) در بخش تخلیه آب‌های سطحی (غیرقابل استفاده شرب) مورد استفاده قرار گرفته است.

در تهران عملیات اجرای طرح فاضلاب تهران، از سال ۱۳۷۴ در گستره‌ای به مساحت ۷۰ هزار هکتار در مناطق ۲۲‌گانه تهران و برای پوشش ۱۱ میلیون نفر جمعیت افق طرح ۱۴۱۰ آغاز به کار کرد.

این طرح براساس اولویت‌های اجرایی به پنج فاز عملیاتی تقسیم شده و طبق برنامه حدود ۹۰۰۰ کیلومتر احداث شبکه جمع‌آوری، ۷۶کیلومتر تونل فاضلاب‌رو، نصب بیش از ۹۰۰ هزار انشعاب فاضلاب و احداث ۲۲ واحد تصفیه‌خانه در پروژه اجرا خواهد شد.

تاکنون و از سال ۱۳۷۴ بیش از ۹۰ درصد لوله‌گذاری فاضلاب در شهر تهران اجرا شده است. حدود ۷۵۰۰ کیلومتر از کل ۸۲۰۰ کیلومتر شبکه جمع‌آوری فاضلاب و کار لوله‌گذاری به جز بخشی از مناطق ۲۱ و ۲۲، غرب تهران و بخش‌هایی از مرکز شهر مانند مناطق ۶ و ۷ و ۱۱ و ۱۲ که جزو بافت پرتراکم شهر هستند، در مابقی مناطق کار لوله‌گذاری تمام شده و پیش‌بینی می‌شود حداکثر تا سه چهار سال آینده لوله‌گذاری‌ها تمام شود.

می‌توان گفت در شهر تهران ۸۷ درصد شبکه و خط انتقال جمع آوری فاضلاب اجرا و ۵۵ درصد تصفیه خانه اجرایی شده، در هر سال تقریبا ۴۰۰ میلیون مترمکعب فاضلاب شهر جمع آوری، تصفیه و تبدیل به پساب می‌شود که در بخش کشاورزی و صنعت قابل استفاده است.

طی امار تولید پساب در تصفیه‌خانه‌های فاضلاب تهران نسبت به میانگین تولید پساب در دو سال گذشته، ۲۶ درصد افزایش یافته میانگین حجم پساب تولیدی در سال‌های ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ از ۲۷۱ میلیون مترمکعب، به ۳۴۱ میلیون مترمکعب در حال حاضر افزایش‌ یافته است. با تکمیل و بهره‌برداری از واحدهای ۷ و ۸ تصفیه‌خانه فاضلاب جنوب تهران، بیش از ۸۲ میلیون مترمکعب در سال به ظرفیت تولید پساب این تصفیه‌خانه اضافه می‌شود.

امروزه با توجه به شرایط اقلیمی، توسعه فاضلاب و استفاده از پساب آن به عنوان یک آب قابل بازیافت هم مورد توجه است.

موارد استفاده از پساب در شهرها برای مصارف صنعتی، آبیاری فضای سبز شهرها، آبیاری گیاهان غیرمثمرو شهرداری ها می‌تواند باشد.

منبع: ایسنا