دلایل به تاخیر انداختن افزایش برنامه‌ریزی شده تولید نفت/ سایه سنگین تحولات ژئوپلیتیکی بر سر اوپک پلاس

به گزارش انرژی پرس؛ قیمت نفت در معاملات امروز سه‌شنبه ۱۵ آبان ماه اندکی کاهش یافت. باید توجه داشت که معاملات محدود به دلیل انتظارات در مورد نتیجه انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده است، زیرا نظرسنجی‌ها حاکی از نزدیکی بین دو نامزد، کامالا هریس و دونالد ترامپ است. همچنین، در اوایل هفته کشورهای عضو ائتلاف اوپک پلاس به رهبری عربستان و روسیه از تمدید کاهش داوطلبانه تولید نفت به میزان حدود ۲.۲ میلیون بشکه خبر دادند.

در آخرین معاملات بازار نفت، قیمت‌های آتی نفت خام برنت برای تحویل ژانویه ۲۰۲۵ با ۰.۰۴ درصد کاهش به ۷۵.۰۵ دلار در هر بشکه رسید. همچنین، قیمت‌های آتی نفت خام وست تگزاس اینترمدیت آمریکا، برای تحویل در دسامبر ۲۰۲۴.۰. ۱۰ درصد کاهش یافت و به ۷۱.۴ دلار در هر بشکه رسید.

اخیرا، ائتلاف اوپک پلاس موافقت کرد که کاهش داوطلبانه تولید نفت را برای یک ماه دیگر تا پایان دسامبر ۲۰۲۴ حفظ کند. این دومین باری است که اوپک پلاس پس از اولین تعویق دو ماهه از سپتامبر ۲۰۲۴، به تعویق افتادن تدریجی کاهش تولید داوطلبانه نفت به میزان حدود ۲.۲ میلیون بشکه در روز را، تا پایان نوامبر اعلام می‌کند. این امر نشان می‌دهد که ائتلاف منتظر نشست وزیران بعدی خود است که در اوایل دسامبر ۲۰۲۴ برگزار می‌شود تا شرایط ژئوپلیتیکی و اقتصادی اندکی بهتر شود.

دلایل تمدید کاهش تولید نفت

ظهور نفت شیل ایالات متحده به طور اساسی ساختار تولید جهانی نفت را تغییر داده است. ظهور ایالات متحده به عنوان یک بازیگر مسلط در بازار، پیامدهای عمیقی بر رفتار استراتژیک سایر تولیدکنندگان نفت، و به ویژه برای تولیدکنندگان در سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) داشته است. اوپک که متشکل تولیدکنندگان بزرگ مانند عربستان سعودی، عراق، ایران و امارات متحده عربی است، حدود ۴۳ درصد از تولید جهانی نفت را در سال ۲۰۰۸ به خود اختصاص داده بود، اما در سال ۲۰۱۹ سهم آن به ۳۹ کاهش یافت، زیرا ایالات متحده سهم بازار نفت خود را از ۸ به ۱۵ درصد افزایش داده بود. پس از لغو ممنوعیت فروش تولیدکنندگان نفت به خارج از کشور در دسامبر ۲۰۱۵، در حال حاضر نه تنها بزرگترین تولیدکننده نفت، بلکه صادرکننده مهم نفت نیز است.

در نتیجه، قدرت قیمت‌گذاری اعضای اوپک به‌طور قابل‌توجهی تضعیف شد، قیمت نفت کاهش یافت و مازاد عرضه ظاهر شد. در سال ۲۰۱۶، اوپک و تعدادی دیگر از تولیدکنندگان نفت غیرآمریکایی، در تلاش برای بازگرداندن کنترل بر قیمت‌های نفت خام، اتحادی به نام اوپک پلاس تشکیل دادند. در میان اعضای غیراوپک، این ائتلاف شامل تولیدکنندگان بزرگی مانند روسیه (دومین تولیدکننده بزرگ نفت)، مکزیک و قزاقستان بود. به طور کلی، اوپک پلاس حدود ۴۵ درصد از تولید جهانی نفت خام را به خود اختصاص داده است. استراتژی اتخاذ شده توسط اوپک پلاس شامل تعیین اهداف صریح تولید برای هر عضو با هدف کاهش ذخایر نفت به میانگین ۲۰۱۰-۲۰۱۴ بود.

در مارس ۲۰۲۰ ائتلاف اوپک پلاس شکست خورد و به دنبال یک احساس خطر عمومی مرتبط با شیوع ویروس کرونا، قیمت نفت سقوط کرد. زمانی که اوپک اجرای کاهش بیشتر تولید را برای افزایش قیمت نفت پیشنهاد کرد، روسیه با این استدلال که تولیدکنندگان آمریکایی بیشترین سود را از تلاش‌های جدید برای افزایش قیمت‌ها خواهند برد، از همکاری خودداری کرد. درگیری عربستان و روسیه به معنای پایان ائتلاف اوپک پلاس بود.

اما در سالهای اخیر به ویژه از سال ۲۰۲۲ تاکنون یک برنامه هماهنگ توانسته تا حدودی بازار نفت را در ثبات نسبی نگه دارد. بطوریکه، هشت کشور عضو اوپک پلاس با کاهش داوطلبانه تولید در ۳ نوامبر ۲۰۲۴ توافق کردند که افزایش تولید حدود ۱۸۰ هزار بشکه‌ای که قبلاً برنامه‌ریزی شده بود، در دسامبر به مدت یک ماه به تعویق بیفتند. براساس گزارش بانک سرمایه‌گذاری سوئیس  UBS، این ائتلاف درپی شفافیت بیشتر در مورد تأثیر اقتصادی کاهش نرخ بهره در ایالات متحده و تسهیل سیاست‌های مالی و پولی در چین است. به باور کارشناسان، تا نشست وزیران اوپک پلاس در ۱ دسامبر ۲۰۲۴، این گروه باید در مورد موضوع رئیس جمهور بعدی ایالات متحده و تأثیر افزایش خارج از سهمیه کشورها شفافیت داشته باشد.

