شرایط داخلی اقتصاد ایران در وضعیت سخت و بغرنجی قرار دارد

وحید شقاقی‌شهری درباره اولویت‌های اقتصادی رییس جمهور آینده با توجه به شرایط امروز کشور اظهار داشت: برای تعیین اولویت اقتصادی رییس جمهور آینده، ابتدا باید تحلیلی از جایگاه و شرایط جهانی، منطقه­‌ای و داخلی کشور ترسیم کرد و پس از آن به بیان اولویت‌­های اقتصادی پرداخت. در مجموع تصویر کلان حکایت از این دارد شرایط خطیری بر اقتصاد ایران از منظر شاخصه­‌های جهانی، منطقه‌­ای و داخلی حاکم شده‌است.

وی ادامه داد: سال پایانی سند چشم­‌انداز در حال گذران است و بررسی مقایسه‌ای اهداف کلان اقتصادی تعیین شده در این سند با رقبای منطقه‌­ای نشان می‌دهد که در دو دهه مدت زمان اجرای سند چشم‌­انداز در برخی از شاخص‌های کلیدی اقتصادی عقبگرد داشتیم و شاهد تشدید شکاف ایران با رقبای منطقه­‌ای هستیم. در حالی که در سال ۲۰۰۵ میلادی تولید ناخالص داخلی ایران (به قدرت برابری خرید و قیمت ثابت ۲۰۲۱) و ترکیه و عربستان سعودی به ترتیب معادل۹۳۷ ، ۱۲۴۰، ۱۰۸۰ میلیارد دلار بوده و فاصله قدرت اقتصادی ایران با این دو رقیب به ترتیب ۳۰۳ و ۱۴۳ میلیارد دلار بوده است. حال اینکه طبق آخرین گزارش بانک جهانی‌در سال ۲۰۲۲، تولید ناخالص داخلی (به قدرت برابری خرید و قیمت ثابت ۲۰۲۱) ایران، ترکیه و عربستان سعودی به ترتیب به ۱۳۷۰، ۲۸۱۰ و ۱۸۷۰ میلیارد دلار رسیده و فاصله قدرت اقتصادی ایران با دو رقیب به ترتیب به ۱۴۴۰ و ۵۰۰ میلیارد دلار افزایش یافته است.

این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه متاسفانه به دلیل تحریم‌های اقتصادی، عدم جذب سرمایه­‌های داخلی و خارجی و اتلاف منابع به دلیل فساد، شکاف در توسعه زیرساخت‌­ها و فناوری‌های نوین برای پیشرفت اقتصادی بین ایران و رقبای منطقه‌ای در حال افزایش است، افزود: از سال ۱۳۹۷ به بعد، اقتصاد ایران وارد دوران فرسودگی و فرسایش زیرساخت­‌ها شد. به عبارت دیگر رشد هزینه‌های جبران استهلاک از رشد سرمایه گذاری در پروژه‌‌های زیرساختی پیشی گرفته و این روند هشدار جدی به اقتصاد کشور می‌دهد.

وی با در بخش داخلی هم شاخص­‌های کلیدی اقتصادی مانند رشد اقتصادی و تورم شرایط نامناسبی دارد، گفت: اقتصاد ایران در شرایط ناگوار و نامطلوبی قرار دارد، در دهه ۹۰  دو بار اعمال تحریم‌های شدید و همچنین انباشت ناترازی­‌های اقتصاد کلان باعث شد، میانگین رشد اقتصادی ۱ درصد و نرخ تورم ۲۷ درصد شود و همچنین میانگین رشد تشکیل سرمایه ثابت ناخالص به حدود ۵- درصد برسد. همچنین به دلیل اختلال و عدم کارایی در باز توزیع ثروت در نظام‌های بانکی، یارانه­‌ای و مالیاتی و همچنین وجود ساختارهای فسادزا و رانتی، تورم دهه ۹۰ عمدتاً بر دهک­‌های متوسط به پایین تحمیل شد و طبقه ثروتمند جامعه هم از این شرایط تورمی منتفع شدند. همچنین در ادامه میانگین نرخ تورم دوره ۱۴۰۲-۱۳۹۷ به بیش از دو برابر تورم بلندمدت یعنی بیش از ۴۰ درصد افزایش یافت.

