سیری در تاریخ نفت؛ کارگران و اعتصاباتشان چگونه موتور محرک نهضت ملی شدن نفت شد؟ +فیلم

به گزارش اختصاصی انرژی پرس، در تاریخ نگاری ملی شدن نفت به توصیف رفتار و تحلیل اندیشه نخبگان سیاسی و دولتمردان فراوان پرداخته شده و صدها کتاب و مقاله نوشته شده است. نقش جبهه ملی، تأثیر روحانیت مبارز، نگاه و عملکرد احزاب به ویژه حزب توده و همچنین واکنش دربار و رجال سیاسی طرفدار حکومت پهلوی، همگی موضوعات جذابی اند که به دفعات مورد کنکاش قرار گرفته اند، اما کمتر به نقش و تصویر کارگران صنعت نفت در زیر و بم این رخداد بزرگ توجه شده است.

با قدرت مردم بر سر کار آمد، نه پیشنهاد مجلس یا به انتخاب شاه. با آغاز دهه ۳۰ مطالبات ملی و محلی درهم تنیده شد. در چنین بستری نهضت ملی، در ائتلاف نیروهای برابری خواه با اصلاح طلبان به شکلی ملی‌گرایانه علیه رابطه استثماری شرکت نفت و به شکلی سلبی علیه اقتدارگرایانی که مطالبات رهایی بخش آنان را در نیمه دوم دهه ۲۰ سرکوب کرده بودند، پدید آمد. بدین‌سان نیروی قلمروزدایی جان تازهای گرفت و میزان اعتصابات کارگری از ۱۰ اعتصاب در نیمه دوم دهه ۲۰ به ۷۲ اعتصاب تا پیش از کودتا افزایش یافت.

یکی از این اعتصاب‌ها بدین شرح است: در شهریور ۱۳۳۱ با اعتصاب کارخانه چیت‌سازی ری ساعت کار از ۱۰ ساعت به ۸ ساعت کاهش یافت. پس از چندی با تلاش‌های مهری گیل کپور سرپرست آزمایشگاه و مریم خانم کارگر بافنده، محلی برای شیردادن مادران دارای نوزاد شیرخوارگاه به نام و مهدکودک اختصاص داده شد. این دستاورد که برای اولین‌بار در ایران توسط یک نماینده کارگر زن حاصل شد؛ در محل این کارخانه تأسیس و تا قبل از کودتای سال ۱۳۳۲ برقرار بود. پانزده سال بعد، دوباره این شیرخوارگاه و مهدکودک‌ها با مبارزات کارگران احیا و در تمامی ادارات و حتی ارتش نیز ایجاد شد.