دلار دستوری سالانه ده‌ها هزار میلیارد تومان از جیب پالایشگاه‌ها می‌برد

به گزارش «انرژی پرس»، در شرایطی که قیمت نفت و فرآورده‌های نفتی در بازار جهانی همواره در نوسان است، نحوه قیمت‌گذاری داخلی و نرخ ارز تعیین‌کننده سودآوری پالایشگاه‌هاست. کارشناسان صنعت انرژی معتقدند، سیاست‌های قیمت‌گذاری دستوری و تفاوت میان دلار توافقی و دلار آزاد، باعث شده بسیاری از پالایشگاه‌ها، علی‌رغم فروش دلاری فرآورده‌ها، سود واقعی خود را نتوانند محقق کنند.

کاهش سود بالقوه پالایشگاه‌ها با نرخ دستوری دلار

مهدی محسنی، کارشناس انرژی در گفت‌‌وگو با این رسانه می‌گوید: سازوکار پالایشگاه‌ها در ایران به این صورت است که نفت خام دریافتی آنها بر اساس قیمت‌های برنت، دبی و عمان قیمت‌گذاری می‌شود و سپس تخفیفی حدود ۵ درصد لحاظ می‌شود. البته این تخفیف از باب برداشت مطمئن خوراک توسط مشتری (پالایشگاه) بوده و هزینه‌های فروش نفت (احداث مخازن، بازاریابی و …) را کاهش می‌دهد، فرآورده‌های تولیدی نیز طبق نرخ‌های دلاری منتشر شده توسط پلتس به فروش می‌رسد.

او می‌گوید هر بشکه نفت خام پالایش‌شده بسته به پیکربندی پالایشگاه و اوضاع قیمتی کرک اسپرد‌ها حدود ۳ تا ۶ دلار سود خالص دارد که با نرخ ارز اعلام شده توسط دولت (نرخ توافقی) تسعیر می‌شود. به عنوان مثال، در شش ماهه اول سال جاری، سود پالایشگاه اصفهان بر اساس دلار توافقی و با نرخ ۷۰ هزار تومانی محاسبه شده، در حالی که میانگین نرخ دلار آزاد در همان بازه زمانی در حدود ۹۰ تومان بود. این اختلاف باعث شده تقریباً ۸ تا ۹ هزار میلیارد تومان از سود بالقوه پالایشگاه کاهش یابد.

هزینه‌ها با دلار آزاد بالا می‌رود، درآمد با دلار توافقی

محسنی همچنین اشاره می‌کند که پیمانکاران و تأمین‌کنندگان نیز برای فاکتورگیری هزینه‌ها، به اختلاف نرخ دلار آزاد و توافقی توجه می‌کنند، و با افزایش نرخ دلار ازاد هزینه‌های پالایشگاه افزایش می‌یابد، اما از آنجایی که درامد‌ها به دلار توافقی ارتباط دارد، درامد پالایشگاه متناسب با افزایش نرخ دلار ازاد افزایش نیافته و در مجموع پالایشگاه‌ها در این بخش متضرضر می‌شوند. به گفته او، این وضعیت تنها به پالایشگاه‌ها محدود نمی‌شود و صنایع پتروشیمی نیز با مشکل مشابهی روبرو هستند

از نظر او، حدود ۸۰ تا ۸۵ درصد فرآورده‌های اصلی پالایشگاه‌ها شامل بنزین، گازوئیل، نفت کوره و سوخت جت، به شبکه توزیع داخلی با نرخ توافقی اختصاص دارد و بخش کمی از فروش پالایشگاه‌ها در بورس و بازار رقابتی انجام می‌شود که البته در آن بخش نیز در اکثر فراورده‌های ویژه رقابتی شکل نگرفته و بر اساس قیمت پایه به فروش می‌رسند، تنها در بخش بسیار ناچیزی از فراورده‌های ویژه رقابت وجود داشته که اثر آن بر سود کل پالایشگاه ناچیز و قابل صرف‌نظر کردن است. این مسئله باعث شده تصور عمومی از کسب سود پالایشگاه‌ها از افزایش نرخ دلار آزاد، واقعیت نداشته باشد.

تجربه و تحلیل بازار نشان می‌دهد که اختلاف میان نرخ دلار آزاد و دلار توافقی، به‌ویژه در شرایط قیمت‌گذاری دستوری، یکی از مهم‌ترین عوامل محدودکننده سودآوری پالایشگاه‌ها و صنایع پتروشیمی است. حتی پالایشگاه‌های بزرگ و استراتژیک مانند پالایشگاه اصفهان، با وجود فروش دلاری فرآورده‌ها، از تفاوت نرخ ارز متضرر می‌شوند و بخش قابل‌توجهی از سود بالقوه خود را از دست می‌دهند. به نظر می‌رسد اصلاح سیاست‌های قیمت‌گذاری و هم‌سویی نرخ خوراک و فرآورده با بازار واقعی ارز، تنها راهکار منطقی برای حفظ سودآوری و رقابت‌پذیری این صنایع در بازار داخلی و بین‌المللی باشد.