شقاقی‌شهری ادامه داد: علاوه بر شریط رکود تورمی حاکم بر اقتصاد، با انباشت ناترازی‌­های اقتصاد کلان در بخش‌­های بانکی، آب و فرونشست زمین، صندوق‌­های بازنشستگی، انرژی به دلیل تاخیر در اجرای اصلاحات ساختاری و نهادی مواجه هستیم و موضوعاتی با کاهش رشد و سالمندی جمعیت، تنگنالی مالی، تشدید فرسودگی‌ها در بخش زیرساخت‌های کشور، افزایش فاصله طبقات درآمدی و… از جمله از تهدیدات پیش‌رو اقتصاد ایران است و برای زیرساخت‌های انرژی، حمل‌و‌نقل، آب و برق، صندوق‌های بازنشستگی، محیط‌زیست و مهار فرونشست زمین نیاز به سرمایه‌گذاری‌های جدی داریم.

وی با اشاره به اولویت‌های اقتصادی دولت چهاردهم اظهار داشت: معتقدم اتخاذ تصمیمات سخت و برنامه­‌ریزی فوری در جهت اصلاح ناترازی‌­های اقتصاد کلان، تغییر حکمرانی اقتصادی کشور بر پایه اصول رقابت‌­پذیری و غیردستوری، توسعه بخش خصوصی و تعاونی، حذف انحصارات و اقتصاد رانتی و غارتی، تلاش برای قرار گرفتن اقتصاد کشور در زنجیره تولید و ارزش اقتصاد جهانی، مبارزه قاطع با مفاسد اقتصادی و مالی به صورت شفاف و از سطوح بالا و اعلام فاسدان به مردم برای تقویت اعتماد ملی و سرمایه­ های اجتماعی، تلاش حداکثری برای حذف تحریم‌های ظالمانه از اقتصاد ایران و توسعه دیپلماسی اقتصادی در سطح جهانی و منطقه­‌ای، اصلاح سیاست‌های ارزی کشور با تکیه بر تقویت تراز تجاری غیرنفتی و کاهش خروج سرمایه و مداخله هوشمند  باید از جمله مهمترین اولویت‌های اقتصادی دولت بعد باشد.

شقاقی‌شهری درباره امکان تغییر سیاست‌های اقتصادی کشور و اصلاحات با توجه به سیاست‌های روابط خارجی کشورمان تاکید کرد: تحریم‌های اقتصادی از دهه ۹۰ معیشت و اقتصاد ایران را به شدت تحت‌الشعاع خود قرار داده، بطوریکه بواسطه تحریم‌های اقتصادی و ضعف مدیریت و سیاست­گذاری­‌های کلان اقتصادی، شاهد عقب­گرد در جایگاه و رتبه ایران در اکثر شاخص‌­های اقتصادی هستیم و همچنان در دهه کنونی، این تحریم‌ها تداوم دارد و فعلاً افق روشنی از حل مساله تحریم‌های اقتصادی وجود ندارد.

این کارشناس اقتصادی ادامه داد: در نوامبر ۲۰۲۴ (آبان ماه ۱۴۰۳) یعنی چند ماه پس از انتخابات ریاست جمهوری ایران، انتخابات آمریکا شروع خواهد شد و شواهد و قرائن نشان از پیروزی کاندیدای حزب جمهوری­خواهان – ترامپ- است. تجربه تلخ تحریم‌های دوره ترامپ با اتخاذ راهبرد فشار حداکثری هنوز از اذهان ایرانیان پاک نشده و طی سخنرانی­‌های اخیر، وی همچنان بر تشدید تحریم‌های نفتی بر ایران و فشار بر چین برای کاهش واردات نفت از ایران تاکید دارد.

وی افزود: حتی در صورت پیروزی دموکرات­‌ها هم افق روشنی بر کاهش تحریم‌های اقتصادی وجود ندارد، بطوریکه جنگ روسیه و اوکراین یاعث شد طرف آمریکایی برای ایجاد توازن عرضه و تقاضای جهانی نفت، از شدت تحریم‌های نفتی ایران و برخی کشورهای دیگر نظیر ونزوئلا بکاهد و بدیهی است در آینده نزدیک به احتمال زیاد شرایط تحریمی متفاوت­‌تر خواهد شد. بنابراین معتقدم تلاش برای ایجاد اجماع حداکثری در داخل کشور برای حذف تحریم‌های ظالمانه از اقتصاد ایران و توسعه دیپلماسی اقتصادی در سطح جهانی و منطقه‌­ای، باید جزو مهمترین برنامه‌های دولت آینده باشد و قطعاً با تقویت دیپلماسی اقتصادی دولت در سطح جهانی و منطقه‌­ای در کنار کاهش شدت تنش‌­های جهانی و منطقه‌­ای، امکان تحقق اهداف و  سیاست‌گذاری‌های اقتصادی دولت آینده تسهیل شده و محتمل‌­تر خواهد شد.

این کارشناس اقتصادی همچین درباره اهمیت سلامت اقتصادی نامزدهای انتخاباتی در عملکرد و سوابق آنها اظهار داشت: از حیث عقلانیت، مهمترین ویژگی‌­های نامزدهای انتخاباتی، حکمرانی اقتصادی مبتنی بر خرد جمعی، پاسخگویی و صداقت، دوری گزیدن از چاپلوسی، رعایت شایسته ­سالاری و داشتن سلامت اقتصادی خود و ارکان دولتش است. با توجه به اینکه مبارزه قاطع با مفاسد اقتصادی و مالی به صورت شفاف و از سطوح بالا و اعلام فاسدان به مردم جهت تقویت اعتماد ملی و سرمایه‌­های اجتماعی باید جزو اولویت­‌های دولت آینده باشد، بنابراین جهت تحقق این سیاست، در وهله اول سلامت اقتصادی خود نامزد انتخاباتی و سوابق شفاف و روشن مالی کاندیدا می‌تواند در ترغیب مردم اثربخش باشد.

شقاقی‌شهری در پاسخ به این سوال که با توجه شرایط موجود آیا همچنان وعده‌های پوپولیستی مانند افزایش سقف یارانه‌‌ها از سوی نامزدها برای مردم جذاب است، اظهار داشت: با اینکه از حیث شرایط داخلی اقتصاد ایران در وضعیت سخت و بغرنجی قرار دارد و همانطور که گفته شد میانگین نرخ تورم دوره ۱۴۰۲-۱۳۹۷  به بیش از دو برابر تورم بلندمدت یعنی بیش از ۴۰ درصد افزایش یافته و در طول یک صدسال اخیر اقتصاد ایران، برای اولین بار در مقطع تاریخی فعلی، بیشترین طول دوره تورم‌­های بالا (بیشتر از تورم بلندمدت) یعنی ۷ سال تورم بالای پشت سر هم اتفاق افتاده و وضعیت معیشت را برای دهک‌­های متوسط به پایین بسیار سخت کرده است و ضرورت حمایت­‌های رفاهی دولت بیش از پیش اهمیت دارد .

وی گفت: شاید برای دهک‌­های میانی به پایین، وعده حمایت­‌های یارانه­‌ای جذابیت دارد، با این حال به نظرم تجربه تاریخی اذهان عمومی کشور از حیث محدودیت منابع مالی، گرایش وعده‌­های پوپولیستی را برای نامزدها چندان جذاب نخواهد کرد و نظر به گسترش بهره­‌مندی و بازید عموم مردم از شبکه­‌های اجتماعی، در این دوره عقلانیت بیشتر از وعده­‌های پوپولیستی اثربخش خواهد بود.

منبع: ایلنا