گزارش بانک سرمایه‌گذاری سوئیس UBS بر پیامدهای رویدادهای اخیر بر قیمت نفت تاکید کرد. براین اساس، در کوتاه مدت نتیجه انتخابات آمریکا و تنش‌های ژئوپلیتیکی مانند انتظار فعالان بازار برای پاسخ ایران به حملات اخیر اسرائیل، قیمت نفت را در نوسان نگه می‌دارد.

در همین زمینه، مورِی آچینکلوس، مدیرعامل شرکت نفت بریتانیا (BP)، گفت که تنش‌ها در خاورمیانه مهم‌ترین خطری است که بازارهای انرژی با آن روبرو هستند. او در جریان نمایشگاه و کنفرانس بین‌المللی نفت ابوظبی بر نیاز جهان به سرمایه‌گذاری‌های جدید فراوان در نفت و گاز به منظور حفظ عرضه، صرف‌نظر از ثبات بالقوه تقاضا در سال‌های آینده، تاکید کرد.

دبیرخانه اوپک اعلام کرده بود که هشت کشور عضو اوپک پلاس با تمدید تعدیل داوطلبانه اعلام شده در نوامبر ۲۰۲۳ به میزان ۲.۲ میلیون بشکه در روز برای مدت یک ماه تا پایان دسامبر ۲۰۲۴ موافقت کردند. این کشورها همچنین توافق کردند که طبق برنامه‌های جبرانی ارائه شده به دبیرخانه اوپک، تا سپتامبر ۲۰۲۵، مقدار مازاد تولید از ژانویه ۲۰۲۴ را به طور کامل جبران کنند.

ائتلاف اوپک پلاس نشان داد که این تصمیم با توجه به تعهد مستمر کشورهای عضو در راستای دستیابی به ثبات بازار نفت، ارائه راهنمایی و شفافیت بلندمدت به بازار و در راستای رویکرد محتاطانه و پیشگیرانه اتخاذ شده است.

در آن زمان، عربستان سعودی و هفت کشور عضو ائتلاف تصمیم گرفتند کاهش داوطلبانه تولید نفت را به میزان ۲.۲ میلیون بشکه در روز تا پایان سه ماهه سوم سال ۲۰۲۴ تمدید کنند. قرار بود مقادیر ۲.۲ میلیون بشکه در روز از اکتبر ۲۰۲۴ تا پایان سپتامبر ۲۰۲۵ به صورت ماهانه به تدریج احیا شود و با توجه به تحولات بازار، این افزایش ماهانه می‌‍توانست متوقف یا معکوس شود. در سپتامبر ۲۰۲۴، عربستان سعودی و ۷ کشور عضو ائتلاف اوپک پلاس تمدید کاهش داوطلبانه تولید نفت را برای دو ماه دیگر اعلام کردند. این به معنای به تعویق انداختن حذف تدریجی این کاهش‌ها به ابتدای دسامبر ۲۰۲۴ است.

پس از تصمیم اخیر برای تمدید کاهش تولید برای یک ماه دیگر، ۸ کشور عضو ائتلاف اوپک پلاس در ژانویه ۲۰۲۵ تولید خود را به میزان ۱۸۰ هزار بشکه در روز افزایش خواهند داد تا بخشی از برنامه حذف کاهش تولید به میزان ۲.۲ میلیون بشکه در روز باشد.

اوپک پلاس در بلاتکلیفی

با وجود تصمیم اوپک پلاس، هنوز این نهاد تصمیم گیر در بلاتکلیفی قرار دارد و رویدادهای آتی میتواند آن را به اتخخاذ تصمیم‌های دیگر وادار کند. برای نمونه پیروزی ترامپ در انتخابات اتی و احتمال افزایش تولید نفت می‌تواند در کاهش قیمت تاثیرگذار باشد که در اینصورت افزایش تولید به نفع کشورهای تولیدکننده نخواهد بود.

همچنین، همانطور که اشاره شد هرچند منطقه تاحدودی در آرامش نسبی است اما واکنش ایران به تجاوز اخیر رژیم صهیونیستی و گسترش درگیری می‌تواند در بازار نفت و گاز تاثیرگذار باشد. در واقع، توصیف برخی از کارشناسان بازار، اکنون در آرامش قبل از طوفان هستیم.

در مجموع، سطوح ریسک هنوز به دلیل عواملی مانند انتخابات ایالات متحده، تنش ایران و رژیم صهونیستی، جلسه سیاست‌گذاری فدرال رزرو و نشست کنگره ملی خلق بسیاری از معامله گران و کارشناسان و به ویژه تصمیم سازان را در حالت بلاتکلیفی قرار داده است.

نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که رقابت‌های انتخاباتی ریاست‌جمهوری ایالات متحده رقابت تنگاتنگی خواهد داشت و نتایج انتخابات یا حتی اختلافات احتمالی، خطرات کوتاه‌مدتی برای بازارهای جهانی مانند نفت ایجاد می‌کند. همچنین، به باور برخی از کارشناسان، نشست کنگره ملی خلق چین به دلیل محرک‌های مالی و تاثیر بر تقاضا در آینده بر روند قیمت نفت اثرگذار است.