روی دیگر تحریم‌های جدید روسیه؛احیای صادرات نفت ایران به هند

به گزارش انرژی پرس؛ اعمال تحریم‌های جدید ایالات متحده بر نفت روسیه، آغاز مرحله چالش برانگیز برای هند است، زیرا این کشور به عنوان یک قدرت اقتصادی شدیدا به منابع انرژی وارداتی متکی است. وابستگی هند به نفت خارجی، به عنوان سومین اقتصاد بزرگ آسیا و یکی از سریع‌ترین رشد در سطح جهان، آن را در برابر شوک‌های خارجی آسیب‌پذیر می‌کند. تحریم‌هایی که تولیدکنندگان و فرواردرهای نفت روسیه را هدف قرار می‌دهند، پتانسیل ایجاد اختلال در ثبات انرژی، تشدید تورم و ایجادعدم تعادل در اقتصاد کلان را دارند. این تحولات نه تنها برای اقتصاد هند بلکه برای بازار جهانی انرژی نیز پیامدهای گسترده‌ای خواهد داشت.

پیامد تحریم نفت روسیه برای هند

هند ۸۸ درصد نفت خام مصرفی خود را وارد می‌کند که تقریباً ۴۰ درصد از این نفت از روسیه تامین می‌شود. این وابستگی نشان دهنده افزایش شدید از تنها ۱۲ درصد سال ۲۰۲۱ است که نتیجه بهره مندی هند از تخفیف‌های شدید ارائه شده توسط مسکو در پی تحریم‌های غرب پس از حمله روسیه به اوکراین است. این شرایط قیمت‌گذاری مطلوب به هند اجازه داد تا تقاضای فزاینده داخلی را مدیریت و قیمت سوخت نسبتاً پایین را برای مصرف کنندگان خود تامین کند. اما این اتکا به نفت تخفیف‌دار روسیه، هند را در معرض خطرات ژئوپلیتیکی قرار داده است، زیرا تحریم‌های کنونی بخش قابل توجهی از عرضه آن را خفه می‌کند.

بر اساس محدودیت‌های جدید، تقریباً یک سوم واردات نفت روسیه از هند – معادل حدود ۵۰۰ هزار بشکه در روز – در خطر است. تحریم‌ها در حال حاضر بر بازارهای جهانی نفت تأثیر گذاشته و قیمت نفت خام برنت روند صعودی داشته است. برای هند، افزایش ۱۰ دلاری قیمت نفت به افزایش ۰.۴ درصدی تورم تبدیل می‌شود که فشار قابل توجهی بر قدرت خرید مصرف کننده و حاشیه سود شرکت ایجاد می‌کند،

این امر دولت را در موقعیت دشواری قرار می‌دهد، زیرا تداوم یارانه‌ها ممکن است به طور موقت از مصرف کنندگان محافظت و ثبات سیاسی را حفظ کند، اما این رویکرد کسری مالی را افزایش می‌دهد و به بدهی عمومی قابل توجه هند می‌افزاید. از طرف دیگر، انتقال هزینه به کسب و کارها می‌تواند رشد بخش خصوصی را متوقف کند، بار را بر دوش مصرف کنندگان قرار دهد و باعث نارضایتی گسترده عمومی شود. افزایش قیمت سوخت از نظر تاریخی نقطه عطف ناآرامی اجتماعی در هند است. به عنوان مثال، در سال ۲۰۱۸، سناریوی مشابهی منجر به اعتراضات گسترده علیه قیمت‌های بی‌سابقه سوخت شد که وضعیت فعلی می‌تواند باعث تکرار چنین ناآرامی‌هایی شود.

آسیب‌پذیری هند با تضعیف روپیه که در ماه‌های اخیر در برابر دلار آمریکا کاهش یافته، تشدید شده است. ارز ضعیف‌تر هزینه واردات را افزایش می‌دهد و فشار مالی افزایش قیمت نفت را تشدید می‌کند. علاوه بر این، انتظار می‌رود تحریم‌های حمل‌ونقلی اعمال‌شده بر ۱۸۳ کشتی درگیر در حمل و نقل نفت خام روسیه، هزینه‌های حمل و نقل را افزایش داده و قیمت نفت را برای کشورهای وابسته به واردات مانند هند افزایش دهد. این عوامل ترکیبی فشارهای اقتصادی و اجتماعی را بر کشور تشدید می‌کند.

دولت هند در پاسخ به بحران پیش‌رو، منابع جایگزین نفت خام، به ویژه از خاورمیانه را بررسی کرده است. این استراتژی احتمالا برخی از خطرات فوری را کاهش دهد، اما بعید است که با مزیت‌های هزینه ارائه شده توسط نفت روسیه با تخفیف مطابقت داشته باشد. همچنین، جابجایی به تامین‌کنندگان جایگزین مستلزم تعدیل‌های قابل توجهی در چارچوب‌های لجستیکی و زیرساختی است که می‌تواند زمان‌بر باشد و هزینه‌های قابل‌توجهی را به همراه داشته باشد. تامین کنندگان خاورمیانه بر خلاف روسیه، تمایل کمتری به ارائه امتیازات بلندمدت قیمت دارند که انعطاف هند را در مذاکره با شرایط مطلوب بیشتر محدود می‌کند.

این بحران همچنین بر موقعیت متزلزل هند در چشم‌انداز ژئوپلیتیک جهانی تأکید می‌کند. هند در حالی که به دنبال حفظ روابط قوی با ایالات متحده و روسیه است، در حال راه رفتن بر روی طناب باریکی است. شراکت استراتژیک این کشور با ایالات متحده مستلزم تبعیت از تحریم‌ها است، در حالی که روابط دیرینه انرژی با روسیه، حجم نفت لازم برای پاسخگویی به تقاضای داخلی را با قیمت‌های رقابتی فراهم می‌کند.

پیامدهای بالقوه شوک نفتی فراتر از انرژی و اقتصاد است و به جاه‌طلبی‌های استراتژیک‌تر دولت هند تأثیر می‌گذارد. هند به‌عنوان پرجمعیت‌ترین کشور جهان و اقتصاد به سرعت در حال صنعتی شدن، آرزوی ایفای نقش پیشرو در صحنه جهانی را دارد. با این حال، وابستگی آن به انرژی وارداتی این جاه طلبی‌ها را با قرار دادن اقتصاد در معرض آسیب پذیری‌های خارجی تضعیف می‌کند. بحران کنونی یادآور این است که امنیت انرژی برای حاکمیت اقتصادی و نفوذ ژئوپلیتیکی اساسی است.

اقدامات چندوجهی دهلی

در کوتاه مدت، هند ممکن است طیف وسیعی از اقدامات موقت از جمله یارانه، کاهش مالیات و ذخایر استراتژیک نفت را برای عبور از بحران اتخاذ کند. با این حال، این اقدامات تنها تاثیر موقتی را فراهم می‌کند. برای دستیابی به انعطاف‌پذیری طولانی‌مدت، هند باید تلاش‌های خود را برای تنوع بخشیدن به منابع انرژی خود و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های انرژی تجدیدپذیر سرعت بخشد. گسترش تولید نفت و گاز داخلی نیز می‌تواند به کاهش وابستگی به واردات کمک کند، اگرچه این امر مستلزم سرمایه گذاری‌های قابل توجه و حمایت از سیاست است. به‌علاوه، دولت باید مشارکت‌های انرژی منطقه‌ای را برای تضمین زنجیره‌های تأمین پایدارتر در نظر بگیرد.

این بحران همچنین فرصتی را برای هند فراهم می‌کند تا خود را به عنوان یک رهبر در پذیرش انرژی‌های تجدیدپذیر مطرح کند. با سرمایه گذاری‌های قابل توجه در انرژی خورشیدی، بادی و برق آبی، هند می‌تواند وابستگی خود به نفت وارداتی را کاهش دهد و در عین حال به نگرانی‌های زیست محیطی نیز غلبه کند. انتقال به انرژی سبز نه تنها امنیت انرژی را افزایش می‌دهد، بلکه جایگاه هند را به عنوان یک رهبر جهانی در مبارزه با تغییرات آب و هوایی قوت می‌بخشد. این محور استراتژیک می‌تواند جایگاه اقتصادی و ژئوپلیتیکی کشور را در بلندمدت تقویت کند.

تعامل دیپلماتیک نیز نقش مهمی در کاهش تأثیر تحریم‌ها ایفا خواهد کرد. هند می‌تواند از نفوذ خود در مجامع بین‌المللی برای حمایت از استثناها یا تعدیل‌های رژیم تحریم‌ها، به ویژه با توجه به موقعیت منحصربه‌فردش به عنوان یک اقتصاد بزرگ در حال توسعه با نیازهای رو به رشد انرژی استفاده کند. به طور همزمان، دهلی نو باید روابط خود با واشنگتن و مسکو را با دقت دنبال کند.

در نهایت، بحران جاری نفت به عنوان زنگ خطری برای هند عمل می‌کند تا آسیب پذیری‌های انرژی ساختاری خود را برطرف کند. البته این بحران همچنین انگیزه‌ای قوی برای تغییرات دگرگون کننده فراهم می‌کند. با دنبال کردن یک استراتژی چندوجهی که ترکیبی از تنوع، نوآوری و دیپلماسی است، هند می‌تواند از این دوره‌عدم اطمینان قوی‌تر و متکی به خود خارج شود. عدم اقدام قاطع باعث می‌شود کشور به طور فزاینده‌ای به بازیگران خارجی وابسته و در برابر بحران‌های آینده آسیب‌پذیر شود. در واقع باوجود تهدیدها به دلیل تحریم نفت روسیه، فرصت‌هایی برای هند برای تغییر چشم‌انداز انرژی و تضمین آینده‌ای پایدارتر نیز وجود دارد.

مسیری برای نفت ایران؟

اخیرا اویل پرایس نوشته بود که مجید تخت‌روانچی، معاون وزیر امور خارجه ایران به هند سفر کرده تا درمورد ازسرگیری تجارت انرژی بین دو کشور گفت‌وگو کند. تجارت دوجانبه بین ایران و هند از ۲۰۱۹ به‌دنبال توقف خرید نفت ایران توسط پالایشگاه‌های هند از ترس تحریم‌های ثانویه آمریکا، کاهش چشمگیری داشته است. تجارت دوجانبه بین ایران و هند در سال مالی ۲۰۱۹-۲۰۱۸ به ۱۷ میلیارد دلار می‌رسید. اما این رقم در ۲۰۲۳-۲۰۲۲ تا تنها ۲.۳ میلیون دلار کاهش یافت.

طبق گفته یکی از مقامات ایرانی در این هیئت نمایندگی، ایران محدودیت‌های هند در رعایت تحریم‌ها را درک می‌کند ولی باید راه مقابله با این مسئله پیدا شود. تا قبل‌از اعمال تحریم‌های آمریکا علیه صادرات نفت ایران در ۲۰۱۸، این کشور یکی از عرضه‌کنندگان بزرگ نفت به هند به‌عنوان سومین واردکننده بزرگ نفت دنیا بود.

دهلی نو و تهران یک سازوکار مبادله‌ای مشابه برای تسویه تجارت داشتند. به عنوان مثال، پالایشگاه‌های هند بهای نفت را به روپیه پرداخت می‌کردند و این وجوه توسط تهران برای پرداخت هزینه واردات از هند استفاده می‌شد. با این حال، تجارت پس از تحریم ایران به شدت تحت تاثیر قرار گرفت. زمانی که تحریم‌ها علیه ایران در سال ۲۰۱۸ اعمال شد، بر واردات نفت خام و کودهای شیمیایی هند تأثیر گذاشت.

اما یک توافق جدید بالقوه برای ایران، خبر خوبی برای واردات اوره، نفت خام هند و روابط تجاری خود با ایران است. پس از جنگ روسیه علیه اوکراین، شرکت‌های نفتی روسیه و صادرات نفت به شدت با مشکل مواجه شده است. بنابراین، توقف یک کشور عمده صادرکننده نفت منجر به افزایش قیمت نفت خام شده که همواره بر هند نیز تأثیر گذاشته است. اگر تحریم‌های ایران برداشته شود و دولت دوم ترامپ به توافق جدیدی دست یابد، از سرگیری تجارت نفت خام با ایران امکان‌پذیر است.

در واقع، تحریم‌های اعمال شده علیه ایران، هند را نیز متضرر کرد زیرا این کشور بازار مهم کود و نفت خام را از دست داد. با این حال، پس از جنگ روسیه و اوکراین و تحریم‌های اعمال شده علیه روسیه در تلافی، جهان به نفت و منابع انرژی ایران برای جبران عرضه از دست رفته روسیه نیاز دارد. بنابراین، یک توافق جدید احتمالاً تحریم‌ها را کاهش دهد. این خبر خوبی برای هند خواهد بود چون می‌تواند نیازهای انرژی و اوره خود را برآورده کند. با این حال، همه موارد با ابهام مواجه بوده و تنها یک معامله احتمالی مطرح